Της Αναστασίας Βαμβακά
Στον "αέρα" οι κρίσιμες τέσσερις αποφάσεις της ΕΣΑΛ, της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων, τις οποίες το Συμβούλιο της Επικρατείας ακυρώνει βάζοντας σε πρόσθετες φουρτούνες την επένδυση της Cosco στον Πειραιά.
Σύμφωνα με το ολοκληρωμένο κείμενο της απόφασης του ΣτΕ, το οποίο καθαρογράφηκε, και έχει στη διάθεσή του το Capital.gr, η εκτενής και με αντιπαραθέσεις συζήτηση που έγινε μεταξύ των Ανώτατων Δικαστικών εξέτασε πλήθος αποφάσεων που αφορούν την κινεζική επένδυση και κυρίως το αν είναι νόμιμη η άδεια κατασκευής του έργου "Νότια Επέκταση του Λιμένα Κρουαζιέρας", την άδεια απόρριψης των βυθοκορημάτων, τους περιβαλλοντικούς κανόνες κ.ά.
"Μετά δε την ακύρωση των πράξεων 78, 79, 80 και 81/2019 της ΕΣΑΛ και της άδειας κατασκευής του έργου της νότιας επέκτασης του επιβατικού λιμένα, δεν μπορεί να συνεχισθεί η εκτέλεση του επίδικου εν λόγω έργου και δεν τίθεται, σε κάθε περίπτωση, ζήτημα ιδιαιτέρου εννόμου συμφέροντος που θα δικαιολογούσε τη συνέχιση της δίκης κατά το μέρος αυτό, όπως προβάλλεται με το υπόμνημα των αιτούντων.
Παράλληλα το ΣτΕ εκτιμά πως σχετικά με τις 4 κρίσιμες αποφάσεις της ΕΣΑΛ πως ”επειδή, η απόφαση 3121.6/717/7.1.2020 του Προέδρου της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων στερείται εκτελεστότητας και, καθ΄ ερμηνεία του δικογράφου, προσβάλλονται παραδεκτώς οι ατομικές πράξεις 79/2019, 80/2019 και 81/2019 της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων, οι οποίες δεν είναι κατά νόμον δημοσιευτέες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Ειδικότερα, προσβάλλονται παραδεκτώς οι πράξεις της ΕΣΑΛ με τις οποίες εγκρίθηκαν, μετά την παροχή αδείας από τον Υπουργό Πολιτισμού, η υποχρεωτική επένδυση της νότιας επέκτασης του επιβατικού λιμένα (πράξη 79/2019 της ΕΣΑΛ, όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 80/2019 του ιδίου οργάνου) και η πρόσθετη επένδυση της κατασκευής επιβατικού σταθμού της εν λόγω νότιας επέκτασης (πράξη 79/2019 της ΕΣΑΛ, όπως τροποποιήθηκε με τις αποφάσεις της 80 και 81/2019)".
Σχετικά με την εκτέλεση των εργασιών συντήρησης - αποκατάστασης λειτουργικών βαθών στην περιοχή του προβλήτα Γ2, κατόπιν αιτήματος της ΟΛΠ ΑΕ, στο οποίο αναφερόταν ότι "η εκτέλεση των εργασιών αυτών είναι απαραίτητη λόγω της μείωσης του λειτουργικού βάθους σε πολλά σημεία στο θαλάσσιο αυτό χώρο από φερτά υλικά που έχουν σωρευθεί και προέρχονται από τους αγωγούς ομβρίων των όμορων Δήμων που απολήγουν σε αυτόν (θαλάσσιο χώρο)”, το ΣτΕ αναφέρει ότι "δεν έχει σχέση με άλλα έργα βυθοκορήσεων που γίνονται στο λιμένα" και ότι "το έργο αυτό δεν αποτελεί επένδυση της ΟΛΠ ΑΕ, ώστε να τίθεται ζήτημα συμπερίληψής του σε Αναπτυξιακό Πρόγραμμα, εν αντιθέσει προς αυτό της νότιας επέκτασης του λιμένα" και άρα απορρίπτει τις ενστάσεις.
Σε ό,τι αφορά το κρίσιμο σημείο που αφορά το σύνολο του Master Plan και τον χρόνο κατάθεσης του με βάση την ΣΜΠΕ, το ΣτΕ αναφέρει:
"Ο εθνικός νομοθέτης αναγνώρισε ότι οι λιμένες διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως είναι ο λιμένας του Πειραιά, αποτελούνται από υφιστάμενα έργα και δραστηριότητες και δεν αναπτύσσονται για πρώτη φορά, εκ του μηδενός, ώστε να απαιτείται ΣΜΠΕ, αλλά οι ανάγκες της οδηγίας 2001/42/ΕΚ ικανοποιούνται από την περιβαλλοντική αδειοδότηση του συνόλου των έργων, έστω κι αν αυτή έπεται, ενόψει αυτού, δεν αντίκειται στην οδηγία 2001/42/ΕΚ η ρύθμιση που εισήχθη το πρώτον με το ν. 4150/2013, περί μη υποχρεωτικής εκπόνησης ΣΜΠΕ, εάν μετά την έγκριση του Master Plan επακολουθήσει περιβαλλοντική αδειοδότηση του συνόλου των έργων του λιμένος, όπως συμβαίνει εν προκειμένω,
- Κύριος στόχος της ΣΜΠΕ είναι να αξιολογήσει περιβαλλοντικά "το ολοκληρωμένο και κατ΄ αρχήν εγκεκριμένο από την ΕΣΑΛ και τελικώς προτεινόμενο Αναπτυξιακό Σχέδιο της ΟΛΠ ΑΕ”, αντιμετωπίζοντας "τα ήδη αδειοδοτημένα και υπό αδειοδότηση έργα ως το μέρος εκείνο του Μaster Ρlan που κληρονομείται από την ισχύουσα σήμερα κατάσταση, δηλαδή ως αφετηρία και βάση των μελλοντικών δραστηριοτήτων και νέων έργων”, ενώ, σε κάθε περίπτωση, όλα τα αδειοδοτημένα και εκτελούμενα έργα του επενδυτικού προγράμματος της ΟΛΠ ΑΕ εκτελούνται "εντός του υφιστάμενου χωροταξικού και στρατηγικού σχεδιασμού του Λιμένα Πειραιά”, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί βάσει των αποφάσεων της ΕΣΑΛ που κυρώθηκαν με το άρθρο 15 του ν. 4081/2012 και μνημονεύονται στη Σύμβαση Παραχώρησης και έχουν τύχει περιβαλλοντικής αδειοδότησης (βάσει της ΚΥΑ 104050/17.5.2006 περί έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του Επενδυτικού και Αναπτυξιακού Προγράμματος της ΟΛΠ ΑΕ, η οποία ανανεώθηκε για δύο έτη με την πράξη 32907/30.6.2016 της Γενικής Διευθύντριας Περιβαλλοντικής Πολιτικής του ΥΠΕΝ)
- Όσον αφορά τις υποχρεωτικές επενδύσεις που ενέκρινε η ΕΣΑΛ, τα συμβαλλόμενα μέρη (Ελληνικό Δημόσιο και ΟΛΠ ΑΕ) έχουν συμβατικώς δεσμευθεί για την εκτέλεσή τους και, βάσει της Σύμβασης Παραχώρησης (άρθρα 6.5. και 7.8), αυτές εγκρίνονται αν "συνάδουν και μπορούν να εναρμονιστούν με τις υφιστάμενες ΕΣΑΛ και τις περιβαλλοντικές εγκρίσεις που απαριθμούνται στο Άρθρο 6.2 (γ) (οι Υφιστάμενες Εγκρίσεις)” και "μπορούν να ξεκινήσουν μόλις εγκριθούν από τον αρμόδιο κυβερνητικό φορέα του Ελληνικού Δημοσίου (επί του παρόντος η Διεύθυνση Λιμένων και Λιμενικής Πολιτικής του Υπουργείου Ναυτιλίας)”, χωρίς η έγκριση του Master Plan -ή της ΣΜΠΕ αυτού- να αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίησή τους
- Ειδικά ως προς τη νότια επέκταση του Λιμένα του Πειραιά, που αποτελεί τη σημαντικότερη υποχρεωτική επένδυση της ΟΛΠ ΑΕ (ΥΕ 01), αυτή εντάσσεται στο νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας - Αττικής (ν. 4277/2014, Α΄ 156), με αποτέλεσμα να μην απαιτείται στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση κατά το μέρος αυτό
- Το ως άνω έργο της νότιας επέκτασης έχει ήδη τύχει περιβαλλοντικής αδειοδότησης, κατόπιν: i. έγκρισης, υπό όρους, της προμελέτης του έργου από την ΕΣΑΛ (πράξη 2/18.4.2011, συνεδρ. 49), ii. αξιολόγησης, μετά από δημοσιοποίηση και διαβούλευση, πλήρους μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, με την [αναφερόμενη στο Παράρτημα 6.2.γ της Σύμβασης Παραχώρησης] απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) 170400/11.9.2013, και iii. έκδοσης ειδικής ΑΕΠΟ (11021/30.7.2018), βάσει φακέλου τροποποίησης και χωρίς μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και διαδικασία διαβούλευσης, για τον τρόπο και τη μεθοδολογία κατασκευής του έργου της νότιας επέκτασης, τη διενέργεια βυθοκορήσεων, τη διαχείριση και την απόρριψη βυθοκορημάτων, με αποτέλεσμα να μην απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας υποβολής και έγκρισης ΣΜΠΕ για το έργο αυτό, και η ΣΜΠΕ υπεβλήθη, επεστράφη και εκκρεμεί η εξέτασή της, χωρίς να υπάρχει υπαιτιότητα της παρεμβαίνουσας ΟΛΠ ΑΕ.
- Κατά συνέπεια, πριν από τις προσβαλλόμενες πράξεις της ΕΣΑΛ έπρεπε να είχε προηγηθεί στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση, προκειμένου να ερευνηθούν, όπως απαιτεί η οδηγία, "όσο το δυνατόν νωρίτερα” και κατόπιν τήρησης της δέουσας διαδικασίας διαβούλευσης (βάσει της ΚΥΑ ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/28.8.2006), οι επιπτώσεις στο περιβάλλον του σύνθετου αυτού σχεδίου, το οποίο συνεπάγεται επέκταση και μεγέθυνση του λιμένα σε πολλαπλά πεδία δραστηριοτήτων. Δεν ευσταθεί δε το επιχείρημα που προβάλλεται από το Δημόσιο και τις παρεμβαίνουσες, σύμφωνα με το οποίο η ΕΣΑΛ προέβη στην κατ΄ αρχήν έγκριση των επενδύσεων, η οποία θα οριστικοποιηθεί μετά την έκδοση του π.δ. καθορισμού των χρήσεων γης και όρων δόμησης, που αποτελεί και την "τελική έγκριση” του σχεδίου. Και τούτο, αφενός, διότι, όπως προκύπτει από τα σχεδιαγράμματα της μελλοντικής κατάστασης του λιμένα που συνοδεύουν τις προσβαλλόμενες πράξεις, η ΕΣΑΛ, που αποτελεί ταυτοχρόνως και όργανο που γνωμοδοτεί συμφώνως για τη θέσπιση (με π.δ.) νέων χρήσεων γης και όρων δόμησης στη Χερσαία Ζώνη Λιμένος, ενέκρινε, έστω σε πρώτη φάση και με "έναν ορισμένο βαθμό αφαιρετικότητας”, το νέο σχεδιασμό, από της απόψεως της "χρήσης του εδάφους”, προκαταλαμβάνοντας μάλιστα τον καθορισμό χρήσεων γης και όρων δόμησης (βλ. π.χ. την πρόβλεψη εγκατάστασης ξενοδοχείων, που προϋποθέτει τη θέσπιση χρήσης τουρισμού στη Χερσαία Ζώνη Λιμένα, με το εκδοθησόμενο π.δ., και την πρόβλεψη νέας αποθήκης στο χώρο "πρώην ΟΔΔΥ” με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που προϋποθέτει την πρόβλεψη αυξημένης κάλυψης και δόμησης), και, αφετέρου, διότι οι αποφάσεις της ΕΣΑΛ με τα συνοδευτικά τους διαγράμματα δημοσιεύθηκαν, έστω οικειοθελώς, στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, σηματοδοτώντας την οριστικότητα και δεσμευτικότητά τους.
- Το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας δεν λαμβάνει θέση επί του ζητήματος της νότιας επέκτασης του λιμένα και εφόσον, κατά λογική ακολουθία, δεν έχουν εκτιμηθεί (από τη ΣΜΠΕ που το συνοδεύει) -έστω σε γενικές γραμμές, ανάλογες της γενικότητας του σχεδίου- οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις υπερκείμενου σχεδιασμού τέτοιας εμβέλειας, δεν μπορεί να γίνει δεκτό ότι καλύπτονται οι απαιτήσεις της οδηγίας 2001/42/ΕΚ και ότι δεν απαιτείται (νέα) στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση στο επίπεδο των πράξεων της ΕΣΑΛ, όπως αβασίμως υποστηρίζει το Δημόσιο
- Δεν ευσταθούν οι ισχυρισμοί, σύμφωνα με τους οποίους η εθνική νομοθεσία επιτρέπει, κατά τρόπο μη αντιβαίνοντα στην οδηγία 2001/42/ΕΚ, την παράλειψη εκπόνησης ΣΜΠΕ, εάν μετά την έγκριση του Master Plan επακολουθήσει περιβαλλοντική αδειοδότηση του συνόλου των έργων του λιμένος
- Δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός του Δημοσίου ότι η ΚΥΑ επιτάσσει την εκπόνηση ΣΜΠΕ μόνον για τουριστικούς λιμένες. Τέλος, η παράλειψη έγκρισης ΣΜΠΕ πριν από την έκδοση των προσβαλλομένων διοικητικών πράξεων αποτελεί πλημμέλεια αυτών, ασχέτως υπαιτιότητας της ΟΛΠ ΑΕ, άρα δεν ασκεί επιρροή το γεγονός ότι η ΣΜΠΕ είχε εκπονηθεί και υποβληθεί πριν από την έκδοση των αποφάσεων της ΕΣΑΛ, όπως αβασίμως υποστηρίζεται
- Η αξιοποίηση του λιμένα για δραστηριότητες γενικού τουρισμού δεν επιτρέπεται, παρά μόνον εάν, μεταξύ άλλων, αυτή έχει ειδικά επιτραπεί ως μέρος Αναπτυξιακού Προγράμματος και Μελέτης Διαχείρισης, νομίμως εγκεκριμένων. Και καθ΄ όσον, όμως, αφορά τις υποχρεωτικές επενδύσεις, οι οποίες είχαν περιληφθεί στην κυρωθείσα με νόμο Σύμβαση Παραχώρησης, οι νυν προσβαλλόμενες πράξεις της ΕΣΑΛ αποτελούν την πρώτη διοικητική πράξη που συνεπάγεται την κατ’ αρχήν αποδοχή του μελλοντικού σχεδίου ανάπτυξης του λιμένα υπό τη νέα μορφή, όπως διαμορφώνεται μετά το σύνολο των έργων, υποχρεωτικών και προσθέτων, το σημαντικότερο των οποίων είναι η προσθήκη νέου λιμένα κρουαζιερόπλοιων. Εφόσον δε και αυτές (οι υποχρεωτικές επενδύσεις) περιελήφθησαν στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της ΟΛΠ ΑΕ και εγκρίθηκαν από την ΕΣΑΛ, αποτελούν μέρος του Σχεδίου – Προγράμματος και πρέπει να υπαχθούν σε στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση, σε συνδυασμό με όλα τα λοιπά μέρη του σχεδίου, ασχέτως των προβλέψεων της Σύμβασης Παραχώρησης, η οποία δεν μπορεί να υπερισχύσει του ενωσιακού δικαίου και της οδηγίας 2001/42/ΕΚ. Σε κάθε περίπτωση, ειδικώς ως προς το έργο της νότιας επέκτασης του λιμένα, η περιβαλλοντική του αδειοδότηση (ΑΕΠΟ 170400/11.9.2013) δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εκτίμησή του ως μέρους του Αναπτυξιακού Σχεδίου της ΟΛΠ ΑΕ, διότι η αξιολόγηση αυτή διεξήχθη στο παρελθόν για το συγκεκριμένο έργο, ενώ η ΣΜΠΕ έχει ως αντικείμενο το συνολικό νέο σχεδιασμό του λιμένα, ο οποίος δεν εξαντλείται στο μεμονωμένο αυτό έργο, αλλά περιλαμβάνει πλήθος νέων έργων, που προκαλούν, συνολικώς, αύξηση της δραστηριότητας του λιμένα και των επιπτώσεων στο περιβάλλον και συγκροτούν ένα νέο πλέον σχέδιο
Υπενθυμίζεται πως η νότια επέκταση του επιβατικού λιμένα του Πειραιά απαιτεί επίχωση 140 περίπου στρεμμάτων θάλασσας με αδρανή υλικά, εκβάθυνση του λιμένα σε βάθη από -19 έως -29,5 μ., στην α΄ φάση, και δημιουργία κρηπιδότοιχου μήκους 1,5 χλμ., εξυπηρετεί την επιδιωκόμενη αναβάθμιση του Πειραιά σε "home port” και αναμένεται ότι θα προκαλέσει κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των επιβατών των κρουαζιερόπλοιων που θα επισκέπτονται τον Πειραιά από 1.302.000 σε 2.282.000 τουρίστες.
