Του Paul Iddon
Η Τουρκία φέρεται πως εξετάζει τη μεταφορά των πυραυλικών συστημάτων αεράμυνας S-400 Triumf στη Συρία. Μια τέτοια κίνηση μπορεί να είναι ένα τέχνασμα από την Άγκυρα για να λάβει εκ νέου το "πράσινο φως" για την αγορά αμερικανικών μαχητικών F-35 stealth. Κι αυτό με τη σειρά του μπορεί να πυροδοτήσει μια νέα κρίση με το Ισραήλ.
Σε συντονισμό με τη νέα συριακή κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Αχμέντ αλ-Σαράα, η Τουρκία διερεύνησε το ενδεχόμενο να αναπτύξει drones σε αεροπορικές βάσεις στην κεντρική Συρία. Το Ισραήλ εξέφρασε τη "διαφωνία" του με αυτό το πλάνο, βομβαρδίζοντας τις εν λόγω βάσεις.
Το Ισραήλ και η Τουρκία βρίσκονται τώρα σε διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία ενός μηχανισμού αποκλιμάκωσης για την αποφυγή ενδεχόμενων ατυχημάτων ή συγκρούσεων. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φινταν έχει προειδοποιήσει για το ενδεχόμενο "συνάντησης" ισραηλινών και τουρκικών μαχητικών στον εναέριο χώρο της Συρίας, τονίζοντας την ανάγκη και τον κατεπείγοντα χαρακτήρα της μιας συμφωνίας.
Η Τουρκία φέρεται να σχεδιάζει τη δημιουργία μιας πολυεπίπεδης αεράμυνας στη συριακή αεροπορική βάση T4 ή Tiyas. Εκεί θα μπορούσαν να αναπτυχθούν τουρκικά συστήματα Hisar μικρού και μεσαίου βεληνεκούς, αλλά και οι S-400. Το Ισραήλ θα εκλάμβανε ως προκλητική ενέργεια την ανάπτυξη των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων εκ μέρους της Τουρκίας - το ίδιο και οι ΗΠΑ.
Σε πρόσφατη επιστολή τους προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι βουλευτές Brad Schneider και Gus Bilirakis επισήμαναν τους κινδύνους από την τουρκική ανάπτυξη των S-400 στη Συρία. Εστίασαν στο μέγιστο βεληνεκές τους των 250 μιλίων, προειδοποιώντας ότι η ανάπτυξή τους θα μπορούσε να "αλλάξει ριζικά το τοπίο της περιφερειακής αεράμυνας" της Συρίας.
"Εάν τοποθετηθούν οι S-400 κατά μήκος του δυτικού διαδρόμου της Συρίας, θα μπορούσαν να περιορίσουν τις ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον ιρανικών στόχων ή διαδρομών ανεφοδιασμού της Χεζμπολάχ", έγραψαν στην επιστολή τους. "Αυτό θα επιδείνωνε την επιχειρησιακή ευελιξία του Ισραήλ στην περιοχή και θα υπονόμευε την τεχνική του υπεροχή, ένα πλεονέκτημα για το οποίο εργάζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και χρόνια".
Η επιστολή θέτει το ζήτημα ποιος θα ελέγχει τελικά τα συστήματα αεράμυνας στη Συρία.
"Η ασάφεια όσον αφορά τους χειριστές των S-400 ρίχνει λάδι στη φωτιά", έγραψαν οι Schneider και Bilirakis. "Εάν το τουρκικό προσωπικό διατηρήσει τον επιχειρησιακό έλεγχο, ο κίνδυνος άμεσης σύγκρουσης με τις ισραηλινές δυνάμεις είναι υπαρκτός. Εάν οι συριακές δυνάμεις ή πληρεξούσιοι αναλάβουν τον έλεγχο, οι ΗΠΑ χάνουν την επιρροή τους, και διαμορφώνεται ένα ασταθές περιβάλλον σε μια ήδη εύφλεκτη περιοχή".
Κατά πάσα πιθανότητα, οι S-400 θα παραμείνουν υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του τουρκικού στρατού εφόσον αναπτυχθούν στη βάση Τ4 ή σε οποιαδήποτε άλλη αεροπορική βάση στην κεντρική Συρία. Από την άλλη, υπήρξαν αναφορές σε τουρκικά ΜΜΕ ότι η Άγκυρα μπορεί τελικά να δωρίσει τους S-400 στη Δαμασκό προκειμένου να αρθεί η απαγόρευση για αγορά των αμερικανικών F-35. Οι ΗΠΑ μπλόκαραν την Τουρκία από το πρόγραμμα των F-35 το 2019, αφού αγόρασε τους S-400 από τη Ρωσία και η Ουάσινγκτον έχει αναφέρει επανειλημμένα ότι η Άγκυρα πρέπει να απομακρύνει τα συστήματα από τη χώρα ή να τα αποσυναρμολογήσει για να πάψει η απαγόρευση. Υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη των S-400 στη Συρία θα μπορούσε να είναι η λύση στο ζήτημα.
Η ανάπτυξη των S-400 στη Συρία θα προκαλούσε σίγουρα αίσθηση, ωστόσο αν περάσει ο έλεγχος τους στον συριακό στρατό, αυτό μπορεί να εκληφθεί ως σοβαρότερη πρόκληση και το Ισραήλ να επιτεθεί "προληπτικά" στη Συρία.
Η Ρωσία έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι η Άγκυρα δεν μπορεί πουλήσει το πυραυλικό σύστημα σε τρίτη χώρα χωρίς τη ρωσική συγκατάθεση. Η Μόσχα θέλει να δημιουργήσει φιλικούς δεσμούς με τη νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό για να διατηρήσει την πρόσβαση στις στρατιωτικές της βάσεις στις συριακές ακτές, αλλά έχει απορρίψει το αίτημα του Αλ Σαράα να εκδώσει τον πρώην πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία. Δεν είναι αδιανόητο να εγκρίνει η Μόσχα τη μεταφορά των S-400 στη Συρία, αλλά δεν είναι και το πιο πιθανό σενάριο.
Schneider και Bilirakis υποστηρίζουν στην επιστολή τους ότι οποιαδήποτε μεταφορά των S-400 δεν θα αναιρούσε την ενεργοποίηση των κυρώσεων βάσει της νομοθεσίας CAATSA - Countering America's Adversaries Through Sanctions Act. Εξάλλου, οι κυρώσεις αυτές ενεργοποιήθηκαν λόγω της συναλλαγής της Τουρκίας με τον ρωσικό αμυντικό τομέα σε μια συμφωνία ύψους 2,5 δισ. δολαρίων και η μεταφορά των S-400 σε άλλη χώρα -έξι χρόνια μετά- δεν αναιρεί τη συναλλαγή αυτή.
Η Ρωσία είχε αναπτύξει τους πυραύλους S-400 στην παράκτια αεροπορική της βάση μέχρι την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024. Το Ισραήλ είχε δημιουργήσει έναν μηχανισμό αποκλιμάκωσης των εντάσεων από τα τέλη του 2015. Η Μόσχα σπάνια παρενέβη στις επιδρομές της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας κατά των δυνάμεων που υποστηρίζονταν από το Ιράν σε όλη τη χώρα κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Επομένως, το Ισραήλ μπορεί να θεωρήσει τους S-400 υπό τον έλεγχο του συριακού στρατού ως σοβαρότερη απειλή.
Οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν καταστρέψει ήδη ό,τι είχε απομείνει από το οπλοστάσιο του Άσαντ, από τότε που ο Σύρος δικτάτορας κατέφυγε στη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικής κατασκευής αντιαεροπορικών συστημάτων. Επομένως το Ισραήλ δεν θα καθόταν με σταυρωμένα τα χέρια αν η Τουρκία προμήθευε τη Δαμασκό με ένα σύστημα πιο προηγμένο από αυτό που διέθετε ο Άσαντ.
Η Κυπριακή Δημοκρατία επιδίωξε να αποκτήσει ρωσικούς S-300 τη δεκαετία του 1990. Αμέσως ξέσπασε η κυπριακή κρίση των S-300, όταν η Άγκυρα απείλησε με "προληπτική επίθεση" για να τους καταστρέψει άμα τη αφίξει τους στο νησί. Τελικά, επιτεύχθηκε συμφωνία και τους παρέλαβε Ελλάδα, αποτρέποντας μια ενδεχόμενη στρατιωτική σύγκρουση.
Μια συριακή κρίση των S-400 είναι αρκετά πιθανή αν η Δαμασκός παραλάβει τα ρωσικά πυραυλικά συστήματα που διαθέτει η Τουρκία. Η πιθανότητα ενός προληπτικού ισραηλινού χτυπήματος μπορεί να αποδειχθεί πολύ σοβαρή.
Αν η Τουρκία μεταφέρει τους S-400 στη Δαμασκό και σε μια βάση στο κέντρο της Συρίας, τότε ο έλεγχος των πυραύλων θα είναι συριακός μόνο "στα χαρτιά". Όπως συνέβη με τους "συριακούς" S-300 που ανέπτυξε η Ρωσία το 2018. Φαινομενικά παραδόθηκε για τον εκσυγχρονισμό της γερασμένης αεράμυνας της Συρίας ενόψει των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών. Το σύστημα παρέμεινε υπό τον ρωσικό στρατιωτικό έλεγχο μέχρι που η Μόσχα το απέσυρε το 2022 μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.
Σε μια αντίστοιχη κίνηση η Τουρκία θα μπορούσε να "χαρίσει" στη Συρία τους S-400, ενώ ο στρατός της θα διατηρούσε την αποκλειστική πρόσβαση και τον έλεγχό τους. Σε κάθε περίπτωση, ο νέος συριακός στρατός θα πρέπει να εκπαιδευθεί για να χειρίζεται και να συντηρεί αυτό το προηγμένο σύστημα.
Η Άγκυρα μπορεί τελικά να προσπαθήσει να πείσει τους Ισραηλινούς ότι οι S-400 της δεν θα είναι μεγαλύτερη απειλή γι' αυτούς από ό,τι ήταν οι ρωσικοί πύραυλοι για περίπου μια δεκαετία.
Ό,τι κι αν συμβεί τελικά, είναι σαφές ότι η μετακίνηση των τουρκικών S-400 πέρα από τα νότια σύνορά της θα έχει σημαντικό αντίκτυπο.
