Του Paul Iddon
Το σήριαλ των ρωσικών S-400 που είχε αγοράσει η Τουρκία ενδέχεται να τελειώσει με τη Μόσχα να τους αγοράζει εκ νέου, σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα. Κίνηση που θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες για τις προοπτικές επανένταξης της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 και για τις αγορές όπλων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Τον Σεπτέμβριο του 2019, ένα drone και ένας πύραυλος κρουζ χτύπησαν με επιτυχία τις υποδομές πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Η Ρωσία δεν έκρυψε τη χαρά της, αφού το "αμερικανικό" αμυντικό σύστημα του Ριάντ δεν κατάφερε να αναχαιτίσει την επίθεση. Η εκπρόσωπος του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα είπε σαρκαστικά: "Τα λαμπρά αμερικανικά συστήματα αεράμυνας δεν μπόρεσαν να αποκρούσουν μια επίθεση".
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν μόλις είχε παραδώσει τους S-400 στην Τουρκία και είδε την ευκαιρία να προωθήσει τα εν λόγω πυραυλικά συστήματα στη Σαουδική Αραβία.
"Είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε τη Σαουδική Αραβία να προστατεύσει τον λαό της", δήλωσε τότε. "Πρέπει να λάβουν έξυπνες αποφάσεις, όπως έκανε το Ιράν αγοράζοντας τους S-300 μας, όπως έκανε ο κ. Ερντογάν αποφασίζοντας να αγοράσει τα πιο προηγμένα συστήματα αεροπορικής άμυνας S-400".
Όπως είπε ο Ρώσος πρόεδρος: "Αυτά τα συστήματα μπορούν να προστατεύσουν κάθε είδους υποδομή στη Σαουδική Αραβία από κάθε είδους επίθεση".
Το Ριάντ ήδη εξέταζε να αγοράσει τους S-400 εκείνη την εποχή, όπως και το γειτονικό Κατάρ. Παρόλο που η απόκτηση των S-400 την έβγαλε εκτός του προγράμματος για τα F-35 και την απέκλεισε από την αγορά των εν λόγω μαχητικών αεροσκαφών, η Άγκυρα ήταν ανένδοτη ότι θα έθετε σε λειτουργία τους S-400, παρά τις έντονες αντιρρήσεις της Δύσης.
Έξι χρόνια μετά, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά Η Τουρκία δεν έθεσε ποτέ σε λειτουργία τους S-400, παρά την αταλάντευτη στάση της. Από πέρυσι υπήρχαν αναφορές ότι η Άγκυρα εξέταζε ένα σχέδιο για να αποθηκεύσει τους S-400 υπό την επιτήρηση των ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση, οι S-400 παραμένουν ανενεργοί. Καθώς η Τουρκία διαμορφώνει το φιλόδοξο πολυεπίπεδο εθνικό πρόγραμμα αεράμυνας "Steel Dome", οι ρωσικοί S-400 είναι "εξαφανισμένοι".
Επιπλέον η Σαουδική Αραβία αποφάσισε να μην αγοράσει τους S-400. Αντιθέτως επέλεξε το αμερικανικό Terminal High Altitude Area Defense, το οποίο έθεσε πρόσφατα σε λειτουργία. Το Κατάρ επέμεινε στην αγορά των αμερικανικών MIM-104 Patriot PAC-3, που αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί κατά των ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων στην επίθεση της 25ης Ιουνίου, αλλά δεν ενεργοποιήθηκαν όταν επιτέθηκε το Ισραήλ στην Ντόχα στις 9 Σεπτεμβρίου.
Οι S-300 του Ιράν στους οποίους αναφέρθηκε ο Πούτιν αποτέλεσαν στόχο διαδοχικών ισραηλινών αεροπορικών επιθέσεων τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2024, ενώ όσοι είχαν απομείνει πιθανόν καταστράφηκαν κατά τον "Πόλεμο των 12 Ημερών" με το Ισραήλ τον Ιούνιο. Δεν κατέρριψαν ούτε ένα ισραηλινό αεροσκάφος.
Στο σήμερα, αν μια ανεπιβεβαίωτη αναφορά στα τουρκικά ΜΜΕ ισχύει, τότε η Ρωσία εξετάζει το ενδεχόμενο να αγοράσει πίσω τους S-400 που είχε προμηθεύσει στην Τουρκία, κίνηση που έσπειρε διχόνοια και πολιτική αντιπαλότητα στους κόλπους του ΝΑΤΟ.
"Εν μέσω πολέμων και γεωπολιτικών κρίσεων, πολλά κράτη που θέλουν συστήματα αεράμυνας έχουν στραφεί προς τη Ρωσία. Η Μόσχα, ωστόσο, δεν διαθέτει έτοιμους S-400 σε απόθεμα, μόνο αυτούς που χρησιμοποιεί", ανέφερε το τουρκικό ΜΜΕ Nefes στις 13 Σεπτεμβρίου.
"Έπομένως, η Ρωσία φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να επαναγοράσει τους S-400 που πούλησε στην Τουρκία το 2019, και τους οποίους η Άγκυρα δεν χρησιμοποιεί, και να τους πουλήσει σε άλλο κράτος".
Το δημοσίευμα δεν αποκαλύπτει ούτε εικάζει ποιες χώρες έχει κατά νου η Ρωσία. Πιθανόν η Μόσχα να προχωρήσει σε αυτή την κίνηση -φαινομενικά- απελπισίας, για να κρατήσει τους δύο σημαντικότερες αγοραστές όπλων της: την Αλγερία και την Ινδία.
Η Αλγερία παρήγγειλε δύο συστοιχίες S-400 το 2024, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο Sputnik. Επιπλέον, τα ρωσικά ΜΜΕ μετέδιδαν ανέφεραν στις αρχές Σεπτεμβρίου ότι η Μόσχα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την Ινδία για την προμήθεια και άλλων S-400. Το Νέο Δελχί παρήγγειλε πέντε συστοιχίες S-400 το 2018 έναντι 5,5 δισ. δολαρίων, αλλά η παραλαβή τους καθυστέρησε, κυρίως λόγω του πολέμου Ρωσίας - Ουκρανίας.
Σύμφωνα με τη σύμβαση για τους S-400, η Τουρκία κατέβαλε περίπου 2,5 δισ. δολάρια για δύο συστοιχίες και τουλάχιστον 120 πυραύλους 48N6 μεγάλου βεληνεκούς. Δεν είναι σαφές εάν η Ρωσία είναι διατεθειμένη να αγοράσει τους S-400 στην ίδια τιμή ή εάν η Τουρκία όντως τους πουλάει
Η απομάκρυνση των S-400 από το τουρκικό έδαφος θα μπορούσε να σημάνει την επανένταξη της Άγκυρας στο πρόγραμμα για τα F-35, κίνηση που θα έδινε τη δυνατότητα στην Τουρκία να αναβαθμίσει την πολεμική της αεροπορία με αεροσκάφη 5ης γενιάς. Πριν από το μπλόκο του 2019, η Άγκυρα ήθελε να αγοράσει 100 F-35A. Σήμερα, θέλει 40, καθώς έχει επενδύσει στην ανάπτυξη του εγχώριου μαχητικού αεροσκάφους TF Kaan.
Για τη Μόσχα, η επαναγορά των S-400 και των πυραύλων θα τη βοηθούσε να εκπληρώσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις είτε προς την Αλγερία είτε προς την Ινδία είτε και προς τις δύο χώρες. Ίσως η Μόσχα να έχει υπολογίσει ότι, ενώ μπορεί να αντέξει οικονομικά να χάσει χώρες όπως η Τουρκία και το Ιράν ως αγοραστές όπλων, δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά να χάσει ενδεχομένως την Αλγερία ή την Ινδία, δεδομένων των σταθερών εισαγωγών τους εδώ και αρκετές δεκαετίες.
Χαρακτηριστικό είναι πως μια μέρα πριν το δημοσίευμα του Nefes, ο πρέσβης του Ιράν στη Ρωσία, Kazem Jalali, έδωσε συνέντευξη στα ιρανικά ΜΜΕ, στην οποία αρνήθηκε ότι η Τεχεράνη έχει ζητήσει τους S-400 για να ενισχύσει την αεράμυνά της. "Ας φέρει κάποιος έγγραφο που να αποδεικνύει ότι η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν έχει κάνει πρόταση να αγοράσει S-400 από τη Ρωσία", ανέφερε, σύμφωνα με δημοσιεύματα.
Οι φήμες έλεγαν πως το Ιράν είχε ζητήσει, ή έστω είχε δείξει ενδιαφέρον για τους S-400, στο πλαίσιο της στρατιωτικο-τεχνικής συνεργασίας του με τη Ρωσία. Είναι βέβαιο, πάντως, πως η Τεχεράνη παρήγγειλε μαχητικά Su-35 Flanker. Σύμφωνα με αξιόπιστο Ιρανό δημοσιογράφο, έως το 2021 η Τεχεράνη είχε πληρώσει για την αγορά 50 Flanker. Πολλοί πίστευαν ότι τα Su-35 που η Ρωσία κατασκεύασε αρχικά για την Αίγυπτο, στο πλαίσιο μιας παραγγελίας του 2018 που στη συνέχεια ακυρώθηκε από το Κάιρο, θα κάλυπταν εν μέρει την ιρανική παραγγελία. Στο μεταξύ, η Ρωσία παρέδωσε μερικά από αυτά τα μαχητικά στην Αλγερία στις αρχές του 2025, διαλύοντας κατά τα φαινόμενα κάθε ελπίδα του Ιράν να παραλάβει άμεσα έστω και μια μοίρα αυτών των αεροσκαφών.
Αν η αναφορά του Nefes επιβεβαιωθεί —και εδώ ας κρατήσουμε ένα μεγάλο "αν"— και η Ρωσία κινηθεί για την επαναγορά των S-400 από την Τουρκία για να κρατήσει τους παραδοσιακούς πελάτες της, αυτό θα μπορούσε να αρνητικό μήνυμα για την παράδοση των Su-35 ή άλλων προηγμένων οπλικών συστημάτων στην Τεχεράνη.
