Του Paul Iddon
Τούρκοι αξιωματούχοι έδωσαν πρόσφατα ουσιαστική εικόνα για το μέλλον του στόλου μαχητικών αεροσκαφών της Άγκυρας, ο οποίος βρίσκεται σε μεταβατική φάση.
Τον Ιανουάριο οι ΗΠΑ έδωσαν το πράσινο φως σε μια συμφωνία ύψους 23 δισ. δολαρίων για 40 νέα εκσυγχρονισμένα F-16 Block 70 και 79 κιτ αναβάθμισης για τα F-16 που διαθέτει ήδη η Τουρκία. Η Άγκυρα είχε καταθέσει το αίτημα αγοράς των F-16 τον Οκτώβριο του 2021. Τα εκσυγχρονισμένα F-16 είναι ζωτικής σημασίας για την Τουρκία. Το μεγαλύτερο μέρος του στόλου μαχητικών της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας αποτελείται από F-16, μοντέλα Block 30/40/50 που αποκτήθηκαν κατά την περίοδο 1987 -2012, και η Άγκυρα δεν αναμένεται να χρησιμοποιήσει μαχητικά επόμενης γενιάς τουλάχιστον έως τα τέλη αυτής της δεκαετίας, αφού βρίσκεται σε διαδικασία ανάπτυξης και παραγωγής του εγχώριας κατασκευής μαχητικού TF Kaan.
Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ εξέφρασε την ικανοποίηση της Άγκυρας για τη συμφωνία για τα F-16 λέγοντας στο Reuters ότι η χώρα του ελπίζει πως "αυτή α ολοκληρωθεί χωρίς προβλήματα μέχρι να παραδοθεί και το τελευταίο αεροσκάφος".
Παρ' όλα αυτά, το Bloomberg ανέφερε τον Ιούλιο ότι η Τουρκία επιδιώκει μια αντισταθμιστική συμφωνία για να μειώσει το κόστος των 23 δισ. δολαρίων. Ευελπιστεί ότι οι ΗΠΑ θα της δώσουν την άδεια να παράγει εντός Τουρκίας ορισμένα εξαρτήματα για τα μαχητικά.
Κίνηση που δεν εκπλήσσει. Από το 1987 που η Τουρκία παρήγγειλε τα πρώτα της F-16, λαμβάνει αδειοδότηση να κατασκευάζει εγχώρια τα μαχητικά της αεροσκάφη. Με την προτεινόμενη αντισταθμιστική συμφωνία, η Τουρκία πιθανόν θέλει αφενός να εξοικονομήσει χρήματα και αφετέρου να ενισχύσει την αμυντική της βιομηχανία, η οποία ήδη εργάζεται για την αναβάθμιση και την επέκταση του χρόνου ζωής των τουρκικών F-16.
Στο πλαίσιο του προγράμματος "Ozgur", η Τουρκία έχει ήδη αρχίσει να αναβαθμίζει 36 από τα παλαιότερα F-16 Block 30 με ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης.
Το αίτημα της Άγκυρας για μια αντισταθμιστική συμφωνία δείχνει την αυτοπεποίθησή της σε εξοπλιστικά προγράμματα όπως το "Ozgur", τα οποία θα μπορούσαν να διατηρήσουν τα Block 30 σε καλή κατάσταση μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2030, όταν η Τουρκία θα παραλάβει τα νέα F-16 και αναμένεται να θέσει σε επιχειρησιακή λειτουργία το TF Kaan.
Η Τουρκία ζήτησε να αγοράσει τα νέα F-16 αφού "μπλοκαρίστηκε" από το αμερικανικό πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter λόγω της αγοράς των S-400 από τη Ρωσία το 2019. Λίγο μετά την αρχική υποβολή του αιτήματος το 2021, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ζήτησε να επιστραφούν στη χώρα του τα περίπου 1,4 δισ. δολάρια που είχε καταβάλει η Τουρκία για τα F-35 πριν από την αποπομπή της από τη συμφωνία για τα F-35 ή να αφαιρεθεί το ποσό αυτό από τη συμφωνία για τα F-16. Η Άγκυρα ήθελε να αγοράσει 100 F-35A για την πολεμική της αεροπορία, και γι' αυτό δεν είχε αποκτήσει νέα F-16 από το 2012.
"Δεν κερδίσαμε -και δεν κερδίζουμε- αυτά τα χρήματα εύκολα. Είτε θα μας δώσουν τα αεροπλάνα μας είτε θα μας δώσουν τα χρήματα", είχε δηλώσει χαρακτηριστικά εκείνη την περίοδο ο Τούρκος πρόεδρος.
Επιπλέον, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη συμφωνία, "ο αγοραστής συνήθως ζητά αντισταθμιστικά οφέλη. Οι όροι για οποιαδήποτε αντισταθμιστική συμφωνία θα καθοριστούν μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ αγοραστή και αναδόχου".
Η Τουρκία, πάντως, δεν τα έχει πάει καλά και με μια άλλη συμφωνία απόκτησης μαχητικών που προσπαθεί να κλείσει.
Η Άγκυρα επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον της για την απόκτηση 40 Eurofighter Typhoon τον Νοέμβριο του 2023, πριν εγκριθεί η συμφωνία για τα F-16, και είχε συνομιλίες με τη Βρετανία και την Ισπανία. Ωστόσο, η Γερμανία, μέλος της κοινοπραξίας που ανέπτυξε και κατασκεύασε το Eurofighter με δικαίωμα βέτο σε οποιαδήποτε εξαγωγή του αεροσκάφους, αντιτίθεται στην πώλησή τους στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν προέτρεψε τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς να άρει την απαγόρευση του Βερολίνου τον Ιούλιο. Παράλληλα η Άγκυρα έδειξε πρόθυμη να αναθεωρήσει μέρη της σύμβασης για τα F-16, σε μια ακόμα ένδειξη ότι θέλει και τα δύο μαχητικά - όχι μόνο τον έναν τύπο ή τον άλλον.
Ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γκιουλέρ επιβεβαίωσε εκ νέου το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τα Eurofighter την προηγούμενη εβδομάδα και εξέφρασε την ελπίδα ότι η Γερμανία και οι εταίροι της θα δώσουν θετική απάντηση, κάνοντας λόγο για μικρή πρόοδο μέχρι στιγμής.
Νωρίτερα, ο Μετίν Γκουράκ, αρχηγός του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, επισκέφθηκε την αεροπορική βάση Coningsby της Βρετανίας στο Lincolnshire, όπου πόζαρε για μια φωτογραφία με ένα Eurofighter FGR4.
Η Ουάσινγκτον ενέκρινε τη συμφωνία για τα F-16 μόνο αφού η Τουρκία απέσυρε τις ενστάσεις της για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, ακόμη και μετά την έγκριση της συμφωνίας για τα F-16, η Άγκυρα επιβεβαίωσε ότι εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την απόκτηση του Eurofighter. Τούρκοι σχολιαστές επισημαίνουν ότι η Τουρκία θέλει τα Eurofighter ως αντιστάθμισμα στα προηγμένα γαλλικά Rafale F3R που διαθέτει η Ελλάδα.
"Το Typhoon υπερτερεί έναντι του Gripen και του Rafale στη μάχη πέραν του οπτικού πεδίου (BVR), στην τελική ταχύτητα, στην επιτάχυνση, στην ευελιξία και στον ρυθμό ανόδου", σχολίασε τους προηγούμενους μήνες ο Justin Bronk, ερευνητής για την αεροπορική ισχύ και τεχνολογία στην Ομάδα Στρατιωτικών Επιστημών του Royal United Services Institute.
"Θεωρείται ότι είναι το πιο ικανό μαχητικό από τα τρία και είναι επίσης ένα ισχυρό αεροσκάφος κρούσης με εξαιρετικούς αισθητήρες αλλά ελαφρώς μειωμένη ικανότητα μεταφοράς πυρομαχικών σε σύγκριση με το Rafale", πρόσθεσε ο ίδιος.
Αυτές του οι δυνατότητες συνοψίζουν και τους λόγους που τα θέλει η Τουρκία και δεν αρκείται στα αναβαθμισμένα Viper.
Στο παρελθόν η Γερμανία είχε εμποδίσει τη Βρετανία να πουλήσει στη Σαουδική Αραβία άλλη μια παρτίδα Eurofighter, αλλά πρόσφατα ήρε το βέτο της μετά την αναχαίτιση από το Ριάντ μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων που εκτόξευσαν οι Χούθι εναντίον του Ισραήλ. Το Βερολίνο ενδέχεται να μην αλλάξει σύντομα τη στάση του απέναντι στην Άγκυρα, ιδίως στη σκιά των εμπρηστικών δηλώσεων του Ερντογάν κατά του Ισραήλ και του "εναγκαλισμού" με τη Χαμάς.
Εντούτοις, τα σχόλια και οι δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων κατά τους τελευταίους μήνες καθιστούν σαφές το όραμα της Άγκυρας για την πολεμική της αεροπορία σε αυτή τη μεταβατική φάση. Επιδιώκει να έχει δύο ικανά, υψηλής τεχνολογίας μαχητικά 4,5ης γενιάς -το Block 70 F-16 και το Tranche 4 Eurofighter- τα οποία θα αντισταθμίζουν τις τεχνολογικές δυνατότητες των γειτονικών αεροπορικών δυνάμεων. Τέτοιες προσωρινές λύσεις είναι κάτι περισσότερο από επαρκείς έως ότου η Άγκυρα έχει διαθέσιμο ένα μαχητικό 5ης γενιάς μέσα στην επόμενη δεκαετία, ή μέχρι το TF Kaan να είναι έτοιμο από τη γραμμή παραγωγής ή μέχρι να είναι διαθέσιμα στην αγορά και άλλα αεροσκάφη 5ης γενιάς.
