Του Ariel Cohen
Στον απόηχο της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και της εμπόλεμης σύγκρουσης που έχει ακολουθήσει και είναι σε εξέλιξη στη Γάζα, θέτοντας σε κίνδυνο τις "Συμφωνίες του Αβραάμ", το Ισραήλ σύναψε μια πρωτοποριακή συμφωνία στον τομέα της ενέργειας με το Αζερμπαϊτζαν, ένα κοσμικό κράτος με την πλειονότητα του πληθυσμού να ανήκει στον σιιτικό-μουσουλμανικό κόσμο. Η κρατική εταιρεία SOCAR του Αζερμπαϊτζάν θα πραγματοποιήσει έρευνες στη θαλάσσια περιοχή βόρεια του κοιτάσματος Λεβιάθαν.
Μεταξύ των εταιρειών που εξασφάλισαν αδειοδότηση για έρευνες στα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο, κοντά στο Λεβιάθαν, συγκαταλέγονται οι εγχώριες εταιρείες Ratio Energies και New Med, η ιταλική Eni, η BP και η αζέρικη SOCAR. Έτσι ο πόλεμος, αντί να απομονώσει το Ισραήλ και να υπονομεύσει τον ενεργειακό του ρόλο στην περιοχή -όπως πολλοί φοβούνταν- κινητοποιεί δραστικά την ισραηλινή κυβέρνηση.
Η τρομοκρατική δράση -τύπου ISIS- της Χαμάς έχει στόχο να φέρει την ισλαμιστική οργάνωση σε ηγετική θέση στα παλαιστινιακά εδάφη ενάντια στην Παλαιστινιακή Αρχή και τη Φατάχ - ουσιαστικά να ενισχύσει τον χρηματοδότη της, το θεοκρατικό δεσποτικό κράτος του Ιράν, αλλά και τον αντισημιτισμό στον μουσουλμανικό κόσμο. Η Χαμάς είναι αποφασισμένη να εκτροχιάσει τη διπλωματική προσέγγιση μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του και να επιφέρει αστάθεια στον ενεργειακό τομέα της Μέσης Ανατολής ώστε να αυξηθούν οι τιμές του πετρελαίου, εξέλιξη που θα ωφελούσε τους υποστηρικτές της: τη Μόσχα και την Τεχεράνη.
Έως τώρα, οι υπολογισμοί της Χαμάς, των Ιρανών προστατών τους και των Ρώσων "συμμάχων" τους δεν έχουν αποδώσει τα προσδοκώμενα. Η Χεζμπολάχ, η σιιτική τρομοκρατική οργάνωση του Λιβάνου που δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται από το Ιράν, απέφυγε μια μαζική πυραυλική επίθεση κατά του Ισραήλ, αν και ανταλλάσσει πυρά με τις ισραηλινές δυνάμεις στη μεθοριακή γραμμή των δύο χωρών. Μέχρι στιγμής η Χεζμπολάχ δεν έχει δημιουργήσει προβλήματα στο κοίτασμα Λεβιάθαν στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά του Ισραήλ.
Παρόλο που η πλειονότητα των Αζέρων είναι σιίτες μουσουλμάνοι και η χώρα έχει ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν και Ισραήλ διατηρούν φιλικούς δεσμούς από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά. Το κοσμικό Αζερμπαϊτζάν, με εβραϊκή κοινότητα από παλαιοτάτων χρόνων, άνοιξε την πρεσβεία του στο Τελ Αβίβ το 2022, ενισχύοντας τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις. Τα δύο κράτη έχουν κοινά στρατηγικά, ενεργειακά, εμπορικά και επενδυτικά συμφέροντα που υπερβαίνουν τις όποιες θρησκευτικές διαφορές.
Αζερμπαϊτζάν και Ισραήλ έχουν βρει κοινά σημεία προσέγγισης ως αντιστάθμισμα στο κακό κλίμα που επικρατεί στις σχέσεις τους με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Η αντιπαλότητα του Αζερμπαϊτζάν με το Ιράν οφείλεται αφενός στο ότι η Τεχεράνη απορρίπτει τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους των Αζέρων και την τουρκική εθνοτική ταυτότητα πολλών κατοίκων του, στην καταπίεση που βιώνει η πολυπληθής μειονότητα των Αζέρων που ζει στην Ισλαμική Δημοκρατία, καθώς και στο ότι η Τεχεράνη υποστήριξε την πλευρά των Αρμενίων στη σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που ξεκίνησε το 1988. Αυτή την περίοδο, το Αζερμπαϊτζάν καλύπτει περίπου το 40% των αναγκών του Ισραήλ σε πετρέλαιο. Τα αζέρικα τάνκερ συνεχίζουν τις παραδόσεις καυσίμων στο Ισραήλ υπογραμμίζοντας τη σημασία αυτής της εμπορικής σχέσης. Αζέρικο πετρελαιοφόρο με προορισμό το λιμάνι του Άσκελον, παρά την απειλή των ρουκετών της Χαμάς, δεν ακύρωσε το ταξίδι του, αλλά ανακατευθύνθηκε παραδίδοντας το φορτίο του στο Εϊλάτ.
Οι δεσμοί Ισραήλ-Αζερμπαϊτζαν επεκτείνονται πέρα από την ενεργειακή συνεργασία και στον αμυντικό τομέα. Το Ισραήλ προμήθευε με όπλα το Αζερμπαϊτζάν, κατά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μέχρι το 2019, το Ισραήλ παρέδιδε στο Αζερμπαϊτζάν το 70% των όπλων που χρειαζόταν. Έκτοτε έγινε η Άγκυρα ο βασικός προμηθευτής στρατιωτικού εξοπλισμού του Μπακού. Το Ισραήλ παρείχε στο Αζερμπαϊτζάν όπλα υψηλής τεχνολογίας, όπως τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας Barak 8, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Hermes και Orbiter, καθώς και βαλλιστικούς πυραύλους ενισχύοντας τις στρατιωτικές δυνατότητες του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο φέρεται να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών για επιχειρήσεις τους στο Ιράν.
Πρόσφατα η Azercosmos, η κρατική διαστημική υπηρεσία του Αζερμπαϊτζάν, αγόρασε δορυφόρους από την Israel Aerospace Industries. Επιπλέον, πάνω από 100 ισραηλινές εταιρείες έχουν επεκτείνει τις δραστηριότητές τους στο Αζερμπαϊτζάν, συνεισφέροντας τεχνογνωσία σε τομείς όπως η γεωργία, η εκπαίδευση και η ιατρική. Τα σχέδια του Αζερμπαϊτζάν να εξάγει σιτάρι στο Ισραήλ έως το 2025 και η ετήσια ανταλλαγή φοιτητών υπογραμμίζει τον πολύπλευρο χαρακτήρα αυτής της στρατηγικής σχέσης.
Η πρόσφατη αδειοδότηση για έρευνες φυσικού αερίου στη SOCAR, την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία του Αζερμπαϊτζάν, δεν είναι απλώς μια επιχειρηματική συναλλαγή. Συμβολίζει τη σταθερή και όλο και πιο στενή συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και Αζερμπαϊτζάν. Αυτή η σχέση δεν εδράζεται μόνο στην κοινή απειλή που νιώθουν οι δύο χώρες από το Ιράν, αλλά επεκτείνεται και στην αντιμετώπιση των αντιπάλων τους - της Χαμάς για το Ισραήλ και της Αρμενίας για το Αζερμπαϊτζάν. Ανατρέπει επίσης την προπαγάνδα των εξτρεμιστών που διατείνονται ότι η φιλία των μουσουλμάνων με το εβραϊκό κράτος είναι ανέφικτη. Την ώρα που τα δύο κράτη εμπλέκονται σε περιφερειακές συγκρούσεις και διακατέχονται από παρόμοιες ανησυχίες, οι εξελίξεις δείχνουν πως η συνεργασία των δύο κρατών βαθαίνει, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική τους ευθυγράμμιση και τα αμοιβαία συμφέροντά τους.
