Του Paul Iddon
Η Σαουδική Αραβία ζήτησε επισήμως από την Ελλάδα να παρατείνει την ανάπτυξη του αντιαεροπορικού πυραυλικού συστήματος MIM-104 Patriot στο Βασίλειο τουλάχιστον μέχρι τον Νοέμβριο του 2026. Το Ριάντ διαθέτει δικά του συστήματα Patriot και αρχίζει να χρησιμοποιεί το πιο εξελιγμένο σύστημα Terminal High Altitude Area Defense, ενώ έχει να συγκρουστεί με τους Χούθι στην Υεμένη από το 2022. Παράλληλα η Αθήνα έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι δεν μπορεί να παραδώσει κανένα στρατηγικό σύστημα αεράμυνας, όπως τους Patriot, στο Κίεβο για να αποκρούσει την επίθεση των Ρώσων.
Θα ήταν εύλογο να διερωτηθεί κανείς γιατί η Σαουδική Αραβία εξακολουθεί να χρειάζεται το ελληνικό σύστημα Patriot;
Η Ελλάδα ανέπτυξε στη Σαουδική Αραβία ένα πυραυλικό σύστημα ΜΙΜ-104 και 120 άτομα Ελληνική Δύναμη τον Σεπτέμβριο του 2021. Την περίοδο εκείνη, η Σαουδική Αραβία βρισκόταν σε εμπόλεμη σύρραξη με τους Χούθι, που χτυπούσαν συχνά πόλεις του Βασιλείου καθώς και ενεργειακές υποδομές με μπαράζ επιθέσεων από drones και βαλλιστικούς πυραύλους. Το Ριάντ σπατάλησε μεγάλο αριθμό Patriot (που είναι και αρκετά ακριβοί) στην προσπάθειά του να αποκρούσει αυτές τις επιθέσεις. Το 2019, ένας Patriot κατέρριψε έξι βαλλιστικούς πυραύλους των Χούθι σε λιγότερο από 50 δευτερόλεπτα.
Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 2019, το Ιράν απέδειξε ότι οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας ήταν τρωτες, χτυπώντας με drones τις υποδομές της Aramco. Έπειται, ο αμερικανικός στρατός ανέπτυξε συστήματα Patriot στο Βασίλειο σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει το Ριάντ, αλλά η Ουάσιγκτον δεν αντέδρασε εναντίον της Τεχεράνης. Η Ελλάδα ανέπτυξε τους Patriot δύο χρόνια αργότερα, στο πλαίσιο μιας διεθνούς πρωτοβουλίας για την προστασία των ενεργειακών εγκαταστάσεων της Σαουδικής Αραβίας από παρόμοιες επιθέσεις. Το έκανε αυτό μετά την απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρουν τους δικούς τους Patriot. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας δήλωσε τότε στα ΜΜΕ της Σαουδικής Αραβίας ότι η ανάπτυξη των ελληνικών Patriot θα συνέβαλε στην ενίσχυση της ασφάλειας της Σαουδικής Αραβίας και στην προστασία του παγκόσμιου ενεργειακού εφοδιασμού.
Οι συγκρούσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Χούθι έληξαν τον Απρίλιο του 2022 και έκτοτε η εκεχειρία των δύο πλευρών -αν και έχει χαρακτηριστεί εύθραυστη- διατηρείται. Για να ανανεώσει την αεράμυνά της, στα μέσα του 2022 η Σαουδική Αραβία παρήγγειλε 300 πυραύλους Patriot MIM-104E Guidance Enhanced Missile-Tactical Ballistic Missiles αξίας 3,05 δισ. δολαρίων. Το Ριάντ εγκαινίασε την πρώτη του μονάδα THAAD τον Ιούλιο του 2025, η οποία θα ενισχύσει σημαντικά την αεράμυνά του έναντι βαλλιστικών πυραύλων. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια παρήγγειλε -κρυφά- συστήματα μεσαίου βεληνεκούς Pantsir-S1 από τη Ρωσία, τα οποία ίσως αποτελέσουν ένα πιο οικονομικό αντίμετρο έναντι απειλών όπως τα drones των Χούθι.
Λίγους μήνες μετά την αποστολή των ελληνικών Patriot στη Σαουδική Αραβία, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Από την έναρξη της εισβολής, η Ελλάδα υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να διακινδυνεύσει τη διάθεση οποιουδήποτε από τα στρατηγικά αμυντικά της συστήματα για να βοηθήσει την Ουκρανία, ούτε καν τα παλαιότερα ρωσικής κατασκευής S-300 PMU-1 που κατέχει από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αντιθέτως, η Αθήνα έστειλε ρουκέτες και οχήματα μάχης του Πεζικού. Ωστόσο, όσον αφορά τους Patriot και τους S-300, η Αθήνα τονίζει ότι δεν μπορεί να διακινδυνεύσει αποδυναμώνοντας την αμυντική της ετοιμότητα υπό το καθεστώς ενδεχόμενων απειλών από τη γειτονική Τουρκία.
Η Ελλάδα διαθέτει έξι Μοίρες με Patriot. Δεν είναι σαφές πόσους Patriot διαθέτει η Σαουδική Αραβία. Ο PAC-3 είναι πιο αποτελεσματικός στην αναχαίτιση βαλλιστικών πυραύλων χάρη στην ικανότητά του να καταστρέφει τον στόχο με την πρόσκρουση.
"Θα έλεγα ότι η Σαουδική Αραβία είναι αποφασισμένη να συνεχίσει να βασίζεται σε πυραύλους αναχαίτισης, που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικοί τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό ισχύει και για τους Patriot", μου είπε σε συνέντευξη ο Γιώργος Τζογόπουλος, ερευνητής στο Centre International de Formation Européenne.
"Τα συστήματα Patriot και THAAD μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, εκτελώντας διαφορετικές αποστολές. Η διαλειτουργικότητα των δύο συστημάτων είναι ακόμη μία σημαντική πτυχή", πρόσθεσε. "Εν ολίγοις, το Ριάντ δεν χρειάζεται να επιλέξει. Κάνει ό,τι είναι καλύτερο για την άμυνά του".
Αν η Ελλάδα αποφάσιζε τελικά να παράσχει στην Ουκρανία έναν Patriot ή έναν S-300, θα μετέφερε απευθείας το σύστημα στον έλεγχο της Ουκρανίας, χωρίς να αναπτύξει στρατεύματα για τη λειτουργία του, όπως έχει κάνει στη Σαουδική Αραβία τα τελευταία πέντε χρόνια.
"Η προώθηση της στρατηγικής συνεργασίας της με την Ελλάδα (η οποία περιλαμβάνει την ανάπτυξη των ελληνικών Patriot) είναι μια πτυχή του εγχειρήματος της Σαουδικής Αραβίας", επισήμανε. "Η Αθήνα, από την πλευρά της, εκτιμά τη στρατηγική συνεργασία της με το Ριάντ".
Επιπλέον, η Ελλάδα δεν έχει καμία εγγύηση ότι θα παραλάβει πίσω όποιο σύστημα παραδώσει στην Ουκρανία. Το αντίθετο θα συμβεί στην περίπτωση της ανάπτυξης των Patriot στη Σουδική Αραβία, εφόσον η αποστολή ολοκληρωθεί χωρίς απρόβλεπτες καταστάσεις που θα οδηγήσουν στην καταστροφή του συστήματος, σενάριο που αυτήν τη στιγμή μοιάζει απίθανο.
"Η Σαουδική Αραβία ενδιαφέρεται ως επί το πλείστον να 'δανειστεί' τους ελληνικούς Patriot, ενώ η Αθήνα βρίσκει στο Ριάντ τα εξαρτήματα για τα ελικόπτερα Apache και τα αεροσκάφη C-130 που χρειάζεται", σημείωσε ο Τζογόπουλος. "Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να συνεργαστεί με εταίρους που αναμένεται να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη 'νέα' Συρία, και η Σαουδική Αραβία είναι ένας από αυτούς".
Ο Nicholas Heras, ανώτερος διευθυντής στρατηγικής και καινοτομίας στο New Lines Institute, συμφωνεί με αυτή την άποψη.
"Η Ελλάδα θεωρεί τη Σαουδική Αραβία στρατηγικό εταίρο, και αυτή είναι μια επέκταση των κινήσεων στο εξωτερικό, και μια αποδεκτή πολιτικά κίνηση στην Αθήνα", μου ανέφερε ο Heras.
"Η επέκταση δεν στοιχίζει τίποτα στην Ελλάδα και επιβεβαιώνει στο Ριάντ ότι η Αθήνα εκτιμά τις επενδύσεις της Σαουδικής Αραβίας στην Ελλάδα, παρατείνοντας την υποστήριξη του δικτύου αεράμυνας του Βασιλείου".
Επιπλέον, η Αθήνα θεωρεί την ανάπτυξη του συστήματος Patriot στο εξωτερικό ως πολιτικά επωφελή κίνηση.
"Σε γενικές γραμμές, το γεγονός ότι μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα αποφάσισε πριν από μερικά χρόνια να δανείσει ένα από τα πυραυλικά της συστήματα σε μια χώρα της Μέσης Ανατολής ήταν ορόσημο στην εξωτερική της πολιτική — και ενδεικτικό του νέου της δόγματος να ευθυγραμμίζεται με ομοϊδεάτες εταίρους", σημείωσε ο Τζογόπουλος. "Η Σαουδική Αραβία και, προφανώς, το Ισραήλ είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα στην εφαρμογή αυτού του νέου δόγματος".
Ο Έλληνας αναλυτής ανέφερε τρεις βασικούς παράγοντες που εμπόδισαν την Ελλάδα να προμηθεύσει την Ουκρανία με Patriot ή S-300: η προστασία της εθνικής αεράμυνας, η μη συμφωνία για αντικατάσταση των συστημάτων από τις ΗΠΑ και οι ανησυχίες για μια "βαθύτερη επιδείνωση" των σχέσεων της Αθήνας με τη Μόσχα.
"Η Ελλάδα είχε αποφασίσει να στείλει τους Patriot στη Σαουδική Αραβία υπό διαφορετικές συνθήκες πριν την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία", σχολίασε ο Τζογόπουλος. "Δεν θα ήταν λογικό να μην ανανεωθεί η παραμονή των Patriot στη Σαουδική Αραβία (αυτό συνέβη και το 2024) από τη στιγμή που η Αθήνα επιδιώκει να οικοδομήσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική συνεργασία με το Ριάντ".
Ο Τζογόπουλος πρόσθεσε πως εφόσον το Ριάντ ζητά να παραταθεί ο "δανεισμός" των Patriot, η Αθήνα δεν έχει κανένα λόγο να αρνηθεί. Ο Heras από το New Lines Institute επίσης δεν βλέπει κανένα λόγο για να μην παρατείνει η Ελλάδα την ανάπτυξη των Patriot στη Σαουδική Αραβία.
"Οι Σαουδάραβες θέλουν όσο το δυνατόν περισσότερες προηγμένες δυνατότητες αεροπορικής αναχαίτισης λόγω των δυνατοτήτων των Χούθι, και η απομάκρυνση του ελληνικού πυραυλικού συστήματος τώρα θα υπονόμευε τον σχεδιασμό της εθνικής της ασφάλειας", επισήμανε ο Heras. "Για την Αθήνα είναι μια κίνηση χαμηλού κόστους, αλλά υψηλής αξίας".
