Του Melik Kaylan
Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι Σύριοι αντάρτες, στη μεγαλύτερη επίθεση που εξαπέλυσαν τα τελευταία πέντε χρόνια, έχουν καταλάβει μια σειρά από πόλεις, ανάμεσά τους και το Χαλέπι, πετυχαίνοντας μια μεγάλη νίκη κατά του Άσαντ. Η είδηση σόκαρε τους αναλυτές σε όλο τον κόσμο. Και όχι μόνο επειδή αυτή η εξέλιξη διαταράσσει τις ισορροπίες στην περιοχή. Ο συσχετισμός δυνάμεων και το "παιχνίδι εξουσίας" δεν επηρεάζει μόνο τη Μέση Ανατολή, αλλά τη Ρωσία, την Ουκρανία, το Ιράν, την Τουρκία και την Κεντρική Ασία.
Ο άξονας Ιράν - Συρία - Ρωσία ήδη έχει δεχθεί πλήγματα από τους Ισραηλινούς. Η Τεχεράνη δεν μπόρεσε να υπερασπιστεί τους πληρεξούσιους συμμάχους της στην περιοχή. Η Χαμάς και η Χεζμπολάχ υπέστησαν αιματηρές ήττες. Οι Χούθι χτυπήθηκαν από τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ. Η εισαγωγή όπλων στη Συρία με τη στήριξη της Τεχεράνης εντοπίστηκε έγκαιρα και εμποδίστηκε από το Ισραήλ. Αλλά οι Σύροι αντάρτες είναι αποδέκτες και της τουρκικής βοήθειας. Τι συμβαίνει, λοιπόν, στη Συρία; Γιατί το Χαλέπι; Και γιατί τώρα;
Τίποτα δεν θα συνέβαινε αν η Μόσχα δεν υπερτροφοδοτούσε τις στρατιωτικές δυνάμεις της στην Ουκρανία. Τουρκικά ΜΜΕ ανέφεραν τις τελευταίες μέρες πως ρωσικές δυνάμεις αποσύρθηκαν από το Χαλέπι και άλλες περιοχές στη Συρία, καθώς πλησίαζαν οι αντάρτες. Η Μόσχα δεν είναι διατεθειμένη να σπαταλήσει στρατιωτικούς πόρους σε αεροπορικές επιδρομές, εξοπλισμό ή ανθρώπινο δυναμικό για να υποστηρίξει περιφερειακές συγκρούσεις και, κατά συνέπεια, τον Άσαντ. Επιπλέον, τους τελευταίους μήνες ο Ερντογάν είχε απευθυνθεί δημόσια στον Άσαντ ζητώντας τη σύγκληση μιας Συνόδου Κορυφής, αίτημα που ο Σύριος πρόεδρος αγνόησε. Εντέλει, η πρόταση Ερντογάν ίσως να ήταν ένα τελεσίγραφο. Όπως το 2011, όταν οι Σαουδάραβες προσέφεραν στον Άσαντ την ευκαιρία να ενταχθεί στο αραβικό μπλοκ και να απομακρυνθεί από το Ιράν. Εκείνος αρνήθηκε και η Αραβική Άνοιξη ξέσπασε στη Συρία. Ο Ερντογάν προώθησε -μέσω της Τουρκίας- σουνίτες τζιχαντιστές στη Συρία. Αλλά η Μόσχα επενέβη για να βοηθήσει τη Δαμασκό και ο Άσαντ παρέμεινε στην εξουσία.
Ο Ερντογάν δεν είναι πολιτικός που συγχωρεί και πιθανόν εξέλαβε την άρνηση του Άσαντ ως προσβολή. Και πάλι, γιατί τώρα; Στις ΗΠΑ, η απερχόμενη κυβέρνηση Μπάιντεν "χτυπά" τη Μόσχα από παντού προτού τη διαδεχθεί η διοίκηση Τραμπ. Η Άγκυρα είναι δύσκολο να συντονίσει μια τόσο καλά οργανωμένη πρωτοβουλία χωρίς την υποστήριξη -ή έστω τη συναίνεση- της Ουάσιγκτον. Ο Ερντογάν επανειλημμένα έχει πάρει θέση υπέρ της Χαμάς και έχει εξαπολύσει μύδρους κατά του Ισραήλ. Μην ξεχνάμε, όμως, ότι Τούρκοι και Ισραηλινοί είναι σύμμαχοι στον Καύκασο, στηρίζοντας το Αζερμπαϊτζάν ενάντια στην ιρανική ηγεμονία. Συν τοις άλλοις, ίσως "ψήνεται" μια συμφωνία υπό την κυβέρνηση Τραμπ, που θα επιτρέπει στο Ισραήλ να βομβαρδίσει το Ιράν και στη Ρωσία να κρατήσει υπό τον έλεγχό της ουκρανικά εδάφη ως αντάλλαγμα για να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός. Η ενίσχυση των ανταρτών ίσως να αποτελεί το τελευταίο τέχνασμα του Μπάιντεν για να περιπλέξει μια συμφωνία που θα ευνοεί τους Ρώσους. Ή ίσως εξηγεί γιατί οι Ρώσοι θα είναι "ήπιοι" στη Συρία όσο θα αναμένουν τη συμφωνία. Όπως και να έχει, ο χαμένος είναι το Ιράν. Και ο Ερντογάν, που βλέπει την οικονομία της χώρας του υπό κατάρρευση, χρειάζεται τα "νεο-οθωμανικά εύσημα" του τουρκικού λαού.
Οι Σύριοι αντάρτες που χρηματοδοτούνται από την Τουρκία έχουν καταδικαστεί στο παρελθόν ως τζιχαντιστές, καθώς ορισμένοι από τους ηγέτες τους διετέλεσαν ανώτατοι αξιωματούχοι του ISIS και της Αλ Κάιντα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έγιναν "λιγότερο τζιχαντιστές". Επέτρεψαν στις γυναίκες να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, δέχθηκαν την επιστροφή χριστιανών στις περιοχές τους και να ανοικοδομήσουν εκκλησίες, παραδέχθηκαν τα λάθη τους και πλέον υποστηρίζουν τον συριακό εθνικισμό αντί του παγκόσμιου τζιχάντ. Εξακολουθούν να είναι ισλαμιστές, με κάπως μετριοπαθή στάση, αλλά το παρελθόν τους είναι αιματοβαμμένο. Έτσι είδε τους ηγέτες των Σύριων ανταρτών ένας Γαλλο-άραβας δημοσιογράφος που τους συνάντησε. Οι αντάρτες αναγκάστηκαν να απορρίψουν τους Ταλιμπάν από τη στιγμή που η Ρωσία τους έχει "αγκαλιάσει", αλλά και την Αλ Κάιντα εφόσον ο ηγέτης της ζει στο Ιράν. Το ενδιαφέρον είναι πως και οι Κούρδοι -ακολουθώντας τους Ρώσους- απέσυραν τις δυνάμεις τους (αφού πρώτα κατέλαβαν το αεροδρόμιο του Χαλεπίου για να αντισταθούν στην επίθεση των ανταρτών.) Υποψιάζεται, επομένως, κάποιος ότι οι υποστηρικτές των Κούρδων, είτε οι ΗΠΑ είτε οι Ισραηλινοί, είναι "συνένοχοι" στην προέλαση των ανταρτών.
Τα γεγονότα στο Χαλέπι επαναφέρουν ένα παραγνωρισμένο παράγοντα για το "εξουσιαστικό παιχνίδι" στη Μέση Ανατολή: τα τουρκικά συμφέροντα. Η "σπατάλη" δυνάμεων από πλευράς Μόσχας στο μέτωπο της Ουκρανίας δίνει χώρο σε νέες περιφερειακές πιέσεις. Η Τουρκία αμφισβητεί τις ζώνες επιρροής του Ιράν και της Ρωσίας στην περιοχή από τη Μέση Ανατολή έως το Αζερμπαϊτζάν. Όχι ότι το Καζακστάν, για παράδειγμα, ενδιαφέρεται για την τύχη του Άσαντ. Αλλά κάποιοι θέλουν να εκμεταλλευθούν το γεγονός ότι η Ρωσία καθίσταται πλέον ευάλωτη σε όλη την κεντρική Ασία, περιοχή που εδώ και αιώνες βρίσκεται υπό την επιρροή της Μόσχας. Πρόσφατα, μάλιστα, το Αζερμπαϊτζάν "αφέθηκε" να νικήσει την Αρμενία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Ομοίως, η ισχύς του Ιράν συρρικνώνεται. Από την Κεντρική Ασία έως τη Μέση Ανατολή, ιστορικά οι Οθωμανικές και Μογγολικές δυναστείες μάχονταν εναντίον των Περσών για την εξουσία. Κατά καιρούς, το ίδιο το Ιράν διοικήθηκε από τουρκικά φύλα. Οι Οθωμανοί κυριάρχησαν στη Συρία και στο Ιράκ για περίπου τέσσερις αιώνες. Στην κεντρική Ασία οι Οθωμανοί εξέπεσαν της ηγεμονικής τους θέσης από τα στρατεύματα του Ρώσου Τσάρου στα τέλη της δεκαετίας του 1700. Στη Μέση Ανατολή οι Οθωμανοί κατέρρευσαν με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ξαφνικά, οι πληρεξούσιοι της Άγκυρας καταλαμβάνουν σημαντικά τμήματα της Συρίας, και η τουρκική παρουσία επιχειρεί να επεκταθεί προς βορρά και νότο, "μπαίνοντας στο μάτι" Ιρανών και Ρώσων.
