Της Ελευθερίας Κούρταλη
Oι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται εδώ και καιρό στο ραντάρ της αγοράς, μετά την αλλαγή σελίδας που σημείωσαν με την επιστροφή στην κερδοφορία, την εντυπωσιακή ώθηση που δέχτηκαν στα έσοδα χάρη στις αυξήσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ, τη σημαντική μείωση των δεικτών NPE και τις εκτιμήσεις των διοικήσεων για επιστροφή στη διανομή μερισμάτων έπειτα από πολλά χρόνια, αντανακλώντας την εντυπωσιακή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.
Σημαντικό μέρος της πρωτιάς που εμφάνισε το Ελληνικό Χρηματιστήριο στο οκτάμηνο σε διεθνές επίπεδο, με αποδόσεις που ξεπέρασαν το 40% και που δεν συναντώνται σε καμία άλλη αγορά, οφείλεται στο ισχυρό ράλι ανόδου των μετοχών των συστημικών τραπεζών, το οποίο από τις αρχές του έτους ξεπέρασε το 65%, ενώ το τελευταίο 12μηνο πλησιάζει το 90%.
Στην κορυφή των αποδόσεων
Μάλιστα, οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται στην κορυφή των αποδόσεων σε σχέση με τις τράπεζες της υπόλοιπης Ευρώπης. Η Τράπεζα Πειραιώς ξεχώρισε με κέρδη 122% στο οκτάμηνο, ακολούθησε η Εθνική Τράπεζα με άνοδο 67,4%, η Alpha Bank με 55,7% και η Eurobank με 51,9%. Όπως τόνισε η Deutsche Bank, η εξαιρετική αυτή απόδοση καταδεικνύει την ταχεία αλλαγή στο επενδυτικό κλίμα, λόγω των πολύ ισχυρών ρυθμών που παρατηρήθηκαν στα καθαρά έσοδα από τόκους χάρη στις αυξήσεις των επιτοκίων, του ελέγχου κόστους, της καλύτερης ποιότητας ενεργητικού και των αυξημένων επιπέδων κεφαλαίου.
Και, σύμφωνα με τους αναλυτές, παρά την εντυπωσιακή αυτή ανατίμηση, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για περαιτέρω re-rating. Αυτό όταν "ξεκλειδώσουν" οι διαθέσεις των επενδυτών, οι οποίοι το τελευταίο διάστημα, και μετά την προσέγγιση των υψηλών του 2014 από πλευράς Γενικού Δείκτη, τηρούν στάση αναμονής, περιμένοντας τους νέους καταλύτες. Μπορεί η έκθεση της Wood, η οποία στις αρχές της προηγουμένης εβδομάδας προχώρησε σε πτωτική αναθεώρηση των προβλέψεών της για την ανάπτυξη της Ελλάδας, να ενέτεινε την επιφυλακτικότητα της επενδυτικής κοινότητας, ωστόσο τα δεδομένα για το ΑΕΠ του β’ τριμήνου, που ακολούθησαν στα μέσα της εβδομάδας, ήρθαν και πάλι να υπογραμμίσουν την ισχυρή πορεία της ελληνικής οικονομίας εν μέσω των αδυναμιών που εμφανίζει η οικονομία της Ευρωζώνης. Η Wood εκτιμά πως η αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ θα κινηθεί στο 2,8%, από 3,5% που προέβλεπε πριν, λόγω των επιπτώσεων από τις φωτιές και της επιβράδυνσης των καταναλωτικών δαπανών, καθώς και των κινδύνων από τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, ωστόσο επισημαίνει πως η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια πολλά υποσχόμενη αναπτυξιακή τροχιά.
Τι σημαίνει η επενδυτική βαθμίδα για τις τράπεζες
Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αποτελεί για τις ελληνικές τράπεζες ένα τεράστιο "δώρο", όπως και για την οικονομία.
Το ορόσημο αυτό σημαίνει, κατ’ αρχάς, βελτίωση του συνολικού οικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργούν οι ελληνικές τράπεζες. Όπως επισημαίνει η NBG Securities, επί του παρόντος, οι ελληνικές τράπεζες βαθμολογούνται περίπου 2 βαθμίδες κάτω από το investment grade και εκτιμάται πως θα χρειαστεί περίπου ένας χρόνος για να αναβαθμιστούν και αυτές στην επενδυτική βαθμίδα.
Σε κάθε περίπτωση, η επενδυτική βαθμίδα είναι κρίσιμη, π.χ. σε σχέση με τις πιθανές εκδόσεις MREL των ελληνικών τραπεζών, ύψους 8 δισ. ευρώ (έως το τέλος του 2025). Δεδομένης της κοινής πρακτικής ότι οι εκδόσεις senior preferred ομολόγων των τραπεζών με αξιολόγηση investment grade τιμολογούνται με spread 150 μονάδες βάσης υψηλότερο έναντι του spread των κρατικών ομολόγων (για τα ομόλογα με διάρκεια 5 ετών των ελληνικών τραπεζών το spread κινείται 350 μ.β. υψηλότερα σε σχέση με το κρατικό spread), εάν η πτώση φτάσει τις 100 μονάδες, αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα εξοικονόμηση τόκων ύψους 80 εκατ. ευρώ ετησίως για τις 4 τράπεζες, που θα μπορούσε ακόμα και να διπλασιαστεί αν η πτώση φτάσει τις 200 μονάδες βάσης.
Το καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας της Ελλάδας, από έστω και έναν οίκο μόνο, επιτρέπει στην ΕΚΤ να δέχεται επίσημα τα ελληνικά ομόλογα ως αποδεκτό collateral για οποιοδήποτε τρέχον ή μελλοντικό πρόγραμμα και αυτό μεταφράζεται σε βελτίωση της ποιότητας των χαρτοφυλακίων τίτλων των ελληνικών τραπεζών, τα οποία αποτελούνται κυρίως από ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου.
Η επενδυτική βαθμίδα δεν είναι, ωστόσο, πανάκεια. Οι επενδυτές περιμένουν πειστικά δείγματα από την κυβέρνηση ότι συνεχίζει και θα συνεχίσει να προωθεί μεταρρυθμίσεις. Η αξιολόγηση μιας χώρας δεν αποτελεί πλέον το βασικό και μοναδικό κριτήριο για τους επενδυτές, καθώς έπειτα από τις κρίσεις των τελευταίων ετών έχουν αρχίσει και "ζυγίζουν" τις οικονομικές προοπτικές, επιβραβεύουν τη δημοσιονομική σύνεση και κλείνουν την πόρτα όπου βλέπουν κινδύνους πολιτικής. Συνεπώς, η δημοσιονομική σύνεση πρέπει να είναι διαρκής.
H Goldman Sachs επιβεβαίωσε την εποικοδομητική της στάση για τις ελληνικές τράπεζες έπειτα από τα ισχυρά αποτελέσματα β’ τριμήνου και τόνισε πως και το τρίτο τρίμηνο θα είναι επίσης ισχυρό, εκτιμώντας πως οι τιμές των μετοχών τους έχουν περαιτέρω σημαντικό περιθώριο ανόδου.
Η Morgan Stanley σημείωσε πως παραμένει θετική για τις προοπτικές των ελληνικών τραπεζών, εκτιμώντας και αυτή πως οι πολύ καλές επιδόσεις των μετοχών τους θα συνεχιστούν, με στήριξη από την υπεραπόδοση της ελληνικής οικονομίας και τις συνεχιζόμενες επενδύσεις χάρη στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Όπως τονίζει και η NBG Securities, η διατήρηση και περαιτέρω βελτίωση της αξιολόγησης (πριν από την κρίση χρέους η Ελλάδα βαθμολογούνταν με "Α+", 5 βαθμίδες πάνω από το investment grade) είναι εξίσου ή και πιο σημαντική, και αυτό είναι αναμφίβολα περισσότερο μαραθώνιος παρά σπριντ. "Ως εκ τούτου, απαιτείται η συνεχής εφαρμογή αξιόπιστων οικονομικών πολιτικών και μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα ενισχύσουν περαιτέρω την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην Ελλάδα και θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητά της σε εξωγενή σοκ και επεισόδια αστάθειας στις διεθνείς αγορές", σημειώνει χαρακτηριστικά.
"Γη της Επαγγελίας"
"Αυριανή Γη της Επαγγελίας" χαρακτήρισε η Bank of America το τρέχον αφήγημα των επενδυτών γύρω από τις ελληνικές τράπεζες, δηλώνοντας πως η ίδια ξεκινά να καλύπτει τις ομολογιακές εκδόσεις τους. Όπως εξήγησε, αυτό οφείλεται στην ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από το Ελληνικό Δημόσιο, κάτι που θα διευρύνει το κοινό των επενδυτών για τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς και στο γεγονός ότι όλες οι ελληνικές τράπεζες στοχεύουν να επαναφέρουν τα μερίσματα το 2024, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των NPEs βρίσκεται πλέον πίσω τους. Με τα αυξανόμενα επιτόκια, οι ελληνικές τράπεζες αναβαθμίζουν σημαντικά τις εκτιμήσεις τους και πετυχαίνουν πιο πειστικές αποδόσεις.
Ωστόσο η BofA επισήμανε πως το να πείσουν την αγορά ότι η κερδοφορία τους βρίσκεται τώρα σε βιώσιμες και γερές βάσεις είναι πιο σημαντικό τώρα που οι τράπεζες είναι πιθανό να προσπαθήσουν να εξαντλήσουν τα αποθέματα κεφαλαίων τους (σε σχέση με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις) για να ανταμείψουν τους μετόχους τους. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρεί πως η χαμηλή κάλυψη των NPEs αποτελεί σημάδι ότι η μελλοντική κερδοφορία θα μπορούσε να είναι πολύ πιο αδύναμη από ό,τι αναμένει η αγορά.
Παράλληλα, η Jefferies σημείωσε πως διατηρεί τη θετική της στάση για τις ελληνικές τράπεζες, καθώς υποστηρίζει πως οι τάσεις από το μέτωπο της οικονομίας παραμένουν πολύ θετικές για τον κλάδο, με την τιμολόγηση των καταθέσεων να παραμένει ευνοϊκή, την αύξηση των δανείων να αναμένεται να ανακάμψει στο β’ εξάμηνο, καθώς η εκλογική αβεβαιότητα δεν υπάρχει πια, ενώ ο πολύ ισχυρός τουρισμός θα στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση.
Η "ψήφος εμπιστοσύνης" από τη Moody’s
Στις σημαντικές κινήσεις που έχουν κάνει οι ελληνικές τράπεζες για τη μείωση του κόστους και την ενίσχυση της αποδοτικότητάς τους εστιάζει ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, δίνοντας έτσι μια νέα ψήφο εμπιστοσύνης στον κλάδο.
Όπως επισημαίνει σε νέο report, οι τέσσερις μεγάλες ελληνικές τράπεζες έχουν εντείνει τις προσπάθειες για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της κερδοφορίας τα τελευταία χρόνια. Ο εξορθολογισμός του δικτύου καταστημάτων τους σε εθνικό επίπεδο και η μείωση του αριθμού του προσωπικού ήταν μέχρι στιγμής βασική προτεραιότητα, ενώ η στρατηγική τους αυτή τη στιγμή επικεντρώνεται στην παροχή καλύτερης εξυπηρέτησης πελατών μέσω ψηφιακών καναλιών και στην ενίσχυση των εσόδων μέσω προϊόντων υψηλού περιθωρίου.
Η μείωση των εγχώριων υποκαταστημάτων και του αριθμού των εργαζομένων ήταν σημαντική, κατά 32% και 29%, αντίστοιχα, από τον Δεκέμβριο του 2018 έως τον Ιούνιο του 2023. Το κλείσιμο καταστημάτων, σε συνδυασμό με ένα μετα-πανδημικό περιβάλλον, οδήγησε σε μετατόπιση στις συνήθειες των πελατών των τραπεζών. Οι πελάτες έχουν ελαχιστοποιήσει τις επισκέψεις τους σε τραπεζικά υποκαταστήματα και χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο ψηφιακά κανάλια για τις συναλλαγές τους και τις ερωτήσεις για το υπόλοιπο του λογαριασμού τους.
Η Moody’s σημειώνει πως, σύμφωνα με αναφορές, η χρήση των υπηρεσιών ταμείου τραπέζης στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει επί του παρόντος μόνο το 2% ή 3% των συνολικών τραπεζικών συναλλαγών, απαιτώντας πολύ λιγότερες ώρες προσωπικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τράπεζες έχουν αντικαταστήσει το προσωπικό με ψηφιακές γωνίες αυτοεξυπηρέτησης. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι είναι πλέον περισσότερο εστιασμένοι σε συμβουλές και σύνθετα προϊόντα, για τα οποία είναι απαραίτητη η άμεση επαφή με τους πελάτες και, κυρίως, παράγει υψηλότερης ποιότητας κέρδη σε σύγκριση με τη δραστηριότητα συναλλαγών.
Αυτές οι πιο ιδιωτικές συναντήσεις πραγματοποιούνται σε νέους χώρους, που δεν μοιάζουν με τον χώρο των κλασικών τραπεζικών καταστημάτων.
Η αναδιάρθρωση, όπως τονίζει ο οίκος, επιβλήθηκε σε κάποιο βαθμό από τις Αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού οι ελληνικές τράπεζες έλαβαν κρατική στήριξη για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησής τους κατά την περίοδο 2012-2015.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) ήταν τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη και οι εγκρίνουσες αρχές αυτών των σχεδίων αναδιάρθρωσης, ενώ οι αρχές ανταγωνισμού της Ε.Ε. συμμετείχαν στην παρακολούθηση της εφαρμογής μαζί με έναν εξωτερικό διαχειριστή παρακολούθησης που είχε οριστεί σε κάθε τράπεζα.
Τα καταστήματα εσωτερικού που λειτουργούσαν οι τέσσερις τράπεζες συνολικά ήταν 1.248 τον Ιούνιο του 2023, από 1.827 τον Δεκέμβριο του 2018. Ο αριθμός των εργαζομένων μειώθηκε σε 27.143, από 38.021 στο ίδιο χρονικό διάστημα. Η Alpha Bank έχει πλέον το μικρότερο δίκτυο εσωτερικού, με 273 καταστήματα, και τον χαμηλότερο αριθμό εργαζομένων, με 5.761. Η Τράπεζα Πειραιώς έχει το μεγαλύτερο δίκτυο εσωτερικού, με 387 καταστήματα, και τον μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων, με 8.200. Η Moody’s σημειώνει, πάντως, πως η Τράπεζα Πειραιώς έχει σχέδια για περαιτέρω μείωση του προσωπικού της, προσφέροντας ακόμα ένα πρόγραμμα εθελουσίας εξόδου, με στόχο να φέρει τους αριθμούς πιο κοντά στις 7.000, που θα εφαρμοστεί το 2023-2024.
Τα κλεισίματα καταστημάτων ήταν μεγαλύτερα στην Alpha Bank, με 38%, ενώ η μείωση του προσωπικού ήταν μεγαλύτερη στη Eurobank και την Τράπεζα Πειραιώς, γύρω στο 30%. Αυτές οι μειώσεις ήταν ο κύριος μοχλός για τη μείωση του μέσου λειτουργικού κόστους των ελληνικών τραπεζών και τη βελτίωση της αναλογίας του κόστους προς τα βασικά έσοδα σε μέσο όρο περίπου 36% τον Ιούνιο του 2023, από 55% τον Δεκέμβριο του 2018, και η Moody’s σημειώνει πως αναμένει περαιτέρω κέρδη αποδοτικότητας τους επόμενους μήνες.
Τα επαναλαμβανόμενα λειτουργικά έξοδα μειώθηκαν κατά μέσο όρο κατά περίπου 2% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του 2023 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, παρά τις πληθωριστικές πιέσεις, όπως παρατηρεί ο οίκος. Η Eurobank αποτέλεσε εξαίρεση, καθώς τα λειτουργικά έξοδα του ομίλου της αυξήθηκαν κατά περίπου 6% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του 2023, αν και αυτό οφείλεται κυρίως στις δραστηριότητές της στο εξωτερικό. Το εγχώριο κόστος της τράπεζας αυξήθηκε οριακά μόνο κατά 0,8% σε ετήσια βάση. Η πτώση των λειτουργικών δαπανών παράλληλα με πρωτοβουλίες τόνωσης εσόδων και τα οφέλη από τα υψηλότερα επιτόκια ώθησαν τα συνολικά βασικά έσοδα προ προβλέψεων (PPI) των ελληνικών τραπεζών κατά περίπου 87% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του 2023. Ο υψηλότερος πληθωρισμός συνδυαστικά με τις χαμηλότερες ανάγκες προβλέψεων για ζημίες δανείων πιθανότατα θα στηρίξουν την κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών τα επόμενα χρόνια, επιτρέποντάς τους ενδεχομένως να πραγματοποιήσουν τις πρώτες πληρωμές μερισμάτων στους μετόχους τους σε περισσότερο από μία δεκαετία, τονίζει η Moody’s.
Όπως καταλήγει ο οίκος, η μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών και τεχνολογικών υπηρεσιών θα ωφελήσει τις ελληνικές τράπεζες, μειώνοντας το λειτουργικό κόστος και ενισχύοντας την εμπειρία για τους πελάτες, ενώ θα προσελκύσει επίσης μια νεότερη γενιά πελατών και θα κάνει τις ελληνικές τράπεζες πιο ανταγωνιστικές.
Ωστόσο η ψηφιοποίηση θα επιφέρει υψηλότερο επενδυτικό κόστος και νέες προκλήσεις. Τα κέρδη αποδοτικότητας θα αντισταθμιστούν εν μέρει από το υψηλότερο κόστος επένδυσης στην τεχνολογία, ενώ οι τράπεζες θα πρέπει να διαχειριστούν προσεκτικά την ψηφιακή τους μετάβαση, με τρόπο που να μην αυξάνει την έκθεσή τους σε κινδύνους προστασίας δεδομένων και κυβερνοασφάλειας.
