Του Paul Iddon
Η Τουρκία φέρεται να έχει υποβάλει μια νέα πρόταση για τους ρωσικούς S-400, ελπίζοντας ότι θα πείσει τις ΗΠΑ να άρουν το μπλόκο για τα F-35.
"Θα τους βάλουμε σε κιβώτια κι εσείς θα τους επιθεωρήσετε", φέρεται να προτείνει η Άγκυρα στην Ουάσιγκτον, σύμφωνα με δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας Cumhuriyet την Τρίτη.
Οι ΗΠΑ απέπεμψαν την Τουρκία από το πρόγραμμα F-35 Joint Strike Fighter και την μπλόκαραν από την αγορά μαχητικών stealth 5ης γενιάς το 2019, αφού η Άγκυρα παρέλαβε το ρωσικό πυραυλικό σύστημα. Η Ουάσιγκτον επανειλημμένα διαμήνυσε στην Άγκυρα ότι S-400 και F-35 είναι "ασύμβατα", προειδοποιώντας ότι η κατοχή του ρωσικού συστήματος από την Τουρκία θα έδινε τη δυνατότητα στη Μόσχα να έχει πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες των αμερικανικών stealth μαχητικών και να εντοπίσει πιθανές αδυναμίες τους.
Η Τουρκία δοκίμασε τα ραντάρ των S-400 στα τέλη του 2019 και προχώρησε σε μια δοκιμαστική εκτόξευση πυραύλου το 2020. Πέραν αυτών, δεν τους ενσωμάτωσε ποτέ στην αεράμυνά της ούτε τους έθεσε σε λειτουργία ως αυτόνομο σύστημα. Ο πρώην υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Χουλουσί Ακάρ επέμενε το 2022 ότι οι S-400 ήταν έτοιμοι να τεθούν σε λειτουργία εφόσον χρειαζόταν.
Τον Αύγουστο, ένας πρώην Τούρκος υπουργός πρότεινε ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να πουλήσει τους S-400 στην Ινδία ή στο Πακιστάν, με το σκεπτικό ότι η πώληση σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες δεν θα έθετε πρόβλημα ανταγωνισμού με τη Ρωσία. Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν απορρίψει παλαιότερες προτάσεις για την προμήθεια των S-400 σε οποιαδήποτε τρίτη χώρα. Εάν το δημοσίευμα της Cumhuriyet είναι ακριβές, η στάση της Άγκυρας παραμένει αμετάβλητη.
Η πρόταση να μείνουν οι S-400 στις αποθήκες δεν είναι νέα και μάλλον δεν θα πείσει την Ουάσιγκτον να αλλάξει τη στάση της απέναντι στην Άγκυρα για τα F-35.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι ανοιχτές σε μια πιθανή λύση. Η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ δήλωσε τον Ιανουάριο ότι η Ουάσινγκτον "ευχαρίστως θα δεχόταν πίσω στην οικογένεια των F-35 την Τουρκία", εάν η Άγκυρα δώσει μια ικανοποιητική λύση στο ζήτημα των S-400. Έκτοτε Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν με δηλώσεις τους αυτή τη στάση της Ουάσιγκτον.
Η πρόταση που φέρεται να έχει καταθέσει η Τουρκία (να κρατήσει τους S-400 στις αποθήκες υπό την επιθεώρηση των ΗΠΑ) υποδηλώνει ότι η Άγκυρα θέλει να βρει μια συμβιβαστική φόρμουλα με την Ουάσινγκτον. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν φαίνονται διατεθειμένες να συμβιβαστούν με τίποτα λιγότερα από την πλήρη απομάκρυνση των S-400 από την Τουρκία.
Και δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία προτείνει κάτι τέτοιο. Το 2021, ο Ακάρ υποστήριξε ότι Άγκυρα-Ουάσιγκτον θα μπορούσε να εφαρμόσουν "το μοντέλο των S-300 στην Κρήτη".
Τους πυραύλους αυτούς τούς είχε παραγγείλει η Κυπριακή Δημοκρατία από τη Ρωσία, αλλά τελικά αποθηκεύτηκαν στο ελληνικό νησί για να εκτονωθεί μια κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν η Άγκυρα απείλησε να τους καταστρέψει "προληπτικά" με το πού έφταναν στην Κύπρο. Η Αθήνα "κληρονόμησε" τους S-300 και τους αποθήκευσε στην Κρήτη, πραγματοποιώντας μια δοκιμαστική εκτόξευση το 2013. Συχνά Τούρκοι αξιωματούχοι συγκρίνουν την απόκτηση των S-400 από την Άγκυρα με την κατοχή των S-300 από την Ελλάδα, κάνοντας λόγο για "αδικία" σε βάρος της Τουρκίας.
Υιοθετώντας το "μοντέλο της Κρήτης", ο Ακάρ είχε προτείνει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τους S-400 της "ανάλογα με το μέγεθος των απειλών", σημειώνοντας ότι οι S-300 της Ελλάδας "δεν είναι πάντα σε επιχειρησιακή ετοιμότητα". Αυτό που μάλλον σκέφτεται η Τουρκία είναι να επιτρέπει στις ΗΠΑ να επιθεωρούν τους φυλαγμένους σε αποθήκες S-400, πιθανόν σε περιοχές μακριά από αεροπορικές βάσεις όπου σταθμεύουν F-35, και να ενημερώνει την Ουάσιγκτον πότε -εάν και εφόσον- θα αναπτυχθούν ή θα μεταφερθούν αλλού.
Αναλυτές έχουν εκθέσει κατά καιρούς τον προβληματισμό τους για τη συνύπαρξη των F-35 με τους S-400 αν η Άγκυρα παραλάμβανε και τα δύο. Σε κάθε περίπτωση, το να έχει η Τουρκία τους S-400 ανενεργούς και αποθηκευμένους υπό την εποπτεία των ΗΠΑ θα περιόριζε τον κίνδυνο να συγκεντρώσει η Ρωσία πληροφορίες για τα F-35.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εφάρμοσαν ένα πρόγραμμα με το Πακιστάν που επέτρεπε στο αμερικανικό προσωπικό να παρακολουθεί την τελική χρήση των πακιστανικών F-16 που πούλησε η Ουάσιγκτον στο Ισλαμαμπάντ μετά το 2001.
"Ένα παρόμοιο πρόγραμμα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως μοντέλο για την παρακολούθηση οποιασδήποτε μελλοντικής τουρκικής χρήσης των F-35 και τη διασφάλιση μιας εξαιρετικά περιορισμένης ανάπτυξης των S-400", επισημαίνει η ανάλυση του 2020 War on the Rocks που αποκάλυψε αυτή τη ρύθμιση.
Η Τουρκία μπορεί να θεωρήσει ότι μια τέτοια ρύθμιση αξίζει τον κόπο, αν "ξεκλειδώσει" την επιλογή των F-35. Και πάλι, όμως, οι ΗΠΑ θα επιμείνουν στην πλήρη απομάκρυνση των συστημάτων S-400 και όλων των εξαρτημάτων τους από την Τουρκία. Επιπλέον, η Ουάσιγκτον δεν θα συμβιβαζόταν ούτε με το να τα αποθηκεύσει η Άγκυρα αλλού, όπως για παράδειγμα στην "ΤΔΒΚ" (Σ.τ.Μ.: κατεχόμενη Κύπρος), οντότητα που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.
Αναμφισβήτητα το πιο σημαντικό σημείο του δημοσιεύματος της Cumhuriyet είναι ότι η Άγκυρα εξακολουθεί να θέλει και F-35A και τα F-35B. Πριν το αμερικανικό μπλοκάρισμα, η Τουρκία είχε ζητήσει 100 F-35A για την πολεμική της αεροπορία. Έδειξε όμως ενδιαφέρον και για την απόκτηση 19 με 20 F-35B, μια παραλλαγή σύντομης απογείωσης και κάθετης προσγείωσης, για να τοποθετηθούν στη ναυαρχίδα του Τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, το TCG Anadolu.
Μένοντας εκτός του προγράμματος των F-35, η Τουρκία επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη του μαχητικού αεροσκάφους TF Kaan για την αεροπορία της. Επιπλέον έχει αναπτύξει το ναυτικό drone Bayraktar TB3 και το μη επανδρωμένο αεροσκάφος Kizilelma για το Anadolu.
Η Τουρκία θα προχωρήσει τα περισσότερα, αν όχι όλα, αυτά τα projects. Ωστόσο, ίσως έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η απόκτηση του F-35 θα είχε μεγαλύτερα πλεονεκτήματα.
Τα F-35B θα της έδιναν ένα επανδρωμένο μαχητικό για την ενίσχυση της αεράμυνας του Ναυτικού της. Τα F-35A θα αντικαθιστούσαν πολλά από τα γερασμένα F-16 της Πολεμικής της Αεροπορίας, ακόμη και αν η Άγκυρα αποκτούσε εντέλει πολύ λιγότερα από 100. Έτσι, η Τουρκία δεν θα έπρεπε να βασίζεται αποκλειστικά στην παραγωγή του TF Kaan -το οποίο σκοπεύει και να εξάγει- σε μεγάλη κλίμακα για να αντικαταστήσει τα μαχητικά 4ης γενιάς τις επόμενες δεκαετίες.
