Υπεύθυνος για τη στρατηγική ανάπτυξης της αγοράς και λύσεων στουςΤομείς Προηγμένης Βιομηχανίας, Αυτοκινητοβιομηχανίας και Μεταφορών στην EY Κεντρικής, Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας, ο Γιάννης Πιέρρος, Εταίρος της EY Ελλάδος, έχει σχεδόν 25 χρόνια ελεγκτικής και συμβουλευτικής εμπειρίας, κυρίως στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Ως αποτέλεσμα, οι εκτιμήσεις του σχετικά με την πορεία του ελληνικού εφοπλισμού, τις γεωπολιτικές εξελίξεις και τις προκλήσεις που έχει να διαχειριστεί ο κλάδος στην αξιοποίηση των δεδομένων, την ψηφιοποίηση και την πράσινη μετάβασή του συσσωρεύουν ταυτόχρονα και τις πληροφορίες γύρω από τις τελευταίες εξελίξεις, αλλά κυρίως γνώση και πείρα από το πεδίο της αγοράς.
Συνέντευξη στην Αναστασία Βαμβακά
Ποιες είναι οι νέες τάσεις που καταγράφηκαν στις επιχειρηματικές κινήσεις των μεγάλων ναυτιλιακών επιχειρήσεων το τελευταίο διάστημα και ποιες είναι οι "κινήσεις-κλειδιά" που υλοποίησαν οι μεγάλοι Έλληνες εφοπλιστές και διατήρησαν τη θέση υπεροχής τους στην παγκόσμια ναυτιλία;
Οι μεγάλες ναυτιλιακές επιχειρήσεις παγκοσμίως αξιοποίησαν την αυξημένη κερδοφορία στην οποία οδήγησαν οι υψηλοί ναύλοι της τελευταίας διετίας, για να εντάξουν, μέσω αγορών και ναυπηγήσεων, νέα πλοία στον στόλο τους, με τις εκκρεμείς παραγγελίες να πλησιάζουν το 30% του υπάρχοντος στόλου, σύμφωνα με τη Lloyd’s. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες, δε, πρωταγωνίστησαν, όπως πάντα, σε αυτή την τάση. Πολλά από τα πλοία αυτά αναμένεται να παραδοθούν μέσα στο 2023, την ώρα που τα φαινόμενα του έντονου συνωστισμού στα μεγάλα λιμάνια παγκοσμίως έχουν μειωθεί δραστικά, οδηγώντας σε απελευθέρωση του δυναμικού των στόλων και επιστροφή των ναύλων στα προ πανδημίας επίπεδα.
Μία ακόμα σημαντική τάση, που εντείνεται τα τελευταία χρόνια, ιδιαιτέρως στον κλάδο των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, είναι η συγκέντρωση του κλάδου σε όλο και λιγότερους παίκτες, μέσω συγχωνεύσεων ή συμμαχιών, απόρροια αφενός της απελευθέρωσης της αγοράς και αφετέρου της αύξησης των σταθερών εξόδων που επιφέρει ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι 10 κορυφαίες Liner εταιρείες, που, σύμφωνα με στοιχεία της Alphaliner, το 2022 αντιπροσώπευσαν το 85% της χωρητικότητας, τη στιγμή που το 2012-2013 τα μεγάλα alliances αντιστοιχούσαν στο 30% αυτής.
Την ίδια ώρα, οι μεγάλες ναυτιλιακές επιχειρήσεις κινητοποιούνται για να αντιμετωπίσουν τις σημαντικές προκλήσεις της πράσινης μετάβασης, επιταχύνοντας τις επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των στόλων. Το 2023 αναμένεται να αποτελέσει χρονιά-ορόσημο για το ρυθμιστικό περιβάλλον, με περαιτέρω αυστηροποίηση και συγκεκριμενοποίηση των στόχων και των προθεσμιών για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Πολλές επιχειρήσεις έχουν κινητοποιηθεί προληπτικά, ανακοινώνοντας τους δικούς τους φιλόδοξους στόχους στην κατεύθυνση της επίτευξης μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, σε ένα εύλογο διάστημα.
Οι εξελίξεις που ήρθαν μετά την πολεμική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία επηρέασαν την παγκόσμια ναυτιλία και τον ελληνικό εφοπλισμό. Πού βρισκόμαστε τώρα ως προς τις εφαρμογές των κυρώσεων και τι αναμένει η αγορά για το επόμενο διάστημα;
Η επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία είχε σημαντικό αντίκτυπο στις εφοδιαστικές αλυσίδες συνολικά, καθώς έθεσαν στο στόχαστρο συγκεκριμένους τομείς, όπως η ενέργεια, η άμυνα και το εμπόριο, που επηρεάζουν άμεσα και τη ναυτιλιακή αγορά. Επίσης, η διαφαινόμενη μετα-COVID τάση για "nearshoring" των βασικών παραγωγικών δραστηριοτήτων τείνει να μετασχηματίζεται στην πράξη, και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σε τάση "friendshoring", εντάσσοντας τη γεωπολιτική ως καθοριστικό παράγοντα ανασχεδιασμού των εφοδιαστικών αλυσίδων. Αυτές οι σημαντικές και ευρύτερες διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού οδήγησαν σε μείωση του όγκου των διακινούμενων αγαθών, σε αυξημένο κόστος ασφάλισης και χρηματοδότησης για πλοία και δραστηριότητες που επηρεάζονται από τις εμπορικές κυρώσεις, αλλά και σε ανισορροπίες προσφοράς και ζήτησης, οι οποίες παραδοσιακά δημιουργούν ευκαιρίες για σημαντική αύξηση κερδοφορίας για επιμέρους κλάδους στη ναυτιλιακή αγορά. \
Στο μέτρο που δεν διαφαίνεται η λήξη του πολέμου στο αμέσως επόμενο διάστημα, θα πρέπει να αναμένουμε αυτές οι επιπτώσεις να συνεχιστούν, με την έντασή τους να είναι συνάρτηση του βαθμού ανασχηματισμού της παγκόσμιας παραγωγής και των εφοδιαστικών αλυσίδων, ως αποτέλεσμα των ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων.
Παρά τη σταθεροποίηση των ναύλων στην αγορά των containerships, τα οικονομικά αποτελέσματα των μεγάλων κολοσσών του κλάδου συνεχίζουν να είναι σε επίπεδα-ρεκόρ, όπως και το πρόγραμμα ναυπηγήσεων. Ποιες είναι οι προβλέψεις για την πορεία του κλάδου;
Όπως ξέρετε, οι ναύλοι την τελευταία διετία έφτασαν σε επίπεδα που δεν έχουμε συναντήσει τα τελευταία χρόνια και τα οποία, από την άλλη, δεν θα μπορούσαν να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. Πράγματι, η επάνοδος των ναύλων στα προ COVID επίπεδα δεν έχει επηρεάσει προς το παρόν σημαντικά την κερδοφορία των μεγάλων εταιρειών του κλάδου. Η ανθεκτικότητα αυτή οφείλεται –σε κάποιον βαθμό– στη μεγάλη προσαρμοστικότητα που επιδεικνύει η ναυτιλία και τη δυνατότητα των εταιρειών να διαφοροποιούν τις δραστηριότητές τους και να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς.
Επιπλέον, οι ναυτιλιακές εταιρείες συχνά λειτουργούν με μακροπρόθεσμα συμβόλαια, κάτι που εξασφαλίζει έναν βαθμό σταθερότητας και προβλέψιμες ροές εσόδων. Εφαρμόζουν, επίσης, μέτρα μείωσης του κόστους, όπως η βελτιστοποίηση της χρήσης του στόλου, η μείωση της κατανάλωσης καυσίμου και η εισαγωγή πιο αποδοτικών λειτουργικών μοντέλων.
Είναι αλήθεια ότι το μέλλον κρύβει πολλές προκλήσεις για το παγκόσμιο εμπόριο, που έχουν να κάνουν, μεταξύ άλλων, με την τάση υποχώρησης της παγκοσμιοποίησης –τουλάχιστον όπως τη γνωρίζαμε–, την τάση σχετικής αύξησης του πληθωρισμού και του κόστους παραγωγής ως αποτέλεσμα της υποχώρησης της παγκοσμιοποίησης, τον κίνδυνο επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, που ενδέχεται να συμπαρασύρει και τις αναπτυσσόμενες αγορές, την ψηφιοποίηση του εμπορίου και την ανάγκη υψηλών επενδύσεων για μείωση των εκπομπών άνθρακα.
Σε δέκα χρόνια από σήμερα πόσο διαφορετικά μπορούμε να φανταστούμε ότι θα είναι τα λιμάνια, οι θαλάσσιες μεταφορές, τα καύσιμα που θα χρησιμοποιούνται, μέσα από τις νέες πράσινες και ψηφιακές τεχνολογίες;
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ετήσια έκθεση της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), οι θαλάσσιες μεταφορές αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου και μόλις το 3% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ποσοστό που, αν δεν ληφθούν μέτρα, μπορεί να φτάσει το 4,5% μέχρι το 2050. Ωστόσο ο κλάδος είναι αποφασισμένος να συμβάλει στην παγκόσμια προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και έχει υιοθετήσει φιλόδοξους στόχους.
Βραχυπρόθεσμα, η μείωση των εκπομπών θα προέλθει κυρίως από λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας και μέτρα αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας, όπως η τοποθέτηση συστημάτων καθαρισμού καυσαερίων (scrubber fitting) ή η βελτιστοποίηση του σχεδιασμού της προπέλας. Μεσο-μακροπρόθεσμα, αναμένουμε οι στόχοι βιωσιμότητας να επιτευχθούν μέσω της αντικατάστασης των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμα καύσιμα – κυρίως προηγμένα βιοκαύσιμα και e-fuels, όπως μεθανόλη και αμμωνία. Παράλληλα, όμως, με τα πλοία, πρέπει να εστιάσουμε και στις υποδομές logistics, και ειδικότερα στα λιμάνια. Η μείωση των εκπομπών των μεγάλων λιμένων και των κέντρων ανεφοδιασμού καυσίμων, αλλά και παρεμβάσεις στα σημεία συνωστισμού των πλοίων, μπορούν να επιταχύνουν την ενεργειακή μετάβαση.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες υπόσχονται, επίσης, να αλλάξουν δραστικά τον κλάδο, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η ασφάλιση, η διαχείριση των logistics και οι back-end υπηρεσίες. Η τεχνητή νοημοσύνη, το ΙοΤ, το blockchain και τα data analytics συμβάλλουν ήδη στον εξορθολογισμό και τη βελτιστοποίηση όλων των λειτουργιών του κλάδου, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας, της παρακολούθησης φορτίου, των λειτουργιών των πλοίων και της αποδοτικότητας των λιμένων. Επιπλέον, η ψηφιοποίηση έχει συμβάλει στην ανταλλαγή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, τη συνεργασία, τη δυνατότητα προβλέψεων και τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τα λιμάνια, τα περιθώρια περαιτέρω αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας είναι τεράστια. Κάθε λιμάνι λειτουργεί ως κεντρικό σημείο ενός οικοσυστήματος –ως hub, αν θέλετε– μαζί με ένα πλήθος διαφορετικών επιχειρήσεων και οργανισμών, που έχουν όλοι κοινό συμφέρον να βελτιστοποιήσουν τη λειτουργία του. Και ενώ διαθέτουμε σήμερα έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, αυτά παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητα, οδηγώντας σε μεγάλη απώλεια χρόνου, πόρων και εσόδων.
Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι οι δύο στόχοι της ψηφιοποίησης και της πράσινης μετάβασης είναι αλληλένδετοι, καθώς πολλές από τις δράσεις για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του κλάδου βασίζονται σε λύσεις που μας προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία.
Μιλήσατε για την αξιοποίηση των δεδομένων. Ένας μεγάλος προβληματισμός που υπάρχει στην ψηφιακή μετάβαση της ναυτιλίας είναι για τους κινδύνους που ελλοχεύουν γύρω από την ασφάλεια των δεδομένων. Πόσο υπαρκτοί είναι αυτοί οι κίνδυνοι, έχουν υπάρξει σχετικά παραδείγματα και πώς μπορούν οι εταιρείες να θωρακιστούν;
Είναι γεγονός ότι η ψηφιοποίηση της ναυτιλίας έχει αποφέρει σημαντικά οφέλη σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια και τη λειτουργική βελτιστοποίηση του κλάδου. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, έχουν ανακύψει κάποιες ανησυχίες σχετικά με την προστασία δεδομένων και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο – εύλογα, θα έλεγα, αν αναλογιστούμε τις διαστάσεις που έχει λάβει το κυβερνοέγκλημα τα τελευταία χρόνια. Καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες βασίζονται όλο και περισσότερο στις ψηφιακές τεχνολογίες, η συλλογή, η αποθήκευση και η κοινή χρήση δεδομένων γίνονται βασικές πτυχές των λειτουργιών τους. Τα δεδομένα αυτά περιλαμβάνουν ευαίσθητες πληροφορίες, όπως δρομολόγια πλοίων, λεπτομέρειες φορτίου, δεδομένα πελατών και οικονομικές συναλλαγές.
Για να προστατεύσουν τα δεδομένα αυτά από κυβερνοεπιθέσεις και, γενικότερα, τη μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση από κακόβουλους τρίτους, οι ναυτιλιακές εταιρείες θα πρέπει να ενισχύσουν την ασφάλεια των δικτύων τους και να εφαρμόσουν ολοκληρωμένα πρωτόκολλα κυβερνοασφάλειας. Αυτό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει η ναυτιλία να αξιοποιήσει πλήρως τα οφέλη της ψηφιοποίησης, διατηρώντας παράλληλα την εμπιστοσύνη, την ακεραιότητα και τη συμμόρφωση με τα νομικά πρότυπα.
Πώς συνδέεται η βιωσιμότητα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων με την εφαρμογή πράσινων λύσεων;
Η ανάπτυξη και η κερδοφορία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων στο μέλλον είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών. Όχι μόνο λόγω των εντεινόμενων ανησυχιών για την κλιματική αλλαγή, αλλά και επειδή οι ίδιες οι επιχειρήσεις έχουν πλήρη συνείδηση της αναγκαιότητας για την ουσιαστική συμβολή του κλάδου στην παγκόσμια προσπάθεια. Στην πλειοψηφία τους οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις έχουν ήδη δεσμευθεί για σημαντικές μειώσεις των εκπομπών και προχωρούν σε αντίστοιχες επενδύσεις, οι οποίες, παρότι βραχυπρόθεσμα μπορεί να έχουν μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση για αυτές, μακροπρόθεσμα είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε εξοικονόμηση κόστους, λόγω της μειωμένης κατανάλωσης καυσίμων, άρα και σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Όσες επιχειρήσεις δεν το πράξουν, θα αντιμετωπίσουν, μεταξύ άλλων, κινδύνους για τη φήμη τους, καθώς τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά μήκος της αλυσίδας αξίας τους θα επιλέγουν ολοένα και περισσότερο να συναλλάσσονται με περιβαλλοντικά υπεύθυνες επιχειρήσεις. Οι πελάτες και οι ιδιοκτήτες φορτίων, για παράδειγμα, στρέφονται σταδιακά σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον αλυσίδες εφοδιασμού, ενώ οι τράπεζες και τα επενδυτικά κεφάλαια αξιολογούν, επίσης, τις επιχειρήσεις με βάση τις επιδόσεις τους στη βιωσιμότητα και στα κριτήρια ESG. Επιπλέον, το ρυθμιστικό πλαίσιο θα επιβάλλει όλο και αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα και κανονισμούς για τις εκπομπές. Στο –όχι πολύ– μακρινό μέλλον θα δούμε την επιβολή κυρώσεων και προστίμων για τη μη συμμόρφωση ή ακόμα και περιορισμούς στην πρόσβαση σε ορισμένα λιμάνια ή εμπορικές διαδρομές.
Ποιες είναι οι υπηρεσίες που προσφέρει η ΕΥ ως στήριξη της ναυτιλίας για τον απαιτούμενο μετασχηματισμό και την πράσινη μετάβαση του κλάδου;
Ως μια εταιρεία που θέτει την τεχνολογία και την καινοτομία στο επίκεντρο, στην EY Ελλάδος υποστηρίζουμε τους πελάτες μας στον χώρο της ναυτιλίας, και γενικότερα των μεταφορών, για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τον ψηφιακό τους μετασχηματισμό, σε όλο το εύρος των λειτουργιών των οργανισμών τους. Βοηθούμε, επίσης, τις επιχειρήσεις να κατανοήσουν τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, να μετρήσουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα, να προσδιορίσουν τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών και να τους υλοποιήσουν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Παράλληλα, η ΕΥ στηρίζει επί δεκαετίες την παγκόσμια και την ελληνική ναυτιλία, μέσω των ελεγκτικών και συμβουλευτικών της υπηρεσιών, κυρίως σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση με το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, την πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης και τη βέλτιστη αξιοποίησή τους.
Ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο είμαστε στο πλευρό της ελληνικής ναυτιλίας, και του ευρύτερου κλάδου των μεταφορών, είναι μέσα από κλαδικές μελέτες, που στοχεύουν στην "παραγωγή γνώσης" και την κατάρτιση στοχευμένων και εφαρμόσιμων προτάσεων, για θέματα όπως η προσέλκυση των νέων στη ναυτιλία και η βελτίωση των ναυτιλιακών σπουδών, ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση των μεγάλων λιμένων της χώρας, αλλά και η ανάδειξη της Ελλάδας ως ένα διεθνές κέντρο για το διαμετακομιστικό εμπόριο και τις μεταφορές.
Η ΕΥ είναι η ηγέτιδα εταιρεία παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών στην Ελλάδα και απασχολεί στη χώρα περισσότερους από 2.200 ανθρώπους, καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα εξειδικεύσεων και υπηρεσιών, που έχουν εφαρμογή τόσο στον ναυτιλιακό κλάδο όσο και στον κλάδο των υποδομών και των μεταφορών ευρύτερα. Το ναυτιλιακό μας τμήμα στην Ελλάδα είναι μακράν το εμπειρότερο και πολυπληθέστερο στην αγορά, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας, γεγονός που έχει αναδείξει την EY Ελλάδος ως τον κορυφαίο πάροχο υπηρεσιών προς την ελληνική ναυτιλία.
