Της Βάσως Αγγελέτου
Με κέρδη άνω των 1,8 δισ. ευρώ ολοκλήρωσαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες το πρώτο εξάμηνο του έτους, με το μεγαλύτερο μέρος εξ αυτών να προέρχεται από τα καθαρά έσοδα από τόκους (ΝΙΙ) που εκτοξεύονται παράλληλα με την αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ.
Το διάστημα Ιανουάριος-Ιούνιος 2023, το καθαρό εισόδημα από τόκους εκτινάχθηκε σε ετήσια βάση κατά 75% στα 1,052 δισ. ευρώ για την Εθνική Τράπεζα, κατά 56,2% στα 1,042 δισ. ευρώ για τη Eurobank, κατά 58% στα 935 εκατ. ευρώ για την Τράπεζα Πειραιώς και κατά 49% στα 864 εκατ. ευρώ για την Alpha Bank.
Τα καθαρά έσοδα από τόκους σχεδόν 4 δισ. ευρώ που κατέγραψε το εγχώριο τραπεζικό σύστημα το πρώτο εξάμηνο δεν είναι αποτέλεσμα τόσο της πιστωτικής επέκτασης -η οποία καταγράφει χαμηλές πτήσεις από την αρχή του έτους- όσο της ψαλίδας των επιτοκίων η οποία διευρύνεται σταθερά το τελευταίο 12μηνο προς όφελος των τραπεζών και εις βάρος των καταθετών.
Για τη Eurobank, το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο (ΝΙΜ) ανήλθε σε 2,63 ποσοστιαίες μονάδες το ίδιο διάστημα (έναντι 1,91 μονάδες ένα έτος νωρίτερα), για την Εθνική σε 2,68 μονάδες και για την Alpha Bank σε 2,40 μονάδες. Πιστωτική επέκταση, αντιθέτως, κατέγραψαν στο δεύτερο τρίμηνο μόνο η Πειραιώς και η Alpha Bank κατά 800 και 400 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.
Ενδεικτικά της χαμηλής μετακύλισης των αυξημένων επιτοκίων στις καταθέσεις είναι τα στοιχεία που παρουσίασε η Πειραιώς για το δεύτερο τρίμηνο του έτους, όπου το μέσο κόστος για το σύνολο των καταθέσεων διαμορφώθηκε σε μόλις 0,42%, με το κόστος των προθεσμιακών καταθέσεων να ανέρχεται σε 1,62% έναντι 0,31% το γ΄ τρίμηνο του 2022.
Γυρνούν την "πλάτη" στις προθεσμιακές
Καταλύτης στη γιγάντωση των κερδών των τραπεζών από τόκους είναι η διστακτικότητα των καταθετών να στραφούν από τις καταθέσεις ταμιευτηρίου/όψεως στις προθεσμιακές καταθέσεις.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μόνο ένας στους τέσσερις καταθέτες έχει δεσμεύσει τα χρήματά του σε κάποια κατάθεση ορισμένης διάρκειας προκειμένου να ωφεληθεί από τα βελτιωμένα -αν και ακόμη πολύ χαμηλά- επιτόκια, έναντι των μηδενικών ουσιαστικά επιτοκίων που ισχύουν για τους απλούς αποταμιευτικούς λογαριασμούς.
Ανάλογα με την τράπεζα, το κομμάτι στην πίτα των καταθέσεων που αναλογεί στις προθεσμιακές καταθέσεις κυμαίνεται από 18% (Εθνική) έως 30% (Eurobank) -ποσοστά που διαψεύδουν τις εκτιμήσεις των ελληνικών τραπεζών για μετατόπιση των καταθετών σε αναλογία τουλάχιστον 50%-50%.
Πού οφείλεται η απροθυμία των τραπεζών να επιβραβεύσουν τους αποταμιευτές
Οι "μουδιασμένες" κινήσεις των τραπεζών όσον αφορά στα επιτόκια καταθέσεων δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα με σημείωμα που εξέδωσαν πρόσφατα ερευνητές της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών (Fed) αναφορικά με τη μετακύλιση των επιτοκίων της ΕΚΤ στα επιτόκια καταθέσεων της Ευρωζώνης, οι ευρωπαϊκές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια καταθέσεων με πολύ πιο διστακτικούς ρυθμούς απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Για το φαινόμενο αυτό ευθύνονται δύο βασικοί παράγοντες, σύμφωνα με την έρευνα. Ο πρώτος είναι η άφθονη ρευστότητα που απολαμβάνουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες -κυρίως χάρη στις πρωτοβουλίες στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων στη διάρκεια της πανδημικής κρίσης. Οι ερευνητές διατυπώνουν, μάλιστα, την εκτίμηση ότι η έλλειψη κινήτρου από τις τράπεζες να προσελκύσουν επενδύσεις αναμένεται να διατηρήσει χαμηλά τα επίπεδα των καταθετικών επιτοκίων για μεγαλύτερο διάστημα.
Μια άλλη σημαντική αιτία της χαμηλής μετακύλισης, σύμφωνα με την έρευνα, είναι ο ανεπαρκής ανταγωνισμός μεταξύ των τραπεζών. Η ταυτόχρονη αύξηση του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου (ΝΙΜ) και η τα υψηλά μερίδια αγοράς που κατέχουν οι πέντε μεγαλύτερες τράπεζες μιας χώρας συνιστούν ένδειξη μειωμένου ανταγωνισμού, επισημαίνουν οι ερευνητές.
