Του David Axe
Το πρώτο σημάδι ότι το Μπαχμούτ θα αποτελούσε τόπος καταστροφής για τους Ρώσους ήρθε πριν από εννέα μήνες - και 30 μίλια βόρεια της πόλης.
Στις 11 Μαΐου του 2022, δυνάμεις μιας ρωσικής μηχανοκίνητης ταξιαρχίας τυφεκιοφόρων -εκατοντάδες οχήματα και χιλιάδες στρατιώτες- προσπάθησαν να διασχίσουν τον ποταμό Σιβερσκάι του Ντονέτσκ, προκειμένου να επεκτείνουν τα εδαφικά κέρδη της Ρωσίας στην περιοχή του Ντονμπάς.
Ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και παρατηρητές αντιλήφθηκαν την ταξιαρχία στη μέση της διάβασης. Οι Ουκρανοί εκτόξευσαν βλήματα πυροβολικού εναντίον των ρωσικών δυνάμεων που ήταν στοιβαγμένες στις όχθες του ποταμού.
Μέχρι να διαλυθεί ο καπνός, δεκάδες ρωσικά άρματα και οχήματα μάχης κείτονταν κατεστραμμένα ανάμεσα σε εκατοντάδες νεκρούς Ρώσους. "Η απόπειρα διάβασης του ποταμού έδειξε μια εκπληκτική έλλειψη τακτικής", σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου στην Ουάσιγκτον.
Το χτύπημα αυτό έθεσε τις βάσεις για την επίθεση της Ρωσίας στο Μπαχμούτ. Περίπου την ίδια στιγμή με τη σφαγή στο ποτάμι, δεκάδες χιλιάδες ελλιπώς εκπαιδευμένοι Ρώσοι επιτέθηκαν επανειλημμένα προς τους καλά προετοιμασμένους Ουκρανούς μέσα και γύρω από το Μπαχμούτ, μια πόλη με πληθυσμό 70.000 κατοίκων -πριν τον πόλεμο- που βρίσκεται 10 μίλια νοτιοδυτικά του κατεχόμενου από τη Ρωσία Σεβεροντονέτσκ, μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις του Ντονμπάς.
Οι ρωσικές απώλειες ήταν τόσο μεγάλες -οι εκτιμήσεις εκείνη την εποχή έκαναν λόγο για 50.000 νεκρούς και τραυματίες- ώστε για να αναπληρώσει τις δυνάμεις του, το Κρεμλίνο κήρυξε έκτακτη επιστράτευση, που αφορούσε κυρίως μεσήλικες άνδρες από περιοχές πολύ μακριά από τη Μόσχα. Το Κρεμλίνο εξόπλιζε αυτούς τους άνδρες με όπλα που είχαν περισσέψει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και τους έστελνε στη μάχη μετά από ολιγοήμερη εκπαίδευση.
Η ρωσική επίθεση στο Μπαχμούτ ήταν αναμφισβήτητα η πρώτη και καθοριστική μάχη της δεύτερης φάσης του πολέμου. Ο αιφνιδιασμός από την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου 2022 είχε περάσει. Οι πεινασμένες, ταλαιπωρημένες ρωσικές ταξιαρχίες που είχαν αποτύχει να περικυκλώσουν το Κίεβο υποχωρούσαν, καθώς όλο και πιο έμπειρες ουκρανικές ταξιαρχίες, οπλισμένες με νέα όπλα δυτικής κατασκευής, τις καταδίωκαν.
Η υποτιθέμενη σύντομη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία είχε μετατραπεί σε μια αιματηρή εκστρατεία. Ένας γρήγορος πόλεμος μετατράπηκε σε πόλεμο φθοράς, όπου η πλευρά που θα προκαλέσει τις περισσότερες απώλειες, έχει περισσότερες πιθανότητες να κερδίσει.
Πουθενά δεν είναι πιο εμφανής αυτός ο φριχτός υπολογισμός, από ό,τι στο Μπαχμούτ. Ήταν προφανές ήδη από το περασμένο καλοκαίρι, όταν αυξήθηκαν οι ρωσικές απώλειες γύρω από την πόλη. Είναι ακόμη πιο προφανές τώρα, εννέα μήνες μετά, καθώς η μάχη για το Μπαχμούτ συνεχίζεται, και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ορκίζεται να συνεχίσει να πολεμά και η Ουκρανία, εμπνευσμένη από την ηγεσία του δικού της προέδρου, του πρώην ηθοποιού Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δεν δείχνει κανένα σημάδι υποχώρησης.
Γιατί το Μπαχμούτ;
Ορισμένες πόλεις και κωμοπόλεις έχουν προφανή στρατιωτική-επιχειρησιακή σημασία. Μπορεί να βρίσκονται σε ένα ύψωμα ή να βρίσκονται σε στρατηγικούς δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές ή πλωτά ποτάμια. Μπορεί να είναι η έδρα ενός εργοστασίου αρμάτων ή κάποιας άλλης σημαντικής βιομηχανίας.
Το Μπαχμούτ δεν πληροί κανένα από αυτά τα κριτήρια. Το πλησιέστερο πράγμα που έχει μια στρατηγική ιδιότητα είναι η γειτνίασή του με αρκετές μεγάλες οδικές αρτηρίες που συνδέουν τις ελεύθερες ουκρανικές πόλεις στο δυτικό Ντονμπάς. Αλλά το Μπαχμούτ δεν είναι πιο σημαντικός κόμβος μεταφορών από ό,τι κάποια άλλη πόλη στα βορειοδυτικά του.
Ο λόγος για τον οποίο οι Ρώσοι έβαλαν στο στόχαστρο το Μπαχμούτ μπορεί να είναι περισσότερο πολιτικός παρά στρατιωτικός. Για τους πρώτους μήνες της, η επιχείρηση Μπαχμούτ ήταν η κύρια αποστολή της Ομάδας Wagner.
Οι μισθοφόροι της Wagner συνεργάζονται με τον ρωσικό στρατό, αλλά δεν αποτελούν μέρος του. Από πολλές απόψεις, είναι ο μεγαλύτερος αντίπαλος του ρωσικού στρατού για την παροχή πόρων από τη Μόσχα.
Αναλυτές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι επιθέσεις της Wagner στο Μπαχμούτ ήταν ο τρόπος της εταιρείας να δημιουργήσει το αφήγημα ότι είναι η μόνη ρωσική δύναμη που μπορεί να νικήσει τους Ουκρανούς.
Η ιδέα, προφανώς, ήταν η Wagner να μετατρέψει τη φήμη της στο πεδίο της μάχης σε πολιτική επιρροή στη Μόσχα. Ο Πριγκόζιν "συνεχίζει να συγκεντρώνει δύναμη και δημιουργεί μια στρατιωτική δομή παράλληλη με τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις", εξήγησε η ISW.
Αλλά ως πολιτικό παιχνίδι, το Μπαχμούτ ήταν μια αποτυχία.
Μαζικές προσλήψεις
Για να στηρίξει την επίθεσή της στο Μπαχμούτ, η Wagner προσέλαβε χιλιάδες Ρώσους βετεράνους, ακόμη και έναν παράτολμο πιλότο που απομακρύνθηκε από τη ρωσική πολεμική αεροπορία το 2012 επειδή έκλεψε και έριξε ένα μαχητικό Sukhoi Su-27.
Το όργιο προσλήψεων της εταιρείας της έδωσε ένα μικρό πλεονέκτημα έναντι του ταλαιπωρημένου ρωσικού στρατού, τουλάχιστον προσωρινά. Το ίδιο πλεονέκτημα δεν επεκτάθηκε ποτέ στις επιχειρήσεις της εναντίον του ουκρανικού στρατού. Για να υπερασπιστεί το Μπαχμούτ, η ουκρανική γενική διοίκηση έβαλε εκ περιτροπής μερικές από τις καλύτερες ταξιαρχίες της, συμπεριλαμβανομένης, στα τέλη του περασμένου έτους, της 93ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας.
Η 93η δεν είναι η πιο εντυπωσιακή από τις δεκάδες ταξιαρχίες πρώτης γραμμής της Ουκρανίας, αλλά είναι από τις πιο αποτελεσματικές. Η ταξιαρχία, με τα πέντε τάγματα τεθωρακισμένων και πεζικού -συνολικά, αρκετές χιλιάδες στρατιώτες και εκατό ή περισσότερα τεθωρακισμένα οχήματα, συμπεριλαμβανομένων αναβαθμισμένων αρμάτων T-64- είχε λάβει μέρος σε μερικές από τις πιο αιματηρές μάχες του πολέμου.
Η 93η και άλλες ουκρανικές ταξιαρχίες, υποστηριζόμενες από τα πυροβόλα της ισχυρής 40ης Ταξιαρχίας Πυροβολικού, έδωσαν μια μάχη που ο στρατηγός του αμερικανικού στρατού Μαρκ Μίλεϊ, επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού, περιέγραψε ως "μια πολύ, πολύ επιτυχημένη κινητή άμυνα".
Αντί να κρατούν άμυνα πεισματικά κάθε τάφρο, καταφύγιο ή υπόγειο μέχρι να τους νικήσουν, οι Ουκρανοί υποχωρούν όταν κινδυνεύουν με ήττα. Ξεκουράζονται και επανεξοπλίζονται, και στη συνέχεια αντεπιτίθενται μόλις οι Ρώσοι υπερβάλλουν εαυτόν.
Αυτή η ευελιξία διατηρεί τη μαχητική δύναμη της Ουκρανίας, αλλά απαιτεί υπομονή και ομαδική προσπάθεια. Κάποιες μέρες, μπορεί να νομίζει κανείς ότι οι Ουκρανοί χάνουν στο Μπαχμούτ, αλλά μόνο επειδή οι ίδιοι αποφάσισαν να ανταλλάξουν χώρο με χρόνο.
Περιμένετε λίγες ημέρες και οι Ουκρανοί όχι μόνο θα ανακτήσουν το έδαφος που έχασαν πρόσφατα, αλλά μπορεί να αρχίσουν και να προελαύνουν. Εφόσον οι ανώτεροι διοικητές κατανοούν ότι η υποχώρηση μιας ημέρας είναι το τίμημα που πληρώνουν οι ταξιαρχίες της πρώτης γραμμής για την προέλαση της επόμενης ημέρας, η κινητή άμυνα είναι μια μακροπρόθεσμη τακτική νίκης έναντι ενός κοντόφθαλμου αντιπάλου.
Οι Ουκρανοί διοικητές έχουν σαφώς μια πιο μακροπρόθεσμη βλέψη. Οι αξιωματικοί της Wagner έστειλαν επανειλημμένα τα καλύτερα στρατεύματά τους εναντίον των ουκρανικών θέσεων.
Οι απώλειες ήταν μεγάλες. Μέχρι το περασμένο φθινόπωρο, η Wagner είχε μεγάλη ανάγκη από νέες δυνάμεις. Ο ρωσικός στρατός μόλις είχε συγκεντρώσει 300.000 άνδρες σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αναπληρώσει τις δικές του απώλειες. Εξίσου απελπισμένη για νέο αίμα στις τάξεις της, η Wagner αξιοποίησε μια απροσδόκητη πηγή: τις φυλακές της Ρωσίας.
Οι εκπρόσωποι της Wagner προσέφεραν στους κατάδικους αμνηστία με αντάλλαγμα λίγους μήνες υπηρεσίας στο μέτωπο. Ήταν μια δελεαστική προσφορά στην αρχή. Η Wagner κινητοποίησε γρήγορα 40.000 πρώην φυλακισμένους για να ενισχύσει τους 10.000 επαγγελματίες μαχητές της γύρω από το Μπαχμούτ.
Σπεύδοντας στο μέτωπο χωρίς ουσιαστικά καμία εκπάίδευση, αυτοί οι πρώην κατάδικοι ήταν, στην ουσία, τροφή για τα κανόνια. Επέτρεψαν στη Wagner να διατηρήσει τον ρυθμό των επιθέσεών της κατά των Ουκρανών, αλλά δεν είχαν πολλές πιθανότητες να δώσουν ένα τέλος στη σύρραξη με τους όρους που θα ήθελε η Ρωσία. "Η τακτική τους είναι να στέλνουν ανθρώπους να πεθάνουν", δήλωσε στην ουκρανική Pravda ο Ολεξλαντρ Ποχρεμπίσκι, λοχίας στην ουκρανική 46η Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία.
Οι δυνάμεις της Wagner κατάφεραν να προελάσουν στα περίχωρα του Μπαχμούτ, αλλά προσκαιρα. Η μάχη στον αστικό ιστό απαιτεί "εξαιρετικά εκπαιδευμένο πεζικό και εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες των κατώτερων αξιωματικών", ανέφερε το βρετανικό υπουργείο Άμυνας.
Οι ταξιαρχίες της Ουκρανίας διαθέτουν άρτια εκπαιδευμένο πεζικό, εν μέρει χάρη στους εκπαιδευτές του ΝΑΤΟ. Έχουν επίσης καλούς κατώτερους ηγέτες, χάρη σε μια στρατιωτική κουλτούρα που κατανέμει την ευθύνη σε νεότερους αξιωματικούς και λοχίες αντί να την αναθέτει αποκλειστικά σε γηραιούς συνταγματάρχες και στρατηγούς, όπως συνηθίζεται στη Ρωσία.
Μέχρι τώρα, ακόμη και τα στρατεύματα της Εθνοφρουράς της Ουκρανίας, είναι σκληραγωγημένα στη μάχη και αποτελεσματικά. Μια από τις καλύτερες ταξιαρχίες της, η 241η, υπερασπίστηκε το Μπαχμούτ σε ένα κρίσιμο στάδιο της μακράς μάχης στα τέλη του 2022.
Καθώς η εκστρατεία στο Μπαχμούτ έφτανε στον έβδομο μήνα της τον Δεκέμβριο, οι Ουκρανοί είχαν το πλεονέκτημα. "Αυτός ο τύπος μάχης είναι απίθανο να ευνοεί τους ανεπαρκώς εκπαιδευμένους μαχητές της Wagner", δήλωσε το βρετανικό Υπουργείο Άμυνας.
Στις 21 Δεκεμβρίου, ο Ζελένσκι επισκέφθηκε τις γραμμές του μετώπου του Μπαχμούτ. "Ο ρωσικός στρατός και οι μισθοφόροι επιτίθενται ασταμάτητα στο Μπαχμούτ από τον Μάιο", δήλωσε. "Επιτίθενται μέρα και νύχτα, αλλά το Μπαχμούτ αντιστέκεται".
Τουλάχιστον 4.000 μαχητές της Wagner έχασαν τη ζωή τους γύρω από το Μπαχμούτ το 2022, σύμφωνα με τον Guardian. Μέχρι τις αρχές του 2023, η είδηση είχε εξαπλωθεί στις φυλακές της Ρωσίας. Οι εθελοντές γίνονταν όλο και λιγότεροι μέχρι ότου στις 9 Φεβρουαρίου, ο Πριγκόζιν ανακοίνωσε ότι η Wagner δεν θα στρατολογούσε πλέον κατάδικους. Στην πραγματικότητα, οι κατάδικοι είχαν κόψει κάθε δεσμό με αυτόν.
Το επόμενο έτος
Χωρίς την κύρια πηγή νέου ανθρώπινου δυναμικού, η Wagner δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει την επίθεση στο Μπαχμούτ. Σταδιακά, κατά τη διάρκεια αρκετών εβδομάδων στις αρχές του έτους, τακτικές ρωσικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων καλά εκπαιδευμένων αλεξιπτωτιστών, αντικατέστησαν τους μισθοφόρους που πολεμούσαν εκεί.
Η σταδιακή μετάβαση "διατήρησε την πρωτοβουλία για τις ρωσικές επιχειρήσεις γύρω από την πόλη", σημείωσε το ISW. Το πλησιέστερο πράγμα σε μια επιτυχία για τις δυνάμεις του Κρεμλίνου γύρω από την περιοχή του Μπαχμούτ σε οκτώ μήνες αδυσώπητων και κοστοβόρων συγκρούσεων, ήταν ότι τα ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν στις 12 Ιανουαρίου το Σολεντάρ, έναν μικρό οικισμό ακριβώς βόρεια του Μπαχμούτ που διαθέτει πλήθος αλατορυχείων.
Η συνθηκολόγηση του Σολεντάρ δεν σήμαινε ότι και το Μπαχμούτ κινδύνευε άμεσα να πέσει. "Η κατάληψη του κέντρου και του μεγαλύτερου μέρους του Σολεντάρ από μονάδες της Wagner αποτελεί αναμφισβήτητα τακτική επιτυχία", έγραψε ο Ιγκόρ Γκίρκιν, πρώην αξιωματικός του ρωσικού στρατού που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προσάρτηση της ουκρανικής χερσονήσου της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. "Ωστόσο, το μέτωπο του εχθρού δεν διασπάστηκε. Η εχθρική διοίκηση ελέγχει την κατάσταση".
Αυτό ίσχυε ακόμη και εβδομάδες αργότερα. Το ISW "δεν βλέπει επικείμενη πτώση του Μπαχμούτ", έγραψε το think tank.
Εάν οι Ρώσοι καταλάβουν εντέλει το Μπαχμούτ, αυτό θα μπορούσε να γίνει επειδή το ουκρανικό γενικό επιτελείο αποφάσισε τελικά να "χάσει" την πόλη για να "κερδίσει" χρόνο. "Η ουκρανική διοίκηση μπορεί να επιλέξει να αποσυρθεί παρά να διακινδυνεύσει πολύ μεγάλες απώλειες", εκτίμησε το ISW.
Το Μπαχμούτ δεν είχε ποτέ άλλοτε τόση σημασία για το Κίεβο, ειδικά εφόσον οι άμαχοι το έχουν εγκαταλείψει. Το Μπαχμούτ ήταν μια ευκαιρία για να εξοντώσουν Ρώσους οι ουκρανικές δυνάμεις.
Οι Ουκρανοί άρπαξαν αυτή την ευκαιρία και οι Ρώσοι ανταποκρίθηκαν, όπως ακριβώς έκαναν και στο Σιβερσκάι του Ντονέτσκ τον περασμένο Μάιο. Εβδομάδα με τη βδομάδα, μήνα με τον μήνα, οι Ρώσοι εισέβαλαν στο Μπαχμούτ με υποεκπαιδευμένα στρατεύματα. Οι Ουκρανοί έχουν σκοτώσει κατά εκατοντάδες Ρώσους.
Στην καλύτερη περίπτωση κατά τη διάρκεια της μακράς εκστρατείας, τα στρατεύματα της Wagner προχωρούσαν 300 μέτρα την ημέρα, εκτιμά ο Πριγκόζιν. Σε εννέα μήνες, μπορεί να έχουν προχωρήσει 15 μίλια πιο κοντά στο Μπαχμούτ. Κάθε μίλι, ωστόσο, είναι στρωμένο με αρκετές εκατοντάδες νεκρούς Ρώσους.
Ο Ντενίς Πουσίλιν, επικεφαλής της "αυτονομιστικής Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ" στο ανατολικό Ντονμπάς, υποστήριξε ότι μια ρωσική νίκη στο Μπαχμούτ θα άνοιγε το δρόμο προς το Κραματόρσκ και το Σλοβιάνσκ, 25 μίλια βορειοδυτικά του Μπαχμούτ.
Ίσως. Ή ίσως οι Ουκρανοί θα υποχωρήσουν από το Μπαχμούτ ώστε να μπορέσουν να αναδιοργανωθούν και να εξαπολύσουν μια αντεπίθεση που θα ανακαταλάβει την πόλη. "Η κατάσταση μπορεί να αλλάξει σε μισή μέρα", δήλωσε ο Ποχρεμπίσκι, Ουκρανός λοχίας.
Οι προσδοκίες του Πουσίλιν για μια επιτυχία στο Μπαχμούτ "καταδεικνύουν περαιτέρω ότι οι Ρώσοι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην ακριβή εκτίμηση της σχέσης χρόνου και χώρου όταν πρόκειται για τις ρωσικές στρατιωτικές δυνατότητες", ανέφερε το ISW.
Πριν από έναν χρόνο, το Κρεμλίνο ήλπιζε να καταλάβει το Κίεβο και να ανατρέψει την ουκρανική κυβέρνηση μέσα σε λίγες ημέρες. Τριακόσιες εξήντα πέντε ημέρες μετά, αφού είχε έως και 270.000 νεκρούς και τραυματίες στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο αγωνίζεται να καταλάβει μια άψυχη, μη στρατηγική πόλη. Αλλά συνεχίζει να προσπαθεί.
Το Μπαχμούτ είναι ένα σύμβολο της αιματηρής σύγκρουσης και ένας πιθανός προάγγελος για τις σκληρές μάχες του επόμενου πολεμικού έτους.
