Της Katya Soldak
Το Χάρκοβο, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία, δέχεται καθημερινά βομβαρδισμούς από τον Φεβρουάριο του 2022. Χωρίς το τέλος του πολέμου να είναι ορατό στο άμεσο μέλλον και χωρίς αποτελεσματική αεράμυνα, το Χάρκοβο μετατράπηκε σταδιακά από "οχυρό αντίστασης" σε "απομονωμένο φρούριο". Η πόλη μοιάζει με ξεκομμένο νησί: οι πολίτες είναι αφοσιωμένοι στο Χάρκοβο, ενώ η καθημερινότητά τους βρίσκεται υπό διαρκή απειλή λόγω των συνεχιζόμενων βομβαρδισμών. Το Χάρκοβο μοιάζει παγιδευμένο σε έναν δικό του κόσμο.
Οδεύοντας στο τέλος του τρίτου έτους του πολέμου και ενόψει ενός δύσκολου χειμώνα χωρίς θέρμανση και ηλεκτρικό ρεύμα, η Ουκρανία χρειάζεται άμεσα μαχητικά F-16 και αντιαεροπορικούς πυραύλους για να προστατεύσει τις πόλεις και τους πολίτες της.
Επισκέφθηκα το Χάρκοβο στα τέλη Σεπτεμβρίου: με την πόλη να είναι ζεστή, καθαρή και τα πρώτα σημάδια του φθινοπώρου να κάνουν την εμφάνισή τους. Η πόλη είναι ήρεμη, μέχρις ότου ηχήσουν οι σειρήνες που προειδοποιούν για την αεροπορική επιδρομή, συνήθως μια ρωσική πυραυλική επίθεση, και ακολουθεί ο θόρυβος από την έκρηξη των οβίδων - άλλοτε από μακριά, άλλοτε σε κοντινή απόσταση. "Είναι μια κατάσταση τρόμου. Η Ρωσία προσπαθεί να εξαφανίσει την πόλη", λέει η Ναταλία Μπελιάεβα, κάτοικος του Χάρκοβο που έχει παραμείνει στην πόλη μαζί με την οικογένειά της, παρά τον πόλεμο. "Προσπαθούμε να το εξηγήσουμε όλο αύτο στον κόσμο. Δεν έχει σημασία πού πέφτουν οι βόμβες. Δεν θα 'πρεπε να συμβαίνει όλο αυτό. Πώς γίνεται να εκτοξεύει κάποιος πυραύλους σε πόλεις, σε άμαχους πολίτες. Πώς δικαιολογείται;"
Είναι ένα ηλιόλουστο πρωινό, και μέσα από τους φαρδείς, άδειους -κατά κύριο λόγο- δρόμους με τα περιποιημένα δέντρα και τα φθινοπωρινά λουλούδια στην άκρη, κατά μήκος των πολυώροφων κτιρίων, η Μπελιάεβα πηγαίνει τον 6χρονο γιο της Λεβ στο σχολείο. Πολλά παράθυρα στα κτίρια είναι σπασμένα από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς και καλύπτονται με κόντρα πλακέ. Ορισμένα κτίρια δεν έχουν τοίχους, στέγες και μπαλκόνια. Την ίδια στιγμή, τα καταστήματα και τα καφέ είναι ανοιχτά, τα σιντριβάνια λειτουργούν, οι οδοκαθαριστές σκουπίζουν τα πεζοδρόμια και ποτίζουν τα φυτά. Βλέπεις ανθρώπους να κάνουν διάδρομο στο γυμναστήριο, άλλοι βγάζουν βόλτα τα σκυλιά τους ή κάθονται χαλαροί στα παγκάκια. Οι κάτοικοι του Χάρκοβο προσπαθούν να αντιμετωπίσουν στη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου, ζώντας όσο το δυνατόν πιο φυσιολογικά, με μια καθημερινή ρουτίνα.
"Το σχολείο έχει υπόγειο στο κτίριο", λέει η 47χρονη Μπελιάεβα. Έχει τρία παιδιά: η μεγαλύτερη κόρη σπουδάζει στη Γερμανία, και στις διακοπές επιστρέφει στο Χάρκοβο για να δει την οικογένειά της. Οι δύο μικρότεροι γιοι, ο Λεβ και ο Μαρκ, ζουν στο Χάρκοβο. Η Μπελιάβα μιλά για την καθημερινότητα: "Όταν ηχούν οι σειρήνες, τα παιδιά στο σχολείο του Λεβ κατεβαίνουν στο υπόγειο - είναι καλά εξοπλισμένο, συνεχίζουν εκεί το μάθημα ή διαβάζουν". Ο Λεβ πηγαίνει σε ένα μικρό ιδιωτικό σχολείο στο κέντρο του Χάρκοβο. Όλα τα δημόσια σχολεία έχουν "μετεγκατασταθεί" ή στο διαδίκτυο ή στους σταθμούς του μετρό. Σε έναν νέο -υπό διαμόρφωση ακόμα- υπόγειο χώρο κάνουν μάθημα 1.000 παιδιά από έξι σχολεία. Ο μεγαλύτερος γιος της Μπελιάεβα, ο 15χρονος Μαρκ, πηγαίνει σε ιδιωτικό σχολείο, όπου ακολουθείται ένα υβριδικό μοντέλο διδασκαλίας: δύο ημέρες εξ αποστάσεως μάθημα από το σπίτι, τρεις ημέρες με παρουσία στο σχολείο, όπως την περίοδο της πανδημίας στα σχολεία των ΗΠΑ. Η αιτία, βέβαια, γι' αυτό το μοντέλο δεν είναι ένας ιός, αλλά οι πύραυλοι και οι βόμβες των Ρώσων που έσπειραν τον θάνατο στην πόλη. Το σχολείο του Μαρκ έχει καταφύγιο, με περιορισμένη δυνατότητα των ατόμων που μπορεί να φιλοξενήσει. Εξ ου και το υβριδικό μοντέλο.
Το Χάρκοβο απέχει μόλις 19 μίλια από τη Ρωσία (το Κίεβο βρίσκεται στα 203 μίλια από τα πιο κοντινά σύνορα με τη Ρωσία). Τον Σεπτέμβριο, οι Ρώσοι εξαπέλυσαν επιθέσεις κατά της Ουκρανίας με 1.339 μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Η ουκρανική αεράμυνα κατέρριψε 1.107 εξ αυτών, σύμφωνα με το UnitedMedia24. Η Ρωσία βάζει στο στόχαστρό της νοσοκομεία, πολιτιστικά ιδρύματα, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, σχολεία, εμπορικά κέντρα και κατοικίες, μικρές και μεγάλες, στο κέντρο και στα προάστια. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πού θα πέσει η επόμενη βόμβα. Η προστασία του Χάρκοβο είναι πολύ δύσκολη υπόθεση.
Τον Σεπτέμβριο, οι δυνάμεις της Μόσχας επιτέθηκαν 53 φορές στο Χάρκοβο με κατευθυνόμενες βόμβες από αέρος. Βόμβες που μπορούν να στοχεύσουν σε ακτίνα 50 μιλίων και να φτάσουν γρήγορα σε πόλεις όπως το Χάρκοβο, η Ζαπορίζια και οποιαδήποτε άλλη πόλη ή χωριό στην ανατολική Ουκρανία. Είναι πολύ δύσκολο και δαπανηρό να αναχαιτιστούν και η Ουκρανία δεν διαθέτει τα μέσα για να προστατεύσει το Χάρκοβο από τις ρωσικές επιθέσεις. Οι πύραυλοι S-300 που εκτοξεύονται συχνά από τη ρωσική πόλη Μπέλγκοροντ χρειάζονται λιγότερο από ένα λεπτό για να φτάσουν στο Χάρκοβο. Μόνο τον Σεπτέμβριο, οι Ρώσοι κατέστρεψαν ή προκάλεσαν ζημιές σε 339 κτίρια στο Χάρκοβο. Τον Αύγουστο του 2024, η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για τουλάχιστον 184 θανάτους αμάχων και τους τραυματισμούς άλλων 856 στην Ουκρανία. Καθώς δεν διαφαίνεται να βαίνει προς τερματισμό ο πόλεμος, η αποστολή μαχητικών F-16 και περισσότερων αντιαεροπορικών πυραύλων στην Ουκρανία θα μπορούσαν να παρέχουν μεγαλύτερη προστασία στην πόλη και στον άμαχο πληθυσμό της.
Παρά τους συνεχιζόμενους βομβαρδισμούς, το Χάρκοβο αριθμεί σήμερα περίπου 1,3 εκατ. κατοίκους, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της διοίκησης της πόλης. Ο πληθυσμός μειώθηκε από τα 2 εκατ. κατοίκους στις 200.000 κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, στα πρώτα στάδια της ρωσικής εισβολής. Στις αρχές του πολέμου, οι ρωσικές δυνάμεις προωθήθηκαν επιθετικά στο Χάρκοβο και κατέλαβαν τα κοντινά προάστιά του, με τα ρωσικά τανκς να εισέρχονται στην πόλη και τα στρατιωτικά αεροσκάφη να τη βομβαρδίζουν. Σφοδρές μάχες έλαβαν χώρα στις βόρειες συνοικίες του Χάρκοβο, προκαλώντας τους τεράστιες καταστροφές. Το φθινόπωρο του 2022, οι ουκρανικές δυνάμεις απώθησαν τα ρωσικά στρατεύματα από την περιοχή του Χάρκοβο. Τότε αποκαλύφθηκαν πολλοί ομαδικοί τάφοι με αμάχους και αμέτρητα εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στα πρώην κατεχόμενα εδάφη. Τότε άρχισαν να επιστρέφουν σταδιακά οι κάτοικοι στο Χάρκοβο. Τον Ιανουάριο του 2023, ο δήμαρχος Ihor Terekhov εκτίμησε ότι ο πληθυσμός της πόλης είχε αυξηθεί στα 1,3 εκατ. κατοίκους, με περίπου 200.000 εξ αυτών να είναι μετανάστες από τα ουκρανικά εδάφη που κατέχει σήμερα η Ρωσία. Λόγω των διακοπών ρεύματος και της παροχής νερού από τις κατεστραμμένες υποδομές και λόγω των ρωσικών πυραυλικών επιθέσεων που συνεχίζονται, πολλοί κάτοικοι έχουν μετακομίσει στο εξωτερικό ή στο Κίεβο και στη δυτική Ουκρανία.
Συνήθως, χιλιάδες φοιτητές μετακομίζουν στο Χάρκοβο το φθινόπωρο για να σπουδάσουν στα περισσότερα από είκοσι πανεπιστήμια και κολέγια της πόλης. Με την τριτοβάθμια εκπαίδευση να έχει μετατοπιστεί στο διαδίκτυο ωστόσο, οι δρόμοι είναι άδειοι. Το κέντρο της πόλης μοιάζει πληγωμένο. Οι κολώνες και οι στέγες είναι κατεστραμμένες, ενώ τμήματα ιστορικών κτιρίων έχουν "εξαφανιστεί" ή επισκευαστεί προσωρινά Ωστόσο, η αρχιτεκτονική της πόλης ξεχωρίζει και μέσα από την καταστροφή. Τα κυριότερα κτιριακά ορόσημα, πολλά από τα οποία έχουν υποστεί ζημιές, στέκονται ακόμη όρθια. Η λέξη-κλειδί είναι το "ακόμη". Αν η Ρωσία αποφασίσει να χτυπήσει τα ιστορικά μνημεία της πόλης, δεν υπάρχει άμυνα που να μπορεί να προστατεύσει την πόλη.
Οι ρωσικοί πύραυλοι μπορούν να πλήξουν τα πάντα, από το Κρατικό Πανεπιστήμιο Karazin μέχρι το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο Skovoroda, ένα τυπογραφείο, μια 12ώροφη πολυκατοικία, ένα εμπορικό κέντρο γεμάτο κόσμο. Τη νύχτα της 28ης Οκτωβρίου, μια ρωσική βόμβα ολίσθησης χτύπησε το ορόσημο στην πλατεία Ελευθερίας του Χάρκοβο - το Derzhprom, ή το Σπίτι της Κρατικής Βιομηχανίας: τον πρώτο μοντερνιστικό ουρανοξύστη στην Ευρώπη, ο οποίος ήταν υποψήφιος για να χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Ο πόλεμος είναι πανταχού παρών στο Χάρκοβο. Όλοι είναι σε επιφυλακή. Οι κάτοικοι αντιδρούν με πρωτοφανή καχυποψία σε όποιον τραβάει βίντεο ή φωτογραφίες στους δρόμους. Πληροφοριοδότες και συνεργάτες του εχθρού υπάρχουν σε αυτή την πόλη της πρώτης γραμμής και οι κάτοικοι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Στρατιωτικό προσωπικό και βετεράνοι βρίσκονται παντού στην πόλη. Υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας. Ακούγονται σειρήνες διαρκώς. Ακούγεται ο ήχος των πολυβόλων που καταρρίπτουν drones. Ακούγονται εκρήξεις.
Η Μπελιάεβα εργάζεται ως ψυχολόγος στο Kinder Velt, ένα κέντρο για ψυχολογική στήριξη παιδιών από τα τραύματα του πολέμου, που ιδρύθηκε από τον David Roytman με παραρτήματα σε Χάρκοβο, Οδησσό, Κίεβο κ.ά. Σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος "Olena Zelenska", της συζύγου του προέδρου της χώρας, περίπου το 44% των παιδιών στην Ουκρανία εμφανίζουν σημάδια διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Πιθανόν οι πραγματικοί αριθμοί είναι υψηλότεροι.
Μόλις η Μπελιάεβα φτάνει στο γραφείο της απέναντι από το σχολείο των παιδιών της, η σειρήνα για την αεροπορική επιδρομή αρχίζει να ουρλιάζει πάνω από την πόλη. "Προσοχή, προσοχή. Αυτή είναι η σειρήνα για την αεροπορική επιδρομή. Παρακαλώ πηγαίνετε στο καταφύγιο", επαναλαμβάνει μια δυνατή φωνή από το μεγάφωνο, και ακούγεται σε όλη τη γειτονιά. Κανείς δεν φαίνεται να της δίνει πολλή σημασία. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να κάνουν τις δουλειές τους. Η Μπελιάεβα κοιτάζει τα μηνύματά της και λέει: "Η τάξη του Λεβ κατέβηκε στο καταφύγιο τώρα, όλα καλά". Όταν τη ρωτάμε αν ανησυχεί για εκείνον και για την απόσταση που τη χωρίζει από τα παιδιά σε περίπτωση που συμβεί κάτι κακό, λέει: "Πιθανόν θα ακουστεί πολύ χαζό αν πω "όχι, δεν φοβάμαι”. Αλλά δεν φοβάμαι και δεν ανησυχώ. Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που φροντίζουν τον Λεβ και ελπίζω για το καλύτερο. Τι άλλο μπορώ να πω;"
Σύντομα ακούμε μιαν έκρηξη από μακριά. Η Μπελιάβε βλέπει το Telegram και με ενημερώνει ότι οι βόμβες έπεσαν σε ένα πάρκο στα περίχωρα, ευτυχώς χωρίς να τραυματιστεί κανείς σοβαρά. Παρόλο που το Telegram Messenger έχει γίνει εξαιρετικά χρήσιμο για τους Ουκρανούς, είναι προϊόν ενός Ρώσου. Σύμφωνα με έναν αξιωματικό του ουκρανικού στρατού, τον συνταγματάρχη Pavlo Khazan, δεν είναι μυστικό ότι το Κρεμλίνο θα μπορούσε εύκολα να χρησιμοποιήσει αυτή την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ώστε να συλλέξει πληροφορίες για στρατιωτικούς σκοπούς. Παρόλα αυτά, αν και τα κανάλια του Telegram απαγορεύονται στις κρατικές συσκευές στην Ουκρανία, δεν είναι μπλοκαρισμένα ευρύτερα στη χώρα και συνεχίζουν να αποτελούν το πιο χρήσιμο εργαλείο για τους πολίτες που προσπαθούν να ενημερωθούν και να αποφασίσουν τι είναι καλύτερο για την ασφάλειά τους.
Η Μπελιάεβα ετοιμάζεται να δει μια ασθενή, την οκτάχρονη Μαρίκα, η οποία υποφέρει από το μετατραυματικό στρες που συνδέεται με τον πόλεμο. Η μητέρα του κοριτσιού, η 44χρονη Ολένα Κράμσκα, λέει ότι η οικογένεια αναζήτησε θεραπεία για το κορίτσι, επειδή η Μαρίκα δεν μπορούσε να κοιμηθεί, έκλαιγε συνεχώς και είχε παρατεταμένους σπασμούς. Η οικογένεια Κράμσκα ζει στο Χάρκοβο από τη ρωσική εισβολή και μετά. Έχει περάσει πολλές νύχτες στο μπάνιο ή στο διάδρομο του σπιτιού, όπου είναι κατά τεκμήριο πιο ασφαλή σημεία, ακούγοντας τους ήχους των εκρήξεων. Η οικογένεια δεν έφυγε ποτέ από το Χάρκοβο, ούτε τους πιο επικίνδυνους μήνες, επειδή οι ηλικιωμένοι γονείς της Ολένα Κράμσκα χρειάζονται ιατρική περίθαλψη. Δεν μπορούν να μετακινηθούν ή να μείνουν πίσω και ο σύζυγός της, ο οποίος είναι σε ηλικία επιστράτευσης, δεν επιτρέπεται να φύγει από την Ουκρανία.
"Η Μαρίκα, όπως και εμείς οι ενήλικοι, δεν καταλαβαίνει γιατί οι Ρώσοι μάς επιτίθενται. Τι τους κάναμε; Κοιτάξτε τον χάρτη, αυτή η χώρα έχει τα πάντα. Γιατί;" διερωτάται η Κράμσκα.
Παρά την αβεβαιότητα, ορισμένοι γονείς καταφέρνουν να προσφέρουν κάποια κανονικότητα και σταθερότητα στα παιδιά τους. Ένας τρόπος για να το πετύχουν αυτό είναι να κάνουν τέχνη σε ένα στούντιο που ονομάζεται Aza Nizi Maza, το οποίο ιδρύθηκε από τον Μίκολα και τη Μαρία Κολομιέτς το 2012. Από την εισβολή του 2022, το στούντιο, που βρίσκεται σε ένα υπόγειο στο κέντρο του Χάρκοβο, λειτουργεί ως υπόγειο καταφύγιο για φίλους και συγγενείς.
Ο Μίκολα Κολομιέτς δεν σκέφτηκε ποτέ να φύγει από το Χάρκοβο, παρόλο που το γεγονός ότι είναι παντρεμένος με τρία ανήλικα παιδιά τού δίνει το νόμιμο δικαίωμα να το κάνει αυτό. "Έμεινα γιατί δεν σκεφτόμουν ότι μπορώ να φύγω", μου είπε. "Δεν είναι καν ηθικό ζήτημα. Είναι επαγγελματικό θέμα - τα καλύτερα πράγματα έχουν δημιουργηθεί εδώ, αυτή τη στιγμή. Ελπίζω ότι όλοι μας θα είμαστε καλά".
Ένα μήνα μετά την έναρξη του πολέμου, το 2022, οι ιδρυτές αποφάσισαν να μεταφέρουν τα μαθήματα στον σταθμό του μετρό του Χάρκοβο, όπου πολλοί κάτοικοι αναζητούσαν καταφύγιο από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς. Τα παιδιά έφτιαξαν εγκαταστάσεις τέχνης και αφίσες εμπνευσμένες από τα γεγονότα του πολέμου - μερικά από αυτά τα έργα "ταξίδεψαν" σε διεθνείς εκθέσεις, ακόμα και στη Νέα Υόρκη.
Η 47χρονη Κατερίνα Κονόνοβα πηγαίνει τον 7χρονο γιο της Βάνια στο Aza Nizi Maza για μαθήματα τέχνης. Ο σύζυγός της υπηρετεί στον ουκρανικό στρατό και η οικογένεια επιλέγει να μείνει στο Χάρκοβο παρόλο που μαίνεται ο πόλεμος. "Μένουμε στο Χάρκοβο εξαιτίας του Κόλια [Μίκολα] και του στούντιό του. Ψάχναμε ένα μέρος για το παιδί μας σε ένα περιβάλλον που να εμπνέει και να διδάσκει". Ο γιος της γνωρίζει ότι η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία: ακούει τις εκρήξεις και βλέπει τα πολεμικά αεροπλάνα. "Το Χάρκοβο είναι το σπίτι μας", λέει. "Θέλω το παιδί μου να ζήσει μια κανονική ζωή στο σπίτι του, με την οικογένειά του, την κοινωνία, τους φίλους του, τη γλώσσα. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να δημιουργήσω ένα ήρεμο περιβάλλον για το παιδί μου, να συνεχίσω να το μεγαλώνω και να παραμείνω και εγώ ψύχραιμη".
Η Κονόνοβα λέει ότι για τους νέους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του γιου της, το να κάνουν τέχνη και να συμμετέχουν σε εκθέσεις τούς δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το δικό τους μέλλον. "Το μεγάλο πρόβλημα για τα παιδιά αυτή τη στιγμή είναι πως δεν βλέπουν το μέλλον τους", προσθέτει.
Από το Χάρκοβο δεν λείπουν οι φίλοι και οι υποστηρικτές. Διάφορα μεμονωμένα άτομα αλλά και οργανώσεις αναγνωρίζουν τη δυσμενή θέση της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ουκρανίας, η οποία, καθότι βρίσκεται κοντά στο μέτωπο, είναι ζωτικής σημασίας για την άμυνα, την οικονομία και τον πολιτισμό της χώρας. Τον Οκτώβριο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) ανακοίνωσε ότι χορηγεί δάνειο περίπου 27 εκατ. δολαρίων στην πόλη για να εξασφαλίσει την παροχή βασικών δημοτικών υπηρεσιών και να "μετριάσει" τις επιπτώσεις από τον πόλεμο που συνεχίζεται. Την περασμένη άνοιξη, το Ίδρυμα Howard G. Buffett διέθεσε κονδύλια για τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης του τυπογραφείου Faktor Druk με έδρα το Χάρκοβο, το οποίο καταστράφηκε σε ρωσική πυραυλική επίθεση. Επιπλέον, ο Χάουαρντ Μπάφετ από τις πρώτες ημέρες του πολέμου έχει παράσχει ιατρικό εξοπλισμό και σημαντική βοήθεια στα παιδιά του Χάρκοβο και στην αστυνομία. Για να βοηθήσει στην αποκατάσταση μιας σταθερής παροχής θέρμανσης στην πόλη καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, η UNICEF, με την υποστήριξη της κυβέρνησης της Κροατίας, έστειλε 47 μετατροπείς συχνότητας στο Χάρκοβο. Χωρίς κατάλληλη στρατιωτική άμυνα, ωστόσο, η πόλη και οι κάτοικοί της εξακολουθούν να είναι εκτεθειμένοι στους ρωσικούς βομβαρδισμούς.
"Καταλαβαίνω ότι ο στόχος τους [της Ρωσίας] ήταν να μας διώξουν από την πόλη", δήλωσε ο Μιχαήλ Κράνιν, μουσικός και μέλος της μουσικής σκηνής του Χάρκοβο από τη δεκαετία του '80. Τον Δεκέμβριο του 2023, μαζί με τον συνεργάτη του άνοιξαν έναν μουσικό χώρο με την ονομασία Music People Club. Το κλαμπ του, που βρίσκεται για ασφάλεια σε υπόγειο χώρο, φιλοξενεί open mics για τη νεολαία του Χάρκοβο και συναυλίες για ροκ και εναλλακτικές μπάντες της πόλης. Οι άνθρωποι δεν φοβούνται: "Αντιθέτως", λέει ο Κράνιν. "Κλαμπ, κομμωτήρια, καφετέριες - όλα είναι ανοιχτά και λειτουργούν. Όλα είναι καλά παρά τον πόλεμο. Έτσι υποτίθεται ότι πρέπει να είναι".
Οι κάτοικοι του Χάρκοβο έχουν μάθει να ζουν κάτω από τις ρωσικές βόμβες. Η ικανότητά τους να ανταπεξέρχονται σε αυτές τις συνθήκες δεν καθιστά την κατάστασή τους λιγότερο επικίνδυνη ή φυσιολογική. Η Ολένα Κράμσκα, μητέρα της 8χρονης Μαρίκα, η οποία πηγαίνει στο Kinder Velt για θεραπεία, λέει ότι κάθε φορά που η Ρωσία βομβαρδίζει, δεν ξέρουν πού θα χτυπήσουν οι βόμβες τους. "Μπορεί ένα σπίτι ή μια παιδική χαρά. Δεν ξέρουμε τι θα ακολουθήσει. Μας βομβαρδίζουν συνεχώς. Και δεν ξέρουμε τι θα γίνει το επόμενο πρωί", λέει. "Βασικά, δεν ξέρουμε καν αν θα υπάρξει επόμενο πρωί".
Απόδοση- επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
