Του Daniel Markind
Το πρωινό της 6ης Φεβρουαρίου η Ανατολική Τουρκία και οι γύρω περιοχές χτυπήθηκαν αρχικά από έναν σεισμό μεγέθους 7,8 Ρίχτερ και έπειτα από μια σεισμική δόνηση 7,5 Ρίχτερ. Οι εικόνες ήταν τρομακτικές: πολυώροφα κτίρια κατέρρευσαν, άνθρωποι παγιδεύτηκαν στα συντρίμμια, παλιρροϊκά κύματα, απόλυτη καταστροφή και θάνατος.
Έως τις 15/2 ο σεισμός έχει κοστίζει τη ζωή σε περισσότερους από 40.000 ανθρώπους σε Τουρκία και Συρία. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί και άλλο, αφού οι πιθανότητες να εντοπιστούν επιζώντες στα ερείπια μετά από τόσες μέρες μειώνονται δραματικά. Περιοχές της Συρίας υπέστησαν επίσης τεράστιες ζημιές από τον διπλό σεισμό. Πάνω από 4.000 είναι οι νεκροί στη χώρα. Στο μεταξύ, μεγάλοι σεισμοί -αλλά λιγότερων Ρίχτερ-, μετασεισμοί και απλές δονήσεις έγιναν αισθητοί αυτές τις μέρες σε Λίβανο, Ισραήλ, Κύπρο, Ιορδανία, Ιράκ, Γεωργία και Αρμενία.
Παρά τις ψυχρές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας τα τελευταία είκοσι χρόνια, ισραηλινές ομάδες έρευνας και διάσωσης στάλθηκαν στις χτυπημένες από τον εγκέλαδο περιοχές της χώρας λίγες ώρες μετά τον δεύτερο μεγάλο σεισμό, για να συνδράμουν το έργο των υπόλοιπων κλιμακίων διάσωσης που έφτασαν από όλο τον κόσμο. Το Ισραήλ φέρεται επίσης να ρώτησε τη Συρία εάν χρειάζεται τη βοήθειά του, παρά τη διαρκή διαμάχη στις σχέσεις των δύο χωρών. Αρχικά, η Συρία φάνηκε να αντιμετωπίζει θετικά την προσφορά βοήθειας από το Ισραήλ. Έπειτα, όμως, η Δαμασκός αρνήθηκε πως ζήτησε βοήθεια από το Ισραήλ. Το τι έγινε πραγματικά δεν είναι σαφές.
Τις πρώτες ώρες και ημέρες μετά την τραγωδία, κυκλοφόρησαν πλάνα -η εγκυρότητα των οποίων δεν επιβεβαιώθηκε- που έδειχναν να έχει σημειωθεί έκρηξη στον υπό κατασκευή πυρηνικό σταθμό Άκκουγιου. Το αν υπήρξε έκρηξη ή όχι, και αν αυτή προκλήθηκε από τον σεισμό, δεν είναι σαφές. Ωστόσο, ορισμένες εφημερίδες, στη σκιά των σεισμικών δονήσεων, προειδοποίησαν για τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τον τουρκικό πυρηνικό σταθμό. Ευτυχώς, οι πρόσφατες αναφορές δείχνουν πως δεν υπήρξε έκλυση ραδιενέργειας.
Παρόλα αυτά, και με όχι και τόσο μακρινές τις μνήμες από την καταστροφή στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011, μετά από σεισμό 9 Ρίχτερ, ο κόσμος βρίσκεται και πάλι ενώπιον ερωτημάτων σχετικά με την πυρηνική ενέργεια, καθώς κινείται προς την "πράσινη" μετάβαση, που σημαίνει λιγότερη χρήση άνθρακα για να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή.
Οι φυσικές καταστροφές έχουν τον τρόπο να αλλάζουν την Iστορία. Ακόμη και πριν από τους σεισμούς, υπήρξαν σημάδια αναθέρμανσης στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ και Λιβάνου-Ισραήλ. Αφού επί περίπου δύο δεκαετίες κατέστρεψε τις διμερείς σχέσεις, ο Ταγίπ Ερντογάν έστειλε σήμα στο Ισραήλ ότι η Τουρκία επιθυμεί να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με ορισμένα κράτη. Λίβανος και Ισραήλ, παρόλο που τεχνικά εξακολουθούν να βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, πρόσφατα υπέγραψαν μια συμφωνία για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Δεδομένης της απελπιστικής κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην Τουρκία, στη Συρία και στον Λίβανο, η τρομερή πραγματικότητα -επί του πεδίου- υπερβαίνει την πολιτική στασιμότητα που υπάρχει εδώ και καιρό. Για παράδειγμα, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το Κατάρ υπέγραψε μια συμφωνία με την οποία αντικαθιστά τη Μόσχα στη συνεργασία της με τη Βηρυτό για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Λιβάνου στη Μεσόγειο. Τα κοιτάσματα του Λιβάνου γειτνιάζουν με αυτά του Ισραήλ και η συνεργασία θα ήταν σίγουρα επωφελής και για τις δύο χώρες.
Εδώ και μία δεκαετία, και ιδίως μετά την τεράστια έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο του 2020, η οικονομία του Λιβάνου βρίσκεται υπό κατάρρευση. Με το μέλλον στα βόρεια σύνορα της χώρας να διαφαίνεται ακόμα πιο χαώδες, θα ήταν εξαιρετικά επωφελές για τον Λίβανο να ενώσει τις δυνάμεις του με το Ισραήλ στις έρευνες για φυσικό αέριο. Βέβαια, η τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα καθιστά απίθανη μια τέτοια εξέλιξη στο πολύ άμεσο μέλλον. Πρέπει να διερωτηθεί, όμως, κάποιος πόσο ακόμη θάνατο, καταστροφή και απόγνωση μπορούν να αντέξουν οι λαοί του Λιβάνου και της Συρίας, συντηρώντας το πολεμικό κλίμα στις σχέσεις τους με το Ισραήλ.
Όχι τόσο δραματική, αλλά εξίσου σημαντική, είναι η κατάσταση με την Τουρκία. Το 2020, η Τουρκία κατέληξε σε μια παράξενη συμφωνία με την προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας τη Λιβύης, επιχειρώντας να μοιράσει την Ανατολική Μεσόγειο σε οικονομικές ζώνες προς όφελος της Άγκυρας και της Τρίπολης. Μιας και η συμφωνία δεν τέθηκε σε εφαρμογή, η κυβέρνηση του Ερντογάν υπέγραψε μια νέα συμφωνία με την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη για την ανάπτυξη και εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που βρίσκονται στο ανατολικό τμήμα της Λιβύης. Τη συμφωνία καταδίκασαν Ελλάδα και Αίγυπτος.
Ο Ερντογάν βρίσκεται πλέον σε μια δύσκολη προεκλογική εκστρατεία. Με τη χώρα να κάνει ασκήσεις ισορροπίας ως διαμεσολαβήτρια στις ειρηνευτικές επαφές Ουκρανίας-Ρωσίας, και να βρίσκεται αντιμέτωπη με μια τεράστια καταστροφή στη νοτιοανατολική της επικράτεια λόγω των σεισμών, η σοφή κίνηση για τον Ερντογάν θα ήταν να προσπαθήσει να βρει κοινούς στόχους με τους -παραδοσιακά σε διαμάχη- γείτονές του, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ, οι οποίοι έχουν ενωθεί για να αναπτύξουν οι ίδιοι τους πόρους φυσικού αερίου της Μεσογείου.
Μετά τη ρωσική εισβολή, ο Ερντογάν έχει επιλέξει μια αμφιταλαντευόμενη στάση ως μέλος του ΝΑΤΟ και ως γείτονας των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Έως τώρα, ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να διατηρεί -συγχρόνως- καλές σχέσεις τόσο με το Κίεβο όσο και με τη Μόσχα. Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει αυτή τη νέα "δύναμη" που απέκτησε για να διαταράξει τα σχέδια ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, και να πουλήσει προϊόντα και στις δύο εμπόλεμες πλευρές, ενώ παράλληλα εμφανίζεται ως διαμεσολαβητής μεταξύ των δύο πλευρών για να επέλθει -εάν και πότε- ένα ειρηνικό τέλος στη σύγκρουση.
Δυστυχώς για τον Ερντογάν, τίποτα από όλα αυτά δεν άλλαξε την επισφαλή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας. Αντί να εξελιχθεί η Τουρκία σε μία πλούσια και κυρίαρχη ηγέτιδα δύναμη και ο λαός της να ζει υπό συνθήκες ασφάλειας και ευημερίας, ο καταστροφικός σεισμός ανάγκασε τον Ερντογάν να απευθυνθεί επειγόντως στον διεθνή παράγοντα για βοήθεια. Η εξωτερική βοήθεια έφτασε γρήγορα, αλλά οι συνέπειες από τον σεισμό δείχνουν τις τεράστιες ελλείψεις στις τουρκικές οικοδομικές πρακτικές, για να μην αναφερθούμε στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τον φονικό σεισμό στην τουρκική οικονομία και στον ρόλο της στη διεθνή πολιτική σκηνή. Όλα αυτά δεν συνάδουν με τον σύγχρονο, ισχυρό, διαμεσολαβητικό ρόλο που επιδιώκει να αναλάβει η Τουρκία.
Οι ειδήσεις από τις περιοχές που χτύπησε ο εγκέλαδος θα αποκαλύπτουν νέες ιστορίες φρίκης τις επόμενες εβδομάδες, αλλά και περιστατικά ηρωισμού και αναπτέρωσης της ελπίδας. Μακροπρόθεσμα ίσως δούμε τις τεκτονικές πλάκες που προκάλεσαν τον σεισμό, να συνταράζουν το πολιτικό σκηνικό στη Μέση Ανατολή. Οι συνέπειες από τον διπλό σεισμό και τις καταστροφές που προκάλεσε ίσως καθορίσουν τις διεθνείς σχέσεις -αν όχι τις εξελίξεις στον κλάδο της ενέργειας και στην οικονομία της ευρύτερης περιοχής- για την επόμενη γενιά.
