Του Mike O'Sullivan
Μία από τις πιο σοκαριστικές μεταβολές στις τιμές περιουσιακών στοιχείων το 2021 ήταν η κατάρρευση της τουρκικής λίρας. Εξέλιξη που υπονομεύτηκε από την κακή δημοσιονομική πολιτική, την υποβάθμιση των κρατικών θεσμών από τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν και την ασυνάρτητη νομισματική πολιτική. Η ανάκαμψη της λίρας τις μέρες πριν τα Χριστούγεννα μπορεί να πρόσφερε κάποια πρόσκαιρη ανακούφιση, αλλά δεν σηματοδοτεί ότι βελτιώθηκε η ποιότητα χάραξης νομισματικής πολιτικής στην Τουρκία.
Η Τουρκία θα παραμείνει ευάλωτη σε χρηματοπιστωτικό, οικονομικό και -ενδεχομένως- πολιτικό επίπεδο, αλλά αξίζει να εστιάσουμε στην περίπτωσή της για όλα όσα μπορεί να μάθουν τα υπόλοιπα κράτη από αυτή την κρίση.
Στο οικονομικό πεδίο, η Τουρκία προσφέρει δύο αλληλένδετα διδάγματα τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Κατ' αρχάς η Τουρκία αποτελεί εξέχον φαινόμενο στην Ιστορία "της ακμής και παρακμής των κρατών". Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ο οικονομολόγος Kemal Dervis διόρθωνε τα κακώς κείμενα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος και ανοιγόταν ο δρόμος για την ευρωπαϊκή ένταξη, η Τουρκία προόδευσε σημαντικά. Τον τελευταίο καιρό, όμως, η πορεία αυτή έχει ανακοπεί, αφού η χάραξη πολιτικής, η ποιότητα των θεσμών και το κράτος δικαίου στη χώρα έχουν εκφυλιστεί.
Κάνω τον συνειρμό με την "Ιστορία της παρακμής και της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας" του Edward Gibbon. Ο Gibbon, ο οποίος επιχείρησε να εξηγήσει γιατί διαλύθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πίστευε πως η Ρώμη επαναπαύτηκε, οι θεσμοί αποδυναμώθηκαν και οι ηγέτες της ρωμαϊκής δημόσιας ζωής έχασαν την αίσθηση της πολιτικής αρετής (αυτό που αργότερα ο Machiavelli όρισε απλά ως "virtu" - το "καλό για τη δημοκρατία" ή το "κοινό καλό").
Γιατί είναι σημαντική η ποιότητα των θεσμών και αναγκαία η διαμόρφωση μιας πολιτειακής ηθικής αποτυπώνεται και σε άλλα βιβλία που εξετάζουν την ακμή και παρακμή των κρατών, όπως το πόνημα των Acemoglu και Robinson "Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη;" ["Why Nation's Fail?"].
Ο Acemoglu -όπως και ο Dani Rodrik- είναι εκ των κορυφαίων οικονομολόγων στον κόσμο και Τούρκος. Είμαι βέβαιος πως και οι δύο τους θλίβονται για την πορεία που ακολουθεί η χώρα τους. Και οι δύο θα είχαν ξεκάθαρες λύσεις -σε επίπεδο χάραξης πολιτικής- για να την επαναφέρουν στον σωστο δρόμο. Και οι δύο έχουν την έδρα τους στη Βοστώνη. Αναπόφευκτα σκέφτομαι ότι το έργο τους, όπως και αυτό του Gibbon, πρέπει να το διαβάσουν στην Ουάσιγκτον.
Ίσως θα έπρεπε να το διαβάσουν και στη Wall Street, διότι -όπως μας δείχνει και πάλι η Τουρκία- ο πολιτικός κίνδυνος επηρεάζει όλο και περισσότερο τις αγορές. Συνήθως -πόσω μάλλον σε περιόδους ποσοτικής χαλάρωσης (QE)- ο πολιτικός ή γεωπολιτικός κίνδυνος δεν έχει σημαντικό αντίκτυπο στις αγορές των ανεπτυγμένων οικονομιών. Ωστόσο, η συμπεριφορά των τουρκικών ομολόγων, της τουρκικής λίρας και χρηματαγοράς -κατά τα τελευταία τρία χρόνια- μας διδάσκει ότι -τουλάχιστον, για τις αναδυόμενες οικονομίες- ο πολιτικός κίνδυνος αποτελεί πλέον κυρίαρχο παράγοντα στις αγορές.
Διαβάστε ακόμη:
* Τουρκία: Μηνύσεις κατά πρώην κεντρικών τραπεζιτών για χειραγώγηση της λίρας
