Του Ariel Cohen
Ο Βλαντιμίρ Νεκράσοφ, εξέχον στέλεχος του ενεργειακού τομέα της Ρωσίας που άσκησε κριτική στον Πούτιν, είχε ένα τραγικό δυστύχημα. Περίπου 40 κορυφαία στελέχη που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ρωσικής ενέργειας έχουν χάσει τη ζωή τους από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Συμπτωματικά, όλοι τους έχουν εκφράσει τον σκεπτικισμό τους απέναντι στην ενεργειακή στρατηγική της Μόσχας, τις πηγές χρηματοδότησής της και τη δυνατότητα να διοχετεύει οικονομικούς πόρους στις στρατιωτικές επιχερήσεις του Κρεμλίνου.
Πριν από τα πρόσφατα αποκαλυπτικά δημοσιεύματα της Le Monde και του Der Spiegel, θεωρήθηκε πως πίσω από αυτούς τους θανάτους ήταν... η διάθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν να εκκαθαρίσει την αντιπολίτευση και ο εκβιασμός προς τους Ρώσους ολιγάρχες για να παρέχουν και άλλα κεφάλαια για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αν και οι αρχικές υποψίες μπορεί να συνεχίζουν να ισχύουν, οι αποκαλύψεις ότι πολλές γαλλικές και γερμανικές εταιρείες συνεργάζονταν με το ρωσικό κράτος σε μια "στροφή προς την Αρκτική" για εξαγωγές ενέργειας μπορεί να μάς δείχνουν άλλη μια αιτία. Πολλά από αυτά τα στελέχη του ενεργειακού κλάδου είχαν να χάσουν από τη νέα ενεργειακή στρατηγική της Ρωσίας: τις εξαγωγές από τη δύσκολα ελεγχόμενη Αρκτική για να αποφεύγονται οι συνέπειες των δυτικών κυρώσεων. Και οι ίδιοι μπορεί να αντιστάθηκαν σε αυτή τη μετάβαση.
Μετά τις κυρώσεις που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση στις 8 Απριλίου 2022 με στόχο τον ενεργειακό τομέα, απαγορεύτηκαν οι εξαγωγές προς τη Ρωσία προϊόντων και τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην υγροποίηση φυσικού αερίου. Απαγορεύτηκε επίσης ρητά οποιαδήποτε τεχνική, οικονομική ή υλικοτεχνική βοήθεια, ενώ οι εταιρείες είχαν προθεσμία ενός μήνα για να συμμορφωθούν με τις κυρώσεις. Οι δυτικές ενεργειακές εταιρείες κατηγορήθηκαν από τη Le Monde και το Der Spiegel ότι ελαχιστοποίησαν τις οικονομικές τους απώλειες στους βασικούς πυλώνες της ρωσικής παραγωγής φυσικού αερίου, στρέφοντας τις δραστηριότητές τους σε άλλους τομείς του ρωσικού ενεργειακού τομέα, πριν αποχωρήσουν από τη ρωσική αγορά.
Παρά το γεγονός ότι συμμορφώθηκαν ως επί το πλείστον και έφεραν μεγάλο αριθμό εξαρτημάτων στη Ρωσία πριν από τη λήξη της προθεσμίας, οι δυτικές εταιρείες ενδέχεται να προμηθεύτηκαν μηχανήματα και εξοπλισμό για έργα υποδομής στην Αρκτική μετά την ημερομηνία ισχύος των κυρώσεων από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο του 2022.
Πώς μπόρεσαν οι δυτικές εταιρείες να υποστηρίξουν το έργο Arctic LNG 2 της Ρωσίας παρά την επιβολή των κυρώσεων; Το γαλλικό υπουργείο Οικονομίας, αρμόδιο για την επιβολή των κυρώσεων στη Γαλλία, εξηγεί ότι η εφαρμογή τους "εξαρτάται ανά περίπτωση". Η εποπτεία και επιβολή των κυρώσεων δεν μπορούν να παρακολουθηθούν πλήρως, και επιπλέον ενώ οι κυρώσεις ισχύουν σε επίπεδο ευρωπαϊκής νομοθεσίας, εντούτοις υπάρχουν διαφορές στην εφαρμογή τους από κράτος σε κράτος.
Υποστηρίζοντας πως ο εξοπλισμός που στάλθηκε για το project Arctic LNG 2 δεν ήταν ζωτικής σημασίας ή πως η βοήθεια αφορούσε υποδομές και όχι εξαγωγές ενέργειας, οι εν λόγω εταιρείες του ενεργειακού κλάδου απέκρυψαν την πραγματική τους δράση.
Το Arctic LNG 2 είναι το μεγαλύτερο έργο εξαγωγής φυσικού αερίου της Ρωσίας. Βρίσκεται στη χερσόνησο Gyda στη βόρεια Σιβηρία, μια τοποθεσία μέχρι πρότινος απρόσιτη λόγω των πάγων της Αρκτικής (άλλο ένα παράδειγμα της κλιματικής αλλαγής). Σκοπός του είναι να υγροποιήσει όλο το φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Σιβηρίας και σχεδιάζει να εξάγει 20 εκατ. τόνους LNG ετησίως - που ισοδυναμεί με περίπου 45 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Με την κατασκευή του νέου τερματικού σταθμού εξαγωγών στον Αρκτικό κύκλο, η Ρωσία προσπαθεί να εκμεταλλευθεί το λιγότερο αυστηρό καθεστώς κυρώσεων που αφορά τις υποδομές, τις κατασκευές και τις μεταφορές για να αυξήσει τις εξαγωγές ενέργειας. Οι εισαγωγές τεχνολογιών διπλής χρήσης συνδέονται συχνά με τη στρατιωτική τεχνολογία και την ηλεκτρολογία, αλλά μπορούν εξίσου εύκολα να μεταφερθούν στον ενεργειακό τομέα.
Ουσιαστικά, η Ρωσία προσπαθεί να χαλαρώσει τον κλοίο των κυρώσεων που της έχουν επιβληθεί λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Ακόμα και νίκη της στο πεδίο της μάχης εξαρτάται από αυτό το εγχείρημα. Με τη διασπορά των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου, και με τη βοήθεια έξυπνων νομικών, ρυθμιστικών και λογιστικών τρικ, η Ρωσία θα αυξήσει τα έσοδά της για να χρηματοδοτήσει τις πολεμικές της επιδιώξεις. Έως το 2030, η Ρωσία ευελπιστεί να εξάγει συνολικά 100 εκατομμύρια μετρικούς τόνους υγροποιημένου φυσικού αερίου και να ηγηθεί της παγκόσμιας αγοράς LNG. Το Arctic LNG 2 είναι θεμελιώδες project για να υλοποιηθεί αυτό το στρατηγικό όραμα των Ρώσων.
Η αντίδραση της Ρωσίας στις κυρώσεις δεν προκαλεί έκπληξη - είναι η αναμενόμενη συμπεριφορά κάθε φορέα που υφίσταται κυρώσεις, ανεξάρτητα από το κίνητρο ή την κλίμακα. Το πραγματικά ανησυχητικό είναι η τυφλή βιασύνη ορισμένων δυτικών εταιρειών να συνεχίσουν να συνεργάζονται με τη Ρωσία. Τα βραχυπρόθεσμα κέρδη μπορεί να κάνουν μερικά στελέχη πλούσια, αλλά το τελικό αποτέλεσμα θα είναι η υπονόμευση των εταιρειών τους και η πολιτικά δυσμενής θέση της Δύσης.
Παρόλο που πολλά ευρωπαϊκά κράτη σταμάτησαν την εισαγωγή ρωσικού αερίου μέσω αγωγών, ορισμένα δεν έχουν σταματήσει να αγοράζουν ρωσικό LNG. Το 2022, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ισπανία αύξησαν ακόμη και κατά ένα τρίτο τις ετήσιες εισαγωγές τους ρωσικού LNG σε σύγκριση με το 2021. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφεύγει να επιβάλει περαιτέρω κυρώσεις για το LNG, καθώς απαιτείται ομοφωνία από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, στόχος δύσκολος λόγω της Ουγγαρίας και -πλέον- της Σλοβακίας. Ο φόβος των αντιποίνων και τα εκλογικά σώματα δίνουν την ευκαιρία στη Ρωσία να συνεχίσει με την ανάπτυξη του LNG.
Οι δυτικές κυρώσεις έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη Ρωσία, αλλά η στροφή της Μόσχας στο LNG δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. Για να εξουδετερωθεί το μεγαλύτερο γεωπολιτικό εργαλείο της Ρωσίας, οι τιμές της ενέργειας πρέπει να πέσουν και η Δύση πρέπει να διερευνήσει κάθε επιλογή για να το καταφέρει αυτό. Οι εξαγωγές LNG των ΗΠΑ χρειάζονται υποστήριξη από την κυβέρνηση Μπάιντεν για να νικήσουν τον ρωσικό ανταγωνισμό. Στρατηγικοί εταίροι στο LNG, όπως το Κατάρ και η Αυστραλία, χρειάζονται επενδύσεις για να προμηθεύουν όχι μόνο την Ευρώπη, αλλά και τις ενεργειακά "πεινασμένες" αναδυόμενες αγορές, όπως η Ινδία.
Το LNG είναι ένα ισχυρό καύσιμο-γέφυρα που μπορεί να μειώσει την ενεργειακή εξάρτηση της Δύσης από εχθρικές ξένες δυνάμεις. Ωστόσο, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η γέφυρα έχει χτιστεί σε ασφαλή και σίγουρα θεμέλια και οδηγεί προς έναν αξιόλογο προορισμό.
