Του Jeremy Bogaisky
Ο "αποικισμός" άλλων πλανητών δεν θα κοστίσει φθηνά. Γι' αυτό και ο Elon Musk, αφού ξεκίνησε να αναπτύσσει πυραύλους χαμηλότερου κόστους με τη SpaceX, αποφάσισε να βγάλει χρήματα με αυτούς, εκτοξεύοντας το δορυφορικό δίκτυο Starlink και να πουλήσει ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο. "Το Starlink είναι το μέσο με το οποίο πληρώνουμε για να φτάσει η ανθρωπότητα στον Άρη", έγραψε πέρυσι στο κοινωνικό του δίκτυο X.
Η ανάπτυξη του Starlink ήταν εντυπωσιακή. Τον Μάρτιο, λιγότερο από πέντε χρόνια μετά το λανσάρισμά του, έφτασε να έχει 5 εκατ. πελάτες, αριθμός υπερδιπλάσιος από τις καλύτερες επιδόσεις των ανταγωνιστών του στις δορυφορικές επικοινωνίες: τη Viasat και τη Hughes. Οι ευοίωνες προσδοκίες για το Starlink ήταν ένας από τους κύριους λόγους που οι επενδυτές διοχέτευαν κεφάλαια στη SpaceX. Τον Δεκέμβριο, η αποτίμησή της έφθασε τα 350 δισ. δολάρια και έγινε η πιο πολύτιμη ιδιωτική εταιρεία στον κόσμο.
Αυτή η αποτίμηση παραμένει σταθερή στις δευτερογενείς αγορές φέτος, ακόμη και όταν η μετοχή της Tesla, της κατασκευάστριας ηλεκτρικών αυτοκινήτων του Μασκ, κατρακύλησε κατά 55% από το ιστορικό υψηλό της στα μέσα Δεκεμβρίου, εν μέσω μείωσης των πωλήσεων αλλά και των αντιδράσεων του κόσμου για τον ρόλο του Μασκ στη νέα κυβέρνηση Τραμπ και τον "εναγκαλισμό" του με δεξιούς εθνικιστές στην Ευρώπη.
Κάποιοι φοβούνται, όμως, ότι και η SpaceX θα μπορούσε να αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα με την ανάπτυξη του Starlink να μην είναι τόσο εντυπωσιακή όσο νομίζουν οι επενδυτές. Όπως και στην περίπτωση της Tesla, εν μέρει ρόλο παίζει πόσο οι επενδυτές πιστεύουν στο όραμα του Μασκ και είναι διατεθειμένοι να κάνουν τα "στραβά μάτια" για τα οικονομικά στοιχεία της εταιρείας.
"Συνεχίζει να βγάζει λαγούς από το καπέλο, είτε τους πιστεύεις είτε όχι, μια με τα ρομπότ του ή τα αυτόνομης οδήγησης οχήματά του, μια με την πόλη του στον Άρη και άλλοτε με τα σχέδιά του για την τεχνητή νοημοσύνη", σχολίασε στο Forbes ο ανεξάρτητος σύμβουλος τηλεπικοινωνιών Tim Farrar. "Δεν νομίζω, όμως, ότι το Starlink από μόνο του, όπως είναι σήμερα, και με μια λογική εκτίμηση για τη μελλοντική του ανάπτυξη, πως θα υποστηρίξει αυτή την αποτίμηση".
Επιτάχυνση
Μπορεί οι πύραυλοι να είναι συναρπαστικοί, αλλά η "αγορά του διαστήματος" δεν είναι τεράστια - μεταξύ 10 και 15 δισ. δολαρίων ετησίως. Ούτε τα κέρδη είναι μεγάλα. Οι τηλεπικοινωνίες, ωστόσο, είναι άλλη ιστορία. Με το Starlink, η SpaceX διεκδικεί μερίδιο από μια αγορά αξίας άνω του 1 τρισ. δολαρίων ετησίως.
Η SpaceX δημιούργησε πολύ γρήγορα έναν "αστερισμό" 7.100 δορυφόρων σε χαμηλή γήινη τροχιά - το 62% όλων των ενεργών διαστημικών σκαφών που περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη, σύμφωνα με τον παρατηρητή του Χάρβαρντ για το διάστημα Jonathan McDowell. Το Starlink βγάζει χρήματα από αυτούς προσφέροντας πρόσβαση στο διαδίκτυο σε αεροπλάνα και πλοία, και προωθεί μια στρατιωτική έκδοση που ονομάζεται Starshield, ενισχυμένη με δυνατότητες ασφαλούς επικοινωνίας και επιτήρησης. Ανταγωνίζεται με εταιρείες όπως η AST SpaceMobile και η Globalstar για την παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας έκτακτης ανάγκης σε απομακρυσμένες νεκρές ζώνες. Αλλά η μεγαλύτερη ευκαιρία της είναι η υψηλής ταχύτητας πρόσβαση στο διαδίκτυο για οικιακούς χρήστες, μια αγορά που η εταιρεία ερευνών Quilty Space αναμένει ότι θα αντιπροσωπεύει το 63% των εσόδων της Starlink το 2025.
Η SpaceX δεν δημοσιοποιεί τα οικονομικά της στοιχεία, αλλά ο Chris Quilty, ιδρυτής της Quilty Space, εκτιμά ότι το Starlink θα αυξήσει τα έσοδά του κατά 58% το 2025 σε 12,3 δισ. δολάρια, καθιστώντας την μία από τις "γρήγορες" επιχειρήσεις που κατάφερε να αυξήσει τον τζίρο της σε 11ψήφιο νούμερο. "Είναι συγκλονιστικοί αριθμοί", δήλωσε στο Forbes. Η πρόεδρος της SpaceX, Gwynne Shotwell, δήλωσε στα τέλη του 2024 ότι η Starlink έγινε κερδοφόρα.
Οι αναλυτές της Morgan Stanley, με επικεφαλής τον Adam Jonas, πιστεύουν ότι το μέλλον θα φέρει πολύ μεγαλύτερα νούμερα: προβλέπουν ότι το 2030, η SpaceX θα έχει έσοδα ύψους 65 δισ. δολαρίων και τα καθαρά της κέρδη θα είναι στα 16 δισ. δολάρια, με τη Starlink να αντιπροσωπεύει το 72% και το 82%, αντίστοιχα.
Πιστεύουν επίσης ότι οι προοπτικές ανάπτυξης της SpaceX μέχρι το 2026 θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια αποτίμηση διπλάσια από την τρέχουσα των 350 δισ. δολαρίων, αν εξετάσουμε τους πολλαπλασιαστές που έχουν δώσει οι επενδυτές σε μεγάλες, ταχέως αναπτυσσόμενες εισηγμένες όπως η Adobe και η Intuitive Surgical.
Αλλά αυτές οι bullish εκτιμήσεις αγνοούν ορισμένα από τα δύσκολα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Starlink. Οι δορυφόροι του δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν πολλούς διαδικτυακούς πελάτες σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, ενώ στις αγροτικές περιοχές ο πληθυσμός που μπορεί να πληρώσει τις υψηλές τιμές για τις υπηρεσίες του είναι περιορισμένος. Το Starlink δεν έχει ξεκινήσει ακόμα να λειτουργεί σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, αλλά οι ανισότητες στον πλούτο εκεί είναι βαθύτερες από ό,τι στις περισσότερες από τις αγορές που εξυπηρετεί σήμερα, και στις πλουσιότερες χώρες όπου έχει το περιθώριο να χρεώνει υψηλότερες τιμές μπορεί να μην υπάρχουν μεγάλα περιθώρια επέκτασης. Στο μεταξύ, σε στάδιο ταχείας ανάπτυξης βρίσκονται ανταγωνιστικές υπηρεσίες, όπως από την Amazon του Τζεφ Μπέζος.
"Η αποτίμηση δεν συνάδει με τις τεχνικές πραγματικότητες του Starlink όπως το γνωρίζουμε σήμερα", σχολίασε στο Forbes ο Pierre Lionnet, οικονομολόγος της ευρωπαϊκής εμπορικής ένωσης Eurospace.
Σκεφτείτε τα σήματα που στέλνουν οι δορυφόροι του Starlink στους πελάτες σαν τη δέσμη ενός φακού - όσο πιο κοντά βρίσκεται ένας δορυφόρος στη Γη, τόσο πιο στενή είναι η δέσμη, επιτρέποντας σε περισσότερες δέσμες να χωρέσουν σε μια δεδομένη περιοχή. Προς το παρόν, το Starlink δεν μπορεί να διαχειριστεί τόσες πολλές.
Τα δεδομένα για τις περιοχές όπου η Starlink βάζει σε λίστα αναμονής νέους πελάτες δείχνουν ότι μπορεί να εξυπηρετήσει μόνο έναν έως δύο πελάτες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, εκτιμά ο Farrar. (Η χωρητικότητα του Starlink έχει εξαντληθεί σε αρκετές περιοχές, μεταξύ άλλων γύρω από το Λονδίνο και την περιοχή Σιάτλ-Πόρτλαντ). Η SpaceX έχει υποβάλει αίτηση στις ρυθμιστικές αρχές για να μειώσει το ύψος των δορυφόρων της και να χρησιμοποιήσει ένα ευρύτερο φάσμα ραδιοσυχνοτήτων, κάτι στο οποίο είναι πιθανό να υπάρξουν αντιδράσεις. Η SpaceX υπόσχεται επίσης μεγάλες βελτιώσεις στις επιδόσεις με τους επικείμενους μεγαλύτερους δορυφόρους V3, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί για να εκτοξεύονται από τον -υπό ανάπτυξη ακόμη- mega-πυραύλο Starship. Η εταιρεία λέει ότι θα είναι σε θέση να μεταδίδουν 10 φορές περισσότερα δεδομένα στους χρήστες από τους μίνι δορυφόρους V2. Αλλά ακόμη και αν υποθέσουμε ότι αυτό επιτρέπει πυκνότητα 10 χρηστών ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, αυτό δεν θα μπορούσε να αυξήσει κατά πολύ τους πελάτες σε αστικές περιοχές. Στη Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, το Starlink θα μπορούσε να εξυπηρετήσει ίσως 7.000 νοικοκυριά σε μια πόλη 8 εκατομμυρίων κατοίκων.
Στις πόλεις βέβαια βρίσκονται και τα χρήματα. Η Lionnet εκτιμά ότι η μέγιστη αγορά στην οποία μπορεί να απευθυνθεί το Starlink -στις 125 χώρες και περιοχές που εξυπηρετεί- είναι 15 έως 20 εκατ. πελάτες, με βάση την κατανομή των ατόμων με το εισόδημα που μπορούν να "σηκώσουν" οικονομικά την υπηρεσία.
Η SpaceX δεν έχει ακόμη λάβει έγκριση για να παρέχει τις υπηρεσίες της σε ορισμένα κράτη, όπως η Ινδία. Αλλά η ευκαιρία στην Ινδία δεν είναι όσο μεγάλη πιστεύουν πολλοί, παρά τον τεράστιο πληθυσμό της που ανέρχεται σε 1,4 δισεκατομμύρια, σημειώνει ο Lionnet. Μόνο το 3% των ινδικών νοικοκυριών έχει εισόδημα άνω των 35.000 δολαρίων ετησίως, διευκρινίζει.
"Η ευκαιρία για το Starlink είναι μόνο εκείνο το 3%", τόνισε ο Lionnet - ίσως μερικά εκατομμύρια νοικοκυριά. "Σημαντικό, αλλά δεν αλλάζει το παιχνίδι", είπε.
Και είναι απίθανο το Starlink να μπορεί να βγάλει πολλά χρήματα από αυτά τα νοικοκυριά. Τα ευρυζωνικά πακέτα στην Ινδία ξεκινούν από 12 δολάρια τον μήνα. Στις ΗΠΑ, η κανονική οικιακή υπηρεσία της Starlink κοστίζει 120 δολάρια τον μήνα. Η εταιρεία θα πρέπει να κάνει μεγάλες εκπτώσεις για να κερδίσει μερίδιο αγοράς στην Ινδία, όπως κάνει σε πολλές αναδυόμενες αγορές.
"Το Starlink βγάζει τα περισσότερα χρήματα από χώρες όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία, όπου χρεώνει πολλά για την υπηρεσία", επισήμανε ο Farrar. "Δεν αναμένεται να δούμε κάποια ανατροπή και το Starlink να βγάζει τα κέρδη του από δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες".
Η τιμολόγηση είναι το κλειδί για τη SpaceX, δεδομένου του υψηλού κόστους κατασκευής και εκτόξευσης δορυφόρων. Η πρόεδρος Gwynne Shotwell δήλωσε πέρυσι ότι είχε δαπανήσει πάνω από 10 δισ. δολάρια για το Starlink. Στη συνέχεια, υπάρχουν τα τερματικά που πρέπει να αγοράσουν οι χρήστες για να λάβουν την υπηρεσία, τα οποία οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι η SpaceX πουλάει στο κόστος, για 350 έως 600 δολάρια.
Εάν ο νέος δορυφόρος του Starlink ανταποκριθεί στις προσδοκίες της SpaceX, η εταιρεία θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τις εταιρείες καλωδιακής τηλεόρασης και τηλεπικοινωνιών στα προάστεια των αμερικανικών πόλεων για να κερδίσει ίσως "ένα υψηλό μονοψήφιο ποσοστό" της ευρυζωνικής αγοράς, σχολίασε ο Farrar - αλλά μόνο εάν μειώσει σημαντικά τις τιμές. Ο μέσος λογαριασμός του οικιακού διαδικτύου στις ΗΠΑ είναι 78 δολάρια τον μήνα, σύμφωνα με το CNET. Και οι περισσότερες επίγειες επιλογές προσφέρουν υψηλότερες ταχύτητες από το Starlink. Τον Μάρτιο, η SpaceX έκανε ένα πρώτο βήμα προς τη μείωση των τιμών στις ΗΠΑ, διαθέτοντας ένα "lite" πρόγραμμα χαμηλότερης ταχύτητας σε 14 πολιτείες με 80 δολάρια τον μήνα.
Η Quilty Space εκτιμά ότι η Starlink είχε κατά μέσο όρο 95 δολάρια έσοδα ανά χρήστη μηνιαίως το 2024 και εκτιμά ότι αυτά θα υποχωρήσουν στα 91 δολάρια φέτος, καθώς επεκτείνει τις υπηρεσίες της σε Ασία και Αφρική.
Ο Μασκ δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι το Starlink θα έκανε κάτι περισσότερο από το να συνδέσει απομακρυσμένες, αραιοκατοικημένες περιοχές στις οποίες ήταν πολύ ακριβό να περάσει καλώδιο οπτικών ινών. "Το Starlink δεν αποτελεί κάποια τεράστια απειλή για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών. Θέλω να είμαι εξαιρετικά σαφής: δεν είναι απειλή", δήλωσε σε ένα συνέδριο για δορυφόρους το 2020.
Η Morgan Stanley προβλέπει ότι το Starlink θα έχει έσοδα 48 δισ. δολαρίων το 2030. Η εκτίμηση του Farrar είναι πιο συγκρατημένη - θεωρεί ως πιθανότερο σενάριο τα έσοδα ύψους 20 δισ. δολαρίων.
Ουάσιγκτον vs υπόλοιπος κόσμος
Η SpaceX φαίνεται πως θα έχει έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων από νέες ομοσπονδιακές συμβάσεις υπό τη διοίκηση Τραμπ. Θα μπορούσε να λάβει ομοσπονδιακές επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων για την ενίσχυση της πρόσβασης στο διαδίκτυο σε αγροτικές περιοχές, από τις οποίες η SpaceX είχε αποκλειστεί υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ απέφερε περίπου το 25% των εσόδων της Starlink το 2024, σύμφωνα με την Quilty Space.
Αλλά το Starlink κινδυνεύει να χάσει δισεκατομμύρια παγκοσμίως εν μέσω αντιδράσεων για τους στενούς δεσμούς του Μασκ με τον Τραμπ και τη στάση της αμερικανικής κυβέρνησης σε θέματα άμυνας και εμπορίου. Σε απάντηση στους αμερικανικούς δασμούς, η καναδική επαρχία του Οντάριο ακύρωσε μια σύμβαση ύψους 68 εκατ. δολαρίων με το Starlink για τη σύνδεση απομακρυσμένων κατοικιών και επιχειρήσεων με διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας. Η Ιταλία διέκοψε τις συνομιλίες για μια πιθανή συμφωνία ύψους 1,5 δισ. δολαρίων για ασφαλείς κυβερνητικές επικοινωνίες εν μέσω οργής για τις απειλές να αποκοπεί η πρόσβαση της Ουκρανίας στο Starlink.
Η κλιμάκωση της ένταση θα μπορούσε να ευνοήσει τους ανταγωνιστές του Starlink και να "εμπνεύσει" περισσότερες κυβερνήσεις να εκτοξεύσουν τους δικούς τους δορυφόρους, όπως η Ταϊβάν και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να μην εξαρτώνται από τον Μασκ και τις ΗΠΑ. Η μετοχή της Eutelsat, η οποία διαχειρίζεται το δορυφορικό δίκτυο LEO OneWeb, σημείωσε άνοδο φέτος, καθώς η ΕΕ την έβλεπε ως "διάδοχη" κατάσταση αντί του Starlink στην Ουκρανία. Η γαλλική εταιρεία μπορεί κάλλιστα να κερδίσει και το συμβόλαιο με την ιταλική κυβέρνηση. Οι παλαιότερες εταιρείες δορυφορικών υπηρεσιών, όπως η SES και η Viasat, φέρονται επίσης να συζητούν με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να αντικαταστήσουν το Starlink.
Η Κίνα εργάζεται πάνω σε τουλάχιστον τρεις εναλλακτικούς "αστερισμούς" δορυφόρων. Ο πιο προηγμένος, ο κρατικός SpaceSail, έχει εκτοξεύσει 90 δορυφόρους και σχεδιάζεται να αριθμεί 15.000 διαστημόπλοια μέχρι το 2030. Η εταιρεία έχει συνάψει συμφωνίες για να προσφέρει υπηρεσίες σε τρεις χώρες όπου ο Μασκ και το Starlink αντιμετώπισαν πολιτικά προβλήματα: Βραζιλία, Καζακστάν και Μαλαισία.
Αλλά η μεγαλύτερη εμπορική απειλή μπορεί να προέλθει από την Amazon, η οποία σχεδιάζει έναν "αστερισμό" 3.200 δορυφόρων με την ονομασία Kuiper. Η Amazon έχει αφάνταστη οικονομική δύναμη για να τη διοχετεύσει σε αυτό το project, ενώ μπορεί να αξιοποιήσει και τις δυνατότητές της για την αποθήκευση δεδομένων για επίγειες υποδομές και να κάνει πωλήσεις σε κυβερνητικούς και εταιρικούς πελάτες. Οι πρώτοι 27 δορυφόροι του project έχουν προγραμματιστεί να εκτοξευθούν αυτή την εβδομάδα με πύραυλο της United Launch Alliance.
Ο δρόμος προς τον Άρη
Το Starship είναι ζωτικής σημασίας για το Starlink και τη SpaceX εν γένει. Ο γιγάντιος πύραυλος, του οποίου οι δύο τελευταίες δοκιμαστικές εκτοξεύσεις έλαβαν τέλος με... εκρήξεις, έχει περίπου τετραπλάσια χωρητικότητα ωφέλιμου φορτίου από τον πύραυλο Falcon 9 της SpaceX. Η SpaceX σχεδίασε τον δορυφόρο V3 για να τον εκμεταλλευτεί. Είναι τρεις φορές βαρύτερος από την προηγούμενη έκδοση, τον V2 mini, και θα μπορεί να διακτινίζει 10 φορές περισσότερα δεδομένα - 1 Terabit ανά δευτερόλεπτο. Η SpaceX σχεδιάζει να συσκευάσει 60 δορυφόρους V3 στο Starship. Αυτό θα του επιτρέψει να θέσει σε τροχιά 20 φορές περισσότερη ευρυζωνική χωρητικότητα με κάθε εκτόξευση, σε σύγκριση με ένα Falcon 9 γεμάτο με δορυφόρους V2 mini. Δεδομένου ότι οι δορυφόροι της SpaceX έχουν σχεδιαστεί για να "ζουν" πέντε χρόνια, σύντομα θα πρέπει να αντικαταστήσει πολλούς παλιούς.
Αλλά αν το Starship προσφέρει το σημαντικά χαμηλότερο κόστος εκτόξευσης και την υψηλή χωρητικότητα που ισχυρίζεται ο Μασκ, κάποιοι λένε ότι θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα εντυπωσιακό νέο στάδιο ανάπτυξης της αεροδιαστημικής οικονομίας: τουρισμός, υποδομές στο διάστημα και διαστημικοί σταθμοί. Η Shotwell πιστεύει ότι το Starship θα αυξήσει και άλλο την αποτίμηση της εταιρείας.
"Νομίζω ότι το Starship θα μας απογειώσει ως μια από τις πολυτιμότερες εταιρείες", σχολίασε η Shotwell μιλώντας τον Νοέμβριο σε ένα επενδυτικό συνέδριο. "Ούτε που διανοούμαστε πώς θα επιδράσει το Starship στην ανθρωπότητα και στις ζωές των ανθρώπων, και νομίζω ότι αυτό θα είναι το πιο πολύτιμο κομμάτι της SpaceX".
Ο οικονομολόγος Lionnet επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν βραχυπρόθεσμα σημάδια που να υποστηρίζουν τέτοιες "μεθυστικές" προβλέψεις. Εκτός από το Starlink, η ζήτηση για εκτόξευση δορυφόρων επικοινωνίας παραμένει αμετάβλητη. (Η Amazon και η SpaceSail, φυσικά, δεν βάζουν τα διαστημόπλοια τους σε πυραύλους της SpaceX). Η παρατήρηση της Γης δεν απαιτεί πολλούς δορυφόρους. Και ο διαστημικός τουρισμός; Ακόμη και αν το κόστος εκτόξευσης μειωθεί στα 100 δολάρια το κιλό, η τιμή του εισιτηρίου για κάθε επιβάτη θα ξεπερνούσε τα 100.000 δολάρια, λόγω του βάρους των συστημάτων υποστήριξης. "Ποιος μπορεί να πληρώσει αυτά τα χρήματα;"
Τελικά, η επένδυση στις εταιρείες του Μασκ είναι θέμα πίστης, σημειώνει ο Quilty. Θυμάται ότι μίλησε με έναν κορυφαίο διαχειριστή κεφαλαίων, ο οποίος ουσιαστικά σήκωσε τα χέρια ψηλά και αποφάσισε να επενδύσει στη SpaceX σε έναν γύρο χρηματοδότηση όπου η αποτίμησή της ξεπέρασε τα 100 δισ. δολάρια. "Ο ίδιος είπε: "Δεν θα κάνω τον ηλίθιο προσπαθώντας να δικαιολογήσω αυτή την αποτίμηση", θυμάται ο Quilty γελώντας. "Δεν μπορείς να φτάσεις σε αυτά τα επίπεδα με τις πατροπαράδοτες μετρήσεις".
