Του Cyrus Farivar
Τον Νοέμβριο, ο Mohammad περίμενε σε ένα δρομάκι κοντά στο διαμέρισμά του σε μια πόλη του νότιου Ιράν. Ο 38χρονος σύμβουλος κατασκευών επρόκειτο να συναντηθεί με τον εκπρόσωπο ενός πωλητή που είχε βρει στο Telegram και ήταν έτοιμος να δώσει 700 αμερικανικά δολάρια για να αγοράσει ένα σύστημα τεχνολογίας που θεωρείται απειλή για το καθεστώς της Τεχεράνης: ένα τερματικό Starlink που θα του έδινε ελεύθερη πρόσβαση -χωρίς λογοκρισία- στο διαδίκτυο.
Το Starlink, η υπηρεσία δορυφορικού διαδικτύου που αναπτύσσει η SpaceX του Έλον Μασκ, είναι απαγορευμένο στο Ιράν, που επιβάλλει από τους πιο αυστηρούς περιορισμούς διαδικτύου στον κόσμο. Τα app stores της Apple και της Google καθώς και εφαρμογές όπως το Instagram και το Slack είναι μπλοκαρισμένα από την κυβέρνηση, ενώ οι ιρανικές αρχές συχνά προχωρούν σε συλλήψεις ατόμων που τα λεγόμενά τους στο διαδίκτυο μπορούν να θεωρηθούν "αντι-ισλαμικά" ή επικριτικά για την Ισλαμική Δημοκρατία.
Ωστόσο, η χρήση του Starlink έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία δύο χρόνια και λαθρέμποροι εισάγουν παρανόμως τερματικά στο Ιράν. Οι απειλές για πρόστιμα και φυλάκιση δεν έχουν αποτρέψει την ανάδυση μιας "μαύρης αγοράς" που τροφοδοτείται από το ακτιβιστικό κίνημα για να φτάσει το διαδίκτυο στους πολίτες του Ιράν. Σύμφωνα με πληροφορίες του Forbes περίπου 20.000 άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας, που είναι σχεδόν αδύνατον για την Ισλαμική Δημοκρατία να λογοκρίνει, πόσο μάλλον να το μπλοκάρει.
Φυσικά, πρόκειται για ελάχιστο αριθμό όταν ο πληθυσμός του Ιράν ανέρχεται στα 89 εκατ. Και οι υπέρογκες τιμές μεταπώλησης σημαίνουν ότι τα τερματικά του Starlink μπορούν να τα αγοράσουν οι λίγοι προνομιούχοι: η τιμή τους κυμαίνεται από 700 έως 2.000 δολάρια, όταν η μέση τιμή τους στις ΗΠΑ είναι στα 250 δολάρια. Διακόσια πενήντα δολάρια είναι ο μέσος μηνιαίος μισθός στο Ιράν.
Η συνδρομή για την υπηρεσία Starlink είναι 70 δολάρια τον μήνα. Λόγω των αμερικανικών κυρώσεων, η καταβολή της είναι μια περίπλοκη διαδικασία για την οποία χρειάζονται κρυπτογράφηση και prepaid πιστωτικές κάρτες. Επιπλέον, οι χρήστες πληρώνουν εφάπαξ 200 δολάρια για να ενεργοποιηθεί ο λογαριασμός τους σε άλλη χώρα.
Όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα και τη διάθεση να διακινδυνεύσουν, έχουν πολλούς λόγους -από απλής καθημερινότητας έως πολιτικούς- για να αποκτήσουν ένα τερματικό Starlink. Το Forbes επικοινώνησε με πολλούς χρήστες του Starlink στο Ιράν, για τους οποίους μη λογοκριμένο διαδίκτυο σημαίνει μεγαλύτερες ταχύτητες για βιντεοκλήσεις και βιντεοπαιχνίδια, απεριόριστη πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη δυνατότητα να λένε ό,τι θέλουν - καθώς και έναν τρόπο για να οργανωθούν καλύτερα εναντίον της κυβέρνησης.
"Η μαζική απόκτηση του Starlink στο Ιράν θα μπορούσε να είναι η τεχνολογική επανάσταση που περιμέναμε στον αγώνα μας ενάντια στην ψηφιακή καταπίεση του καθεστώτος", σχολίασε ο Ahmad Ahmadian, εκτελεστικός διευθυντής της Holistic Resilience, μιας ακτιβιστικής ομάδας με έδρα το Λος Άντζελες. "Όπως το Radio Free Europe βοήθησε να σπάσει το τείχος προπαγάνδας της Σοβιετικής Ένωσης, έτσι και το Starlink θα μπορούσε να σπάσει το ψηφιακό σιδηρούν παραπέτασμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας".
Για τον Mohammad (το Forbes δεν αποκαλύπτει το επώνυμό του για να προστατεύσει την ταυτότητά του) το Starlink τού είναι χρήσιμο στη δουλειά του, καθώς χρειάζεται να επικοινωνεί με ξένους πελάτες στον Καναδά. Οι αργές ταχύτητες του διαδικτύου στην πατρίδα του ήταν εμπόδιο για τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Κάποιες φορές δεν είχε πρόσβαση στο Dropbox των πελατών του και δεν μπορούσε να στείλει επαγγελματικά αρχεία και έγγραφα.
Ο Mohammad βρήκε έναν πωλητή στο NasNet, ένα ιρανικό κανάλι στο Telegram που προωθεί το Starlink, και συναντήθηκε με τον υπεύθυνο παράδοσης. Όπως είπε στο Forbes, η διαδικασία απόκτησης του τερματικού ήταν απλή. "Έστειλα την τοποθεσία σε έναν διανομέα και μου ήρθε σαν να παρήγγειλα πίτσα", είπε.
Παράλληλα με τη βοήθεια που προσφέρει στους χρήστες για να αποκτήσουν το Starlink, το NasNet δημοσιεύει και βίντεο στο YouTube που δίνει οδηγίες βήμα προς βήμα για τη ρύθμιση της υπηρεσίας και τυχόν τεχνικά προβλήματα. Τα βίντεο τα δημιουργεί συνήθως μια Ιρανή που ζει στην Ευρώπη εδώ και 10 χρόνια, η οποία ζήτησε να μιλήσει υπό καθεστώς ανωνυμίας. Στα βίντεο εμφανίζεται με το πρόσωπό της καλυμμένο για να διαφυλάξει την ιδιωτικότητά της. Η ίδια ανέφερε στο Forbes ότι μια ανοιχτή, μη λογοκριμένη και υψηλής ταχύτητας σύνδεση στο διαδίκτυο μπορεί να αλλάξει τη ζωή της.
"Η ιδέα του ελεύθερου διαδικτύου μοιάζει αδιανόητη για τους περισσότερους Ιρανούς", επισήμανε η ίδια. "Είναι σαν ένας διψασμένος που ξαφνικά στη μέση της ερήμου ανακαλύπτει ένα πηγάδι. Στην αρχή, δεν το πιστεύουν ότι είναι πραγματικό. Και μετά, πίνουν όσο περισσότερο μπορούν".
Το Starlink ήρθε για πρώτη φορά στο Ιράν το 2022. Ο κόσμος είχε βγει στους δρόμους διαμαρτυρόμενος για τη δολοφονία από την αστυνομία της 22χρονης Mahsa Amini, η οποία είχε συλληφθεί και φέρεται να ξυλοκοπήθηκε ενώ ήταν υπό κράτηση επειδή δεν φορούσε "σωστά" τη μαντίλα της. Για να καταστείλει τις μαζικές διαμαρτυρίες, η ιρανική κυβέρνηση έκλεισε το διαδίκτυο - μια τακτική που έχει χρησιμοποιήσει αρκετές φορές για την καταστολή εξεγέρσεων.
Οι διαμαρτυρίες ενέπνευσαν το Υπουργείο Οικονομικών και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να εξαιρέσουν από τις κυρώσεις σε βάρος της Τεχεράνης τις υπηρεσίες επικοινωνιών και τρεις ημέρες αργότερα, ο Μασκ ενεργοποίησε την υπηρεσία Starlink στο Ιράν.
"Χρειάζεται η λειτουργία τερματικών στη χώρα, κάτι που υποψιάζομαι ότι η κυβέρνηση δεν θα υποστηρίξει, αλλά αν κάποιος μπορεί να φέρει τερματικά στο Ιράν, τότε το Starlink θα πάρει μπροστά", είχε σχολιάσει τότε ο Musk.
Τους επόμενους μήνες μετά τις διαδηλώσεις του Σεπτεμβρίου 2022, ο Mehdi Yahyanejad, ένας Ιρανοαμερικανός ακτιβιστής στο Λος Άντζελες, χρησιμοποίησε κεφάλαια από τοπικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ιδιώτες δωρητές για να αποκτήσει περίπου 100 τερματικά Starlink. Τα έστειλε σε ακτιβιστές και άλλους συμμάχους κοντά στο Ιράν, οι οποίοι βοήθησαν να τα περάσουν λαθραία στη χώρα.
Ο Yahyanejad υπέβαλε επίσης αιτήματα στη SpaceX προκειμένου να βελτιώσει τα τερματικά της για τους Ιρανούς χρήστες. Η εταιρεία ακολούθησε τις συμβουλές του και πρόσθεσε πτυσσόμενες βάσεις στα τερματικά κάνοντας ευκολότερη τη μεταφορά τους με σακίδιο, καθώς και αποσπώμενα καλώδια ethernet. (Η ιρανική κυβέρνηση, η οποία έχει απευθυνθεί στην Ένωση Τηλεπικοινωνιών, έναν φορέα των Ηνωμένων Εθνών με έδρα τη Γενεύη της Ελβετίας, για να απενεργοποιήσει το Starlink, παραπονέθηκε πρόσφατα ότι δεν ήταν σε θέση να εντοπίσει τις συσκευές, επειδή ένα τερματικό εύκολα χωρά σε ένα σακίδιο).
Ο Mohammad γνωρίζει τους κινδύνους που συνεπάγεται η νέα του σύνδεση στο διαδίκτυο. Τα τερματικά Starlink υποτίθεται ότι πρέπει να τοποθετούνται έξω, με θέα στον ουρανό, αλλά αυτός τοποθέτησε το δικό του μες στο σπίτι του, δίπλα σε μια μπαλκονόπορτα, και το καλύπτει μια μαύρη κουρτίνα. "Δεν μπορώ να εμπιστευτώ ακόμα τους γείτονές μου", εξήγησε.
Αυτό σημαίνει ότι η σύνδεσή του είναι πιο αργή από ό,τι θα έπρεπε - ίσως στη μισή ταχύτητα, εκτιμά ο ίδιος. Αλλά αξίζει τον κόπο: παραμένει "πολύ καλύτερη από την προηγούμενη που είχα".
Απόδοση - επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
