Του Γιώργου Λαμπίρη
Ανοδική είναι η πορεία της κατανάλωσης καφέ στην Ελλάδα κατά την τελευταία δεκαετία σε όγκο πωλήσεων, τάση ωστόσο που ανακόπηκε το 2017 με μείωση κατά 4% λόγω της επιβολής του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης και το 2020 καταγράφηκε επίσης μείωση 5,4% λόγω της πανδημίας. Σύμφωνα με στοιχεία κλαδικής έρευνας της ICAP CRIF την τελευταία τριετία η αγορά παρουσιάζει ανοδική τάση, σημειώνοντας ωστόσο χαμηλό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης. Τα ίδια στοιχεία δείχνουν ότι το 2022 η εγχώρια κατανάλωση καφέ εμφάνισε άνοδο κατά 1,9% και ανήλθε σε 39.950 τόνους. Όσον αφορά το 2023, εκτιμάται στους 40.450 τόνους (+1,3%), ενώ για το 2024 προβλέπεται περαιτέρω άνοδος με την ποσότητα να ξεπερνά τους 41.080 τόνους (+1,6%). Να σημειωθεί ότι τα εκτιμώμενα μεγέθη περιλαμβάνουν την οικιακή κατανάλωση, καθώς και την επιτόπια κατανάλωση σε καφετέριες, εστιατόρια και ξενοδοχεία.
Σημαντικό εύρημα ωστόσο της έρευνας της ICAP αποτελεί το γεγονός ότι παρά την δεκαετή οικονομική κρίση και τις ανατιμήσεις σε τρόφιμα και ποτά αλλά και στα προϊόντα καφέ, δεν επηρεάστηκε η κατανάλωση στην Ελλάδα, με τον κλάδο να εμφανίζει ανθεκτικότητα. Ο καφές αποτελεί μία από τις πιο σταθερές συνήθειες των Ελλήνων. Ωστόσο αν και η κατανάλωση δεν έχει επηρεαστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, αυτό που παρατηρείται είναι η μερική μετατόπιση της κατανάλωσης από την αγορά HoReCa (εστιατόρια, ξενοδοχεία, καφετέριες), προς την κατανάλωση στο σπίτι. Πρόκειται για ένα στοιχείο που αποδίδεται στις πληθωριστικές πιέσεις αλλά και στη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Σε κάθε περίπτωση, καθοριστικός θεωρείται ο ρόλος του τουρισμού στη διαμόρφωση των μεγεθών της εν λόγω αγοράς τα τελευταία χρόνια.
Διπλάσιες ποσότητες κατανάλωσης σήμερα σε σχέση με το 1993
Επιμερίζοντας την αγορά ανά είδος καφέ, προκύπτει ότι ο εσπρέσο είναι ο πιο δημοφιλής καφές στην Ελλάδα με 16.700 τόνους να πωλούνται το 2023, έναντι 13.450 τόνων που ήταν η κατανάλωση του ελληνικού, 5.150 του στιγμιαίου, 3.500 τόνων του φίλτρου και 1.650 τόνων που αφορά στις κάψουλες. Για το 2024 η πρόβλεψη κάνει λόγο για ελαφρά αύξηση σε όλες τις παραπάνω υποκατηγορίες, με 17.100 τόνους για τον εσπρέσο, 13.500 τόνους για τον ελληνικό, 5.200 τόνους για τον στιγμιαίο και 1.730 για τις κάψουλες. Για να αντιληφθούμε την εξελικτική πορεία που είχε ο κλάδος καφέ από πλευράς όγκου πωλήσεων, το 1993 η συνολική κατανάλωση ήταν 22.200 τόνοι καφέ, κάτι που σημαίνει ότι οι ποσότητες πωλήσεων από τότε έως και σήμερα έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Στις επιμέρους υποκατηγορίες, το 1993 κυρίαρχος ήταν ο ελληνικός με 15.200 τόνους και ακολουθούσε ο στιγμιαίος με 5.100 τόνους, ενώ ο καφές μηχανής (φίλτρου και εσπρέσο) παρουσίαζε κατανάλωση 1.900 τόνων. Σημειώνεται ωστόσο ότι ο εσπρέσο το 1993 είχε ελάχιστη συμμετοχή στη συνολική κατανάλωση, καθότι δεν ήταν ευρύτερα γνωστός και δημοφιλής όπως είναι σήμερα. Τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς και της ICAP CRIF.
Το μεγαλύτερο μερίδιο στην εγχώρια αγορά από πλευράς όγκου πωλήσεων καταλάμβανε διαχρονικά ο ελληνικός καφές μέχρι και το 2020, ενώ από το 2021 εκτιμάται ότι υποχώρησε κατά μία θέση. Ειδικότερα, το 2023 το ποσοστό συμμετοχής του σε όγκο υπολογίζεται σε 33,3%, ενώ την πρώτη θέση στην κατανάλωση κατέχει ο καφές espresso με ποσοστό που εκτιμάται στο 41,3% για το 2023. Ακολουθεί ο στιγμιαίος καφές με ποσοστό 12,7%, ο καφές φίλτρου με μερίδιο 8,7% και τέλος οι κάψουλες με 4,1% για το 2023.
Μία κατηγορία που ενίσχυσε τον όγκο πωλήσεων του καφέ στην Ελλάδα είναι οι κάψουλες, οι οποίες εισήλθαν στην καθημερινότητά μας τα τελευταία χρόνια. Οι μηχανές που είναι συμβατές με κάψουλες τύπου Nespresso εκτός από την παρασκευή καφέ, τα κλειστά συστήματα ροφημάτων προσφέρουν τη δυνατότητα παρασκευής και πολλών άλλων ροφημάτων όπως σοκολάτα ή τσάι. Οι εν λόγω μηχανές συνέβαλαν στην αύξηση των πωλήσεων καφέ γενικά, καθώς έδωσαν τη δυνατότητα στον καταναλωτή να εξοικειωθεί με την παρασκευή του καφέ και να μπορεί να τον καταναλώσει άμεσα και εύκολα όποτε ο ίδιος επιθυμεί.
Μέση ετήσια κατανάλωση τη διετία 2025-2026
Με βάση τις ισχύουσες συνθήκες της αγοράς και εφόσον δεν προκύψουν νέες επιπλοκές και απρόβλεπτες συνθήκες στην οικονομία, παράγοντες του κλάδου εκτιμούν ότι η συνολική εγχώρια κατανάλωση καφέ (σε ποσότητα) θα ακολουθήσει ελαφρά ανοδική τάση την επόμενη διετία (2025-2026), με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής περίπου 1,5%. Η συνολική εγχώρια αγορά του καφέ σε αξία (σε τιμές χονδρικής) εκτιμάται σε 650 εκατ. ευρώ το 2023, σημειώνοντας άνοδο 8%-10% σε σχέση με το 2022, με τον καφέ espresso να έχει τη μεγαλύτερη συμμετοχή (47% περίπου).
Αναφορικά με τις αλυσίδες καταστημάτων καφέ, αναμένεται περαιτέρω αύξηση των πωλήσεών τους σε προϊόντα καφέ τα επόμενα δύο χρόνια, λόγω κυρίως της διεύρυνσης του δικτύου καταστημάτων τους, εις βάρος παραδοσιακών μεμονωμένων καταστημάτων. Με βάση τις σημερινές συνθήκες της αγοράς, ο ρυθμός αύξησης των πωλήσεων σε προϊόντα καφέ εκτιμάται μεταξύ 5%-10%, ωστόσο δεν αποκλείονται μεγαλύτερες μεταβολές λόγω ανατιμήσεων των προϊόντων.
Καίριο ζήτημα για τον κλάδο αποτελούν οι πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες έχουν οδηγήσει ήδη από το 2022 σε αυξήσεις τιμών του καφέ. Επίσης, με την εφαρμογή του συντελεστή ΦΠΑ 24% στην επιτόπια κατανάλωση από τον Ιούλιο του 2024, γεγονός που φέρνει νέες αυξήσεις για τον καταναλωτή.
Τι πούλησαν οι αλυσίδες
Τέλος, σε ό,τι αφορά τις συνολικές πωλήσεις των αλυσίδων καταστημάτων καφέ το 2023, εκτιμώνται στα 583 εκατ. ευρώ (+5,2% σε σχέση με το 2022), ενώ προβλέπεται περαιτέρω αύξηση της τάξης του 3% για το 2024 με τις πωλήσεις να αγγίζουν τα 600 εκατ. ευρώ. Το μερίδιο των πωλήσεων του καφέ εκτιμάται περίπου στο 56%-58% επί των συνολικών πωλήσεων των αλυσίδων τα τελευταία έτη.
