Της Lauren Mowery
Ζεστό και άνυδρο, περιτριγυρισμένο από την καταγάλανη θάλασσα: αυτό είναι το ελληνικό οινικό τοπίο που έρχεται στο μυαλό των Αμερικανών που είναι εξοικειωμένοι με τις Κυκλάδες. Ωστόσο, η Ελλάδα διαθέτει ποικιλομορφία εδάφους: από νησιά και πεδιάδες μέχρι κοιλάδες και βουνά. Στις γωνιές της ενδοχώρας ευδοκιμεί η οινοποιία σε δροσερό κλίμα, και δείχνει μια εικόνα από το μέλλον της ελληνικής οινοβιομηχανίας.
Γιατί το πιο ψυχρό κλίμα παίζει ρόλο στην παραγωγή κρασιού; Την τελευταία δεκαετία, η οινοποιία σε περιοχές με δροσερό κλίμα έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών. Σήμερα οι καταναλωτές εκτιμούν τα κομψά, ήπια κρασιά, ακόμη και με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, τα οποία παράγονται πιο εύκολα σε αυτές τις συνθήκες. Η ζέστη και η ηλιοφάνεια αυξάνουν τη συσσώρευση σακχάρων στα σταφύλια, η οποία αντιστοιχεί σε υψηλότερα επίπεδα αλκοόλ, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η οξύτητα, ένα απαραίτητο στοιχείο για τη φρεσκάδα και τη μακροζωία του κρασιού.
Η κλιματική αλλαγή ωθεί σε αναζήτηση πιο ψυχρών περιοχών για αμπελοκαλλιέργεια. Καθώς οι θερμές περιοχές γίνονται όλο και θερμότερες και οι χειμώνες όλο και πιο ήπιοι, ο κύκλος της καλλιέργειας ξεκινά νωρίτερα. Οι οινοπαραγωγοί όχι μόνο προσπαθούν να παράγουν το είδος του κρασιού που θέλουν, αλλά δίνουν αγώνα πλέον για να συνεχίσουν να καλλιεργούν τα αμπέλια για τα οποία φημίζεται η περιοχή τους. Η Βουργουνδία, για παράδειγμα, μπορεί κάποτε να είναι πολύ ζεστή για το φίνο Pinot Noir.
Οι αμπελουργοί γνωρίζουν ότι τα αμπέλια για την παραγωγή κρασιού αναπτύσσονται καλύτερα σε κλίματα που δεν είναι ούτε πολύ τροπικά ούτε ψυχρά. Όπως το Vitis vinifera, το πιο συνηθισμένο αμπέλι που χρησιμοποιείται για εκλεκτής ποιότητας κρασί, το οποίο ευδοκιμεί στο γεωγραφικό πλάτος μεταξύ 30° - 50°, σε βορρά και νότο.
Το υψόμετρο επηρεάζει επίσης τη θερμοκρασία. Οι αμπελώνες ψηλά στις πλαγιές των βουνών απολαμβάνουν χαμηλότερες θερμοκρασίες από ό,τι αυτοί που βρίσκονται σε κοιλάδα. Άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην καλλιέργεια είναι η ποσότητα της βροχόπτωσης, η υγρασία και η επίδραση των κρύων ή ζεστών ανέμων αλλά και η νεφοκάλυψη, συνθήκες που προκαλούν διακυμάνσεις της θερμοκρασίας από μέρα σε νύχτα.
Αρκετές περιοχές στην Ελλάδα ευνοούν την οινοποιία σε ψυχρότερο κλίμα, όπως η Πελοπόννησος, όπου οι ορεινοί όγκοι καλύπτουν το 85%, αλλά και το Αμύνταιο στη Μακεδονία, περιοχές στην Ήπειρο και στην ορεινή Θεσσαλία. Καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται και οι καιρικές συνθήκες αλλάζουν, αυτές οι ψυχρότερες περιοχές αποτελούν "θύλακες" για τους αμπελουργούς που επιθυμούν να παράγουν έντονα κόκκινα και λευκά κρασιά.
Στις περιοχές της Ελλάδας με πιο ψυχρό κλίμα, ιστορικά οι αμπελουργοί καλλιέργησαν ποικιλίες αμπελιών κατάλληλες για τις συνθήκες. Ασύρτικο, Μαλαγουζιά και Ροδίτη για λευκά κρασιά, Λημνιό και Ξινόμαυρο για κόκκινα.
Αυτά τα κρασιά παρουσιάζουν προσφέρουν ισορροπημένη οξύτητα που τονίζει τη διαύγεια και το γευστικό τους προφίλ, και βοηθάει στην παλαίωσή τους. Τα λευκά κρασιά συχνά περιέχουν "νότες" από εσπεριδοειδή και βότανα, ενώ τα κόκκινα κρασιά εμπλουτίζονται με πιο γήινες γεύσεις, κόκκινα φρούτα και αρώματα μπαχαρικών.
Το Κτήμα Σκούρας βρίσκεται σε μια ευνοϊκή τοποθεσία στην Πελοπόννησο στη Νεμέα. Αν και τεχνικά δεν είναι μια περιοχή με ψυχρό κλίμα, ορισμένοι αμπελώνες βρίσκονται σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο για να μπουν σε αυτή την κατηγορία, αφού τον χειμώνα μέχρι που χιονίζει στις περιοχές τους.
"Τα βουνά εδώ επιτρέπουν στους οινοπαραγωγούς να καλλιεργούν σε μεγαλύτερο υψόμετρο και να εκμεταλλεύονται τις χαμηλότερες θερμοκρασίες. Επίσης, μιας και η Πελοπόννησος περιβάλλεται από θάλασσα, η συνεχής ροή του αέρα μειώνει τη θερμοκρασία και τον κίνδυνο ασθενειών για τα αμπέλια", εξηγεί ο οινοποιός Δημήτρης Σκούρας.
Η ποικιλία κόκκινου κρασιού που κυριαρχεί στη Νεμέα είναι το Αγιωργίτικο. Τα κρασιά μπορεί να είναι ξηρά, ημίγλυκα και γλυκά. Τα πιο γνωστά κρασιά, ωστόσο, είναι συνήθως ξηρά και μέτριας περιεκτικότητας σε αλκοόλ με ικανότητα παλαίωσης λόγω της ισορροπημένης οξύτητας και των ώριμων τανινών. Το Αγιωργίτικο βγάζει αρώματα μαύρων και κόκκινων μούρων και πικάντικες νότες μπαχαρικών.
Ωστόσο, η καλλιέργεια σε περιοχές με πιο ψυχρό κλίμα έχει και τα μειονεκτήματά της, αφού "η ωρίμανση επιβραδύνεται και μερικές φορές τα σταφύλια δεν φτάνουν στην επιθυμητή ωρίμανση. Μπορεί να είναι σπάνιο φαινόμενο στην Ελλάδα, αλλά συμβαίνει, συνήθως στις βόρειες περιοχές", σημειώνει ο Σκούρας.
Το Κτήμα Άλφα βρίσκεται στο Αμύνταιο, στη Μακεδονία. Η περιοχή αυτή, γνωστή για τα διαυγή και λαμπερά κόκκινα κρασιά της με βάση το Ξινόμαυρο, είναι η πιο δροσερή της χώρας με ηπειρωτικό κλίμα. Η τοπογραφία συμβάλλει στα ψυχρότερα καιρικά φαινόμενα με διάφορους τρόπους.
Πρώτον, το Αμύνταιο βρίσκεται σε σχετικά μεγάλο υψόμετρο, από 570 έως 700 μέτρα. Δεύτερον, το Αμύνταιο περιβάλλεται από λίμνες, τη Βεγορίτιδα και τη λίμνη Πετρών, οι οποίες κάνουν πιο ήπιο το κλίμα.
"Οι λίμνες ρυθμίζουν τη θερμοκρασία στην περιοχή απελευθερώνοντας δροσερές αύρες στους γύρω αμπελώνες κατά την καλλιεργητική περίοδο", εξηγεί ο Άγγελος Ιατρίδης, ο οινοποιός του Κτήματος Άλφα.
Αν και σε υψόμετρο, το Αμύνταιο προστατεύεται από τρία βουνά που δημιουργούν ένα φράγμα γύρω από την περιοχή. "Οι ορεινοί όγκοι συμβάλλουν στη δημιουργία μικροκλίματος εμποδίζοντας τους ψυχρότερους ανέμους και συγκρατώντας τα επίπεδα της θερμοκρασίας", εξηγεί ο Ιατρίδης. Δυστυχώς, όμως, ο ανοιξιάτικος παγετός απειλεί τους καλλιεργητές. Καθώς οι χειμώνες γίνονται πιο ήπιοι και τα αμπέλια ωριμάζουν νωρίτερα, ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται.
Το Κτήμα Άλφα Alpha καλλιεργεί επίσης αμπέλια στην ΠΓΕ Φλώρινας. Η έντονα αρωματική λευκή Μαλαγουζιά είναι το κρασί που κυριαρχεί σε αυτή την περιοχή, και ακολουθούν το λευκό Ασύρτικο και το Sauvignon Blanc. Η ΠΓΕ Φλώρινας βρίσκεται στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία και την Αλβανία, και αντιμετωπίζει παρόμοια οφέλη και προβλήματα -λόγω του ψυχρού κλίματος- με το Αμύνταιο.
Ο Στέλιος Μπουτάρης, οινοποιός και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Κυρ-Γιάννη, έχει παρατηρήσει τις αλλαγές στο κλίμα της περιοχής. Ο Μπουτάρης επισημαίνει ότι οι χειμώνες γίνονται πιο ζεστοί, ενώ ο καιρός το καλοκαίρι έχει "αγριέψει". "Μπορεί να υπάρξουν μεγάλες ζεστές περίοδοι ξηρασίας, ακόμη και τον χειμώνα, που θα διακοπούν από έντονες βροχοπτώσεις. Οι χαλαζοπτώσεις είναι επίσης πιο συχνές και σφοδρές", εξηγεί.
Ως εκ τούτου, σημειώνει ο Μπουτάρης, τα κρασιά μπορεί να περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα οξύτητας και υψηλότερο pH. Σε ορισμένες σοδειές, μαζεύουν τις λευκές ποικιλίες νωρίτερα από ό,τι στο παρελθόν για να διατηρήσουν τα αρώματα και τη φρεσκάδα τους.
Η εταιρεία Κυρ-Γιάννη καλλιεργεί αμπέλια τόσο στο Αμύνταιο όσο και στην Ημαθία. Παρόλο που μπορεί να μην επικρατεί βαρύ ψύχος όπως στο Αμύνταιο, η Ημαθία έχει χαμηλότερες θερμοκρασίες από τον μέσο όρο των ελληνικών καλλιεργητικών περιοχών.
"Η οινοποιία σε περιοχές με δροσερό κλίμα είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευκαιρία. Σε έναν κόσμο όπου η κλιματική αλλαγή είναι παρούσα με πολλούς τρόπους, η αμπελουργία μπορεί να επιβιώσει μακροπρόθεσμα μόνο σε περιοχές όπου παράμετροι όπως το υψόμετρο μπορούν να μετριάσουν τις ακραίες καιρικές συνθήκες. Το Αμύνταιο είναι μια τέτοια περιοχή με μεγάλες δυνατότητες να συνεχίσει να παράγει κρασιά υψηλής ποιότητας", τονίζει ο Μπουτάρης.
Ο Ιατρίδης συμφωνεί: "Το Αμύνταιο είναι σε ευνοϊκή θέση για το μέλλον της οινοποιίας στην Ελλάδα". "Καθώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις αμπελουργικές περιοχές παγκοσμίως, περιοχές με ψυχρότερο κλίμα όπως το Αμύνταιο αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αξία. Το ψυχρότερο κλίμα του Αμύνταιου παρέχει ένα φυσικό πλεονέκτημα για προσαρμογή σε αυτές τις αλλαγές", προσθέτει.
