Οι ρωσικές έρευνες για πετρέλαιο στην Ανταρκτική απειλούν την "επιστημονική διπλωματία"

Οι ρωσικές έρευνες για πετρέλαιο στην Ανταρκτική απειλούν την "επιστημονική διπλωματία"

Του Saleem H. Ali

Έγγραφα από την Επιτροπή Περιβαλλοντικού Ελέγχου της βρετανικής Βουλής των Κοινοτήτων αποκάλυψαν πρόσφατα ότι Ρώσοι γεωλόγοι έχουν ανακαλύψει τεράστια αποθέματα πετρελαίου στα ύδατα της Βρετανικής Ανταρκτικής Επικράτειας στη θαλάσσια περιοχή Wedell. Όταν επισκέφθηκα την εν λόγω περιοχή τον Νοέμβριο του 2022, οι μετρήσεις επιβεβαίωσαν την αραίωση των πάγων και την ευκολότερη θαλάσσια πρόσβαση. Οι Ρώσοι δεν έχουν αναφερθεί σε συγκεκριμένα σχέδια, αλλά οι έρευνές τους για ενεργειακούς πόρους θα μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο το Σύστημα Συνθηκών Ανταρκτικής. Οι συναφείς Συνθήκες αποτελούν ξεχωριστό παράδειγμα διεθνούς επιστημονικής συνεργασίας, το οποίο μέχρι στιγμής έχει καταστείλει τον "παρορμητισμό" των κρατών να χρησιμοποιούν βία στις εδαφικές τους διεκδικήσεις. Ωστόσο, δεδομένων των τρεχουσών γεωπολιτικών συνθηκών, η ηρεμία στην Ανταρκτική που βασίζεται εν πολλοίς στην επιστημονική κοινότητα θα μπορούσε να υπονομευθεί.

Ο ορυκτός πλούτος της Ανταρκτικής θα μπορούσε να είναι πιο προσιτός όπως και η μόνιμη κατοίκηση για τις 7 χώρες που διεκδικούν εδάφη στην Ανταρκτική (Αργεντινή, Αυστραλία, Χιλή, Γαλλία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο). Ειδικότερα, η Χιλή και η Αργεντινή έχουν ήδη μόνιμους οικισμούς με σχολεία στις βάσεις τους στην Ανταρκτική. Η πρόσφατη αποκάλυψη για τις ρωσικές πετρελαϊκές έρευνες ανάγκασε τη Χιλή να θέσει σε συναγερμό τις αμυντικές της δυνάμεις και να πραγματοποιήσει μια συνάντηση ασφαλείας στη βάση της Ανταρκτικής ως επίδειξη δύναμης και διεκδίκησης. Από την άλλη πλευρά, η κλιματική κρίση θα μπορούσε να παρακινήσει τα μέρη της Συνθήκης της Ανταρκτικής (στα οποία περιλαμβάνονται η Ρωσία και η Ουκρανία) να παραμείνουν δεσμευμένα στην επιστημονική συνεργασία ανεξαρτήτων των εγχώριων πολιτικών συμφερόντων.

Ίσως τα πιο τρομακτικά σενάρια για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παγκοσμίως σχετίζονται με το λιώσιμο των πάγων της Ανταρκτικής. Στην ήπειρο αυτή, που θεωρείται η πιο παγωμένη, η πιο ανεμοδαρμένη και πιο "υγρή" ξηρά μάζα στη Γη, βρίσκεται περισσότερο από το 70% του γλυκού νερού σε όλο τον πλανήτη. Αν και τα πιο πρόσφατα αναλυτικά μοντέλα για την Ανταρκτική και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που φτάνουν μέχρι το έτος 2350, δεν προβλέπουν ολοκληρωτικό λιώσιμο των πάγων, ακόμα και μέτρια μεταβολή στην επιφάνεια της Ανταρκτικής που καλύπτεται από πάγους (ειδικά στην Ανατολική Ανταρκτική) εγείρει μεγάλες ανησυχίες.

Η βάση Vernadsky στην Ανταρκτική θα μπορούσε να συνδέσει τις επιστήμες με τον τρόπο που διεξάγονται οι σύγχρονες συγκρούσεις. Ήταν μία από τις βάσεις όπου μελετήθηκε για πρώτη φορά η τρύπα του όζοντος και οδήγησε στη μοναδική διεθνή περιβαλλοντική συνθήκη που επικυρώθηκε από όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ και τους συνδεδεμένους φορείς για την προστασία του πλανήτη από την επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία. Αρχικά ήταν βρετανική βάση, παραδόθηκε στην ουκρανική κυβέρνηση το 1996. Επέλεξαν να της δώσουν το όνομα μιας από τις ηγετικές μορφές της σύγχρονης συστημικής οικολογίας - του Vladmir Vernadsky, από τους πρώτους στοχαστές που εισήγαγαν την έννοια της "βιόσφαιρας". Ο Vernadsky τυγχάνει σεβασμού ως επιστήμονας τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία, καθώς πίστευε σε μια διπλή και συμβιωτική ταυτότητα και για τους δύο πολιτισμούς. Ίσως αυτή η βάση με το όνομά του να μπορεί να αναθερμάνει την επιστημονική διπλωματία μεταξύ των δύο κρατών.

Σύμφωνα με  δοκίμιο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο ψηφιακό περιοδικό Aeon, η Ανταρκτική παρουσιάζει ένα παράδοξο: ενώ υπάρχουν πρωτόκολλα και κανόνες για την άμεση προστασία της από τις κλιματικές επιπτώσεις, εντούτοις ο κίνδυνος προέρχεται από τις ατομικές μας ενέργειες που παράγουν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα πολύ μακριά από την παγωμένη ήπειρο. Η Ανταρκτική είναι μια περιοχή ζωτικής σημασίας μα και ευάλωτη, που ελπίζουμε να τη φέρουμε πιο κοντά στις κοινότητες πρακτικής των επιχειρήσεων και των πανεπιστημίων μας για να ενισχύσουμε τη δράση στο εσωτερικό της χώρας. Η μελετήτρια πολιτικών θεμάτων της Ανταρκτικής, Daniela Legett, μας προειδοποίησε, σε ένα σημαντικό δοκίμιό της που δημοσιεύθηκε σχεδόν πριν από μια δεκαετία, ότι το Σύστημα Συνθηκών Ανταρκτικής παραμένει εύθραυστο, παρά την επιτυχημένη εφαρμογή του μέχρι στιγμής.

Παρά την ύπαρξη 7 διεκδικητών, τεράστια τμήματα της Ανταρκτικής δεν τα διεκδικεί κανένα κράτος. Το μεγαλύτερο τέτοιο έδαφος βρίσκεται στη Δυτική Ανταρκτική και ονομάζεται "Γη της Μαρί Μπερντ". Στο παρελθόν, ο πρώην ηγέτης της Μαλαισίας Μαχατίρ Μοχάμεντ πρότεινε στα Ηνωμένα Έθνη ότι η ήπειρος θα πρέπει να είναι προσβάσιμη στις αναπτυσσόμενες χώρες και όχι να αποτελεί "παιδική χαρά" για την ελίτ των επιστημόνων από πλούσια κράτη. Πρότεινε μάλιστα και πιθανές διεκδικήσεις μέσω των Ηνωμένων Εθνών. Το ισχύον Σύστημα Συνθήκης της Ανταρκτικής είναι εκτός αρμοδιότητας των Ηνωμένων Εθνών και ίσως θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο να ενταχθεί η Ανταρκτική σε κάποια μορφή πολυμερούς κηδεμονίας.

Η Ρωσία είναι εξέχον μέλος του Συστήματος Συνθήκης Ανταρκτικής, ενώ διαθέτει σημαντικές ερευνητικές βάσεις στην ήπειρο. Η ανταλλαγή δεδομένων είναι απαραίτητη για την επιτυχία της επιστήμης στην Ανταρκτική και είναι σαφές ότι απειλείται. Ενώ η Ρωσία μπορεί να ωφεληθεί από ορισμένες πτυχές της κλιματικής αλλαγής όσον αφορά την επιμήκυνση των καλλιεργητικών περιόδων, υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η χώρα δεν είναι καλά προετοιμασμένη για τις αρνητικές συνέπειες. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το Σύστημα Συνθήκης Ανταρκτικής για να συνεργαστεί με τη Ρωσία ως χώρα που δεν διεκδικεί εδάφη μέχρι στιγμής (σε αντίθεση με την Αρκτική, όπου έχει τη μεγαλύτερη παράκτια επικράτεια). Τα οφέλη της επιστημονικής συνεργασίας στην Ανταρκτική έχουν περισσότερες δυνατότητες εάν προσεγγιστεί η Ρωσία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν την Ανταρκτική ως έναν τρόπο υπεράσπισης της πολυμέρειας σε μια εποχή που απομονώνονται με τις αποφάσεις της εξωτερικής τους πολιτικής. Θετικό σημάδι ότι η προοπτική αυτή καταγράφεται στον Λευκό Οίκο είναι η δημοσίευση ενός "Μνημονίου Εθνικής Ασφάλειας" που εκδόθηκε στις 17 Μαΐου 2024, στο οποίο επισημαίνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες "θα συνεχίσουν να ηγούνται των διεθνών συνεργασιών μέσω του Συστήματος Συνθήκης Ανταρκτικής". Είναι καιρός να εστιάσουμε σε αυτή την Terra Incognita για να διασφαλίσουμε ότι μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της ανθρωπότητας στην επιστημονική διπλωματία δεν θα πέσει θύμα "αχόρταγων" που θέλουν να αρπάξουν φυσικούς πόρους.

Περισσότερα από Forbes

Τι αλλάζει με το νέο τελεσίγραφο Τραμπ προς τη Ρωσία

Η προθεσμία των "10-12 ημερών" έρχεται μετά τη συμφωνία για αποστολή επιπλέον αμυντικής βοήθειας στην Ουκρανία.

Οι ρωσικές επιθέσεις στους πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας "δοκιμάζουν" τακτικές εναντίον του ΝΑΤΟ

Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια γιγαντιαία "βρώμικη βόμβα".

Η στρατιωτική συμμαχία της Ρωσίας "ξηλώνεται" αργά

Ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας "διαδέχθηκε" το Συμφώνο Βαρσοβίας, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα.

Τα "απλά" μαθηματικά του Τραμπ για τη Ρωσία

Ένας τρόπος για να χτυπήσει ο Τραμπ τη Μόσχα είναι να "πλημμυρίσει" την παγκόσμια αγορά με επιδοτούμενο πετρέλαιο.

Ειρήνη στην Ουκρανία; Περιορίστε τις ρωσικές εξαγωγές LNG στην Ασία

H Ρωσία σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί τη Βόρεια Θαλάσσια Οδό για να αποφύγει τις κυρώσεις. Αυτός ο θαλάσσιος δρόμος είναι πλωτός από τα τέλη Ιουνίου έως τον Οκτώβριο/Νοέμβριο και παρέχει στη Μόσχα άμεση πρόσβαση στην Ασία. Η Ρωσία επικεντρώνεται στον τριπλασιασμό των εξαγωγών LNG έως το 2030. Εναπόκειται στις ΗΠΑ και στην ΕΕ να αυστηροποιήσουν τις κυρώσεις για να αναγκάσουν το Κρεμλίνο να μπει σε ειρηνικές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία.

Η "στροφή" Τραμπ απέναντι στη Ρωσία είναι σημείο καμπής – αρκεί όμως;

Ένα διστακτικό βήμα των ΗΠΑ προς τη σωστή κατεύθυνση και οι παραλείψεις μιας στρατηγικής.

Ο ρόλος της Βόρειας Κορέας στο ουκρανικό μέτωπο αποκαλύπτει τις αδυναμίες των Ρώσων

Η Πιονγκγιάνγκ σχεδιάζει να τριπλασιάσει τον αριθμό των στρατιωτών της στην Ουκρανία.

Τραμπ: Πώς μπορεί να βοηθήσει την Ουκρανία να κερδίσει τον πόλεμο και πώς να κάνει τη Ρωσία να πληρώσει

Τρία χρόνια μετά ρωσική εισβολή δεν φαίνεται το τέλος της αιματηρής σύρραξης στον ορίζοντα

Η Ρωσία αναβαθμίζει τα drones Shahed και εφαρμόζει νέες τακτικές στην Ουκρανία

Η Ρωσία αναβαθμίζει τα drones Shahed και εφαρμόζει νέες τακτικές στην Ουκρανία

Σύγκρουση Ιράν - Ισραήλ: Τα 5 χειρότερα σενάρια για το πετρέλαιο

Η επιλογή του Τελ Αβίβ να "παραλύσει" την ιρανική βιομηχανία φυσικού αερίου και το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ.

"Ιστός της αράχνης": Η ουκρανική επίθεση είχε "προαναγγελθεί" από τη Μέση Ανατολή

Τα προμηνύματα από μια σειρά γεγονότων στη Μέση Ανατολή την τελευταία δεκαετία.

Μπορεί η Ουκρανία να αναπτύξει μια πυρηνική βόμβα για να σταματήσει τη ρωσική εισβολή;

Το Κίεβο έχει πρόσβαση σε ουράνιο, αλλά πρέπει να κατασκευάσει δίκτυο προηγμένων φυγοκεντρωτών για τον εμπλουτισμό του.