Της Monica Sanders
Πρώτον, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι στην περίπτωση των συνεχιζόμενων συγκρούσεων, όπως αυτή μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, οι πληγές είναι ακόμη νωπές και το ζήτημα του ανθρώπινου κόστους αυξάνεται κάθε μέρα. Αλλά είναι επίσης σημαντικό να λάβουμε υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των συγκρούσεων σε όλο τον κόσμο, οι οποίες μπορεί να χρειαστούν γενιές για να αντιστραφούν.
Η σύγκρουση στην Ουκρανία, από το 2014 και κυρίως με την εισβολή της Ρωσίας το 2022, έχει οδηγήσει σε θύματα, πρόσφυγες και οικονομική αναταραχή. Έχει επίσης προκαλέσει ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, καταστρέφοντας τα οικοσυστήματα και θέτοντας σε κίνδυνο τις γειτονικές χώρες.
Το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης κατέγραψε περισσότερες από 2.000 περιπτώσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως περιβαλλοντικά εγκλήματα σύμφωνα με τον ποινικό κώδικα της Ουκρανίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό επειδή οι Δρ Jiayi Zhou και Ian Anthony δημοσίευσαν ευρήματα ότι η Ουκρανία φιλοξενεί το 35% της βιοποικιλότητας της Ευρώπης. Εκατοντάδες προστατευόμενες περιοχές βρίσκονται σήμερα ή είχνα βρεθεί νωρίτερα υπό κατοχή, συμπεριλαμβανομένων περίπου 23 εθνικών πάρκων καθώς και καταφυγίων φύσης και βιόσφαιρας. Το να βρίσκονται οι περιοχές αυτές υπό κατοχή σημαίνει ότι οι περιοχές ήταν εκτεθειμένες στα απόβλητα και τη ρύπανση που σχετίζονται με τον στρατιωτικό εξοπλισμό και τις προμήθειες. Οι εκρήξεις και τα χημικά που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο έχουν μολύνει το έδαφος και το νερό, προκαλώντας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, περιβαλλοντικές ζημιές ύψους άνω των 55 δισ. δολαρίων.
Εν τω μεταξύ, οι επιπτώσεις του πραξικοπήματος του Ιουλίου στον Νίγηρα συνεχίζονται. Οι ρίζες της σύγκρουσης στη δυσαρέσκεια κατά της Γαλλίας για την εξόρυξη πόρων (ουράνιο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της γης λόγω της σύγκρουσης, δημιουργούν μια πολιτική και κλιματική κρίση. Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης αναφέρει ότι οι κύκλοι ξηρασίας-πλημμύρας έχουν οδηγήσει στον εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Οι εντάσεις γύρω από τη στρατιωτική χούντα έχουν καταστήσει την ανθρωπιστική βοήθεια εξαιρετικά περιορισμένη και την αποκατάσταση του κλίματος αδύνατη. Αυτό αναδεικνύει το γεγονός ότι οι συνδυασμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των ένοπλων συγκρούσεων οδηγούν σε αυξημένες ανθρωπιστικές κρίσεις, εκτοπισμούς και επισιτιστική ανασφάλεια. Οι ανθρωπιστικοί οργανισμοί έχουν ζητήσει πρόσθετη στήριξη από τη διεθνή κοινότητα για να τους βοηθήσει να παραδώσουν επισιτιστική και άλλη βοήθεια στον Νίγηρα.
Ακόμη, υπάρχει η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Παρόμοια με την Ουκρανία και τον Νίγηρα, η σύγκρουση έχει οδηγήσει σε καταστροφή κρίσιμων υποδομών, αφήνοντας τη Γάζα χωρίς ενεργειακούς πόρους και νερό σε ορισμένες περιοχές. Ο χαρακτήρας της περιοχής έκανε πιο έντονη την ανθρωπιστική κρίση. Στις αλυσιδωτές επιπτώσεις της σύγκρουσης περιλαμβάνονται οι περιβαλλοντικές ζημιές και οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Οι συνεχιζόμενες ζημιές στις υποδομές αποχέτευσης στη Γάζα λόγω των επιθέσεων και της χρήσης εκρηκτικών όπλων προκαλούν τώρα ανησυχία, αλλά ήδη η περιοχή υπέφερε από τις επιπτώσεις δεκαετιών συγκρούσεων. Τα αποτελέσματα είναι ανεπαρκείς προμήθειες νερού, κακή αποχέτευση και κίνδυνος για την υγιεινή, παράλληλα με την ανεξέλεγκτη απόρριψη ανεπεξέργαστων λυμάτων. Μακροπρόθεσμα, αυτά μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες και να αυξήσουν το ποσοστό των χρόνιων ασθενειών. Η γεωργία και η πρόσβαση στο νερό θα επηρεαστούν επίσης.
Οι βομβαρδισμοί και οι πυραυλικές επιθέσεις συμβάλλουν επίσης στην περιβαλλοντική απειλή. Τα πυρομαχικά περιέχουν γενικά βαρέα μέταλλα και άλλα χημικά που μπορούν να παραμείνουν απειλή για την υγεία τόσο των ανθρώπων όσο και των οικοσυστημάτων για δεκαετίες μετά το τέλος κάθε σύγκρουσης. Αυτές οι χημικές ουσίες επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα και του εδάφους καθώς και την ποιότητα του νερού. Λόγω των επαναλαμβανόμενων συγκρούσεων στην περιοχή, υπάρχουν ζημιές στο περιβάλλον και στα φυσικά συστήματα, όπως η πανίδα και η δενδρώδης βλάστηση. Αυτό καθιστά τη Γάζα και τις κοντινές περιοχές επιρρεπείς σε κύκλους ξηρασίας-πλημμυρών. Με τις πιο πρόσφατες προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή να δείχνουν πιθανή αύξηση των ακραίων βροχοπτώσεων, η κατάσταση αυτή θα επιδεινωθεί.
Εκτός από έναν αυξανόμενο κατάλογο προβλημάτων, όλο το Ισραήλ θα πρέπει να αντιμετωπίσει και τη μειωμένη κλιματική ανθεκτικότητα. Παρόμοια με την Ουκρανία και τον Νίγηρα, οι συνεχείς ένοπλες συγκρούσεις εμποδίζουν τις ευκαιρίες για αποκατάσταση και επενδύσεις. Η σύγκρουση και η συνεχιζόμενη χρήση εκρηκτικών όπλων μειώνουν την κλιματική ανθεκτικότητα της Γάζας, δεδομένων των υφιστάμενων περιορισμών στις υποδομές. Ο Peter Schwartzstein του Wilson Center σημειώνει: "Δεν μπορείτε να αποσυνδέσετε το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους όπως το νερό από την ευρύτερη δυναμική μιας σύγκρουσης", πράγμα που σημαίνει ότι χάνονται τόσο οι νίκες του παρελθόντος στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όσο και οι σημερινές ευκαιρίες.
Υπάρχουν επιλογές, ακόμη και σε περιόδους συγκρούσεων, για την αντιμετώπιση ορισμένων από αυτά τα ζητήματα. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, και συγκεκριμένα με τις Συμβάσεις της Γενεύης, υπάρχουν διατάξεις για διάφορα είδη προστατευόμενων περιοχών ή "ζωνών". Οι αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες, οι ζώνες ασφαλείας και οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι είναι μερικά παραδείγματα περιοχών όπου είτε δεν επιτρέπεται καμία στρατιωτική δραστηριότητα είτε αναστέλλεται προσωρινά. Αρκετοί διεθνείς οργανισμοί έχουν ζητήσει να ανοίξουν ανθρωπιστικοί διάδρομοι για να επιτραπεί η παροχή τροφίμων και φαρμάκων έκτακτης ανάγκης και η εκκένωση ευάλωτων ομάδων. Οι διάδρομοι αυτοί μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την επείγουσα επισκευή υποδομών και την επεξεργασία νερού. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες κοντά σε περιοχές προτεραιότητας για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και για τη διατήρηση κρίσιμων οικοσυστημάτων και τη δημιουργία ασφαλών περιοχών για τον πληθυσμό. Παρόμοιες ιδέες έχουν προταθεί από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού.
Τα παραδείγματα αυτά καταδεικνύουν πώς οι πόλεμοι και οι ένοπλες συγκρούσεις δεν προκαλούν μόνο άμεσο ανθρώπινο πόνο, αλλά έχουν επίσης σοβαρές και διαρκείς περιβαλλοντικές συνέπειες. Η ύπαρξη συγκρούσεων και οι προτάσεις για λύσεις αναδεικνύουν τη διασύνδεση των περιβαλλοντικών, ανθρωπιστικών και γεωπολιτικών ζητημάτων στις ζώνες συγκρούσεων. Για ένα βιώσιμο μέλλον, η αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων εντός και εκτός των περιόδων συγκρούσεων, είναι απαραίτητη.
