Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Το 2024 σηματοδότησε μια καθαρή στροφή: οι ελληνικές τράπεζες πέρασαν μπροστά στη χρηματοδότηση της ναυτιλίας, αυξάνοντας τις εκταμιεύσεις τους κατά 17,5% και ενισχύοντας τον ρόλο τους σε μια αγορά που για χρόνια είχε στραφεί σε εξωτραπεζικές λύσεις, όπως το leasing. Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν μία δεκαετία στασιμότητας, το συνολικό ύψος των τραπεζικών χρηματοδοτήσεων προς την ελληνόκτητη ναυτιλία ανέκαμψε με σταθερά θετικά πρόσημα. Το συνολικό ποσό έφτασε τα 53,51 δισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του έτους, σημειώνοντας αύξηση 5% σε σχέση με το 2023, και καταγράφοντας τη μεγαλύτερη άνοδο από το 2017.
Τα στοιχεία της Petrofin Research αποτυπώνουν με σαφήνεια την επανενεργοποίηση του τραπεζικού συστήματος: τόσο τα ήδη εκταμιευμένα δάνεια όσο –κυρίως– τα εγκεκριμένα και μη εκταμιευμένα commitments αυξήθηκαν αισθητά, με τα τελευταία να καταγράφουν άλμα άνω του 51%. Αυτό δείχνει ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες ετοιμάζουν παραγγελίες και ναυπηγήσεις που θα απορροφήσουν αυτή τη ρευστότητα μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Παράλληλα, η τάση ευνοεί τα έργα που ενσωματώνουν πράσινη τεχνολογία, καθώς για πρώτη φορά η Petrofin μετράει ξεχωριστά τα sustainability-linked loans.
Το λεγόμενο Petrofin Index, που αποτυπώνει την εξέλιξη του τραπεζικού δανεισμού από το 2001 με βάση το έτος εκείνο ως 100, διαμορφώθηκε στο τέλος του 2024 στο επίπεδο 324 – υψηλότερο από κάθε προηγούμενο έτος μετά το 2017. Ενδεικτικά, το 2023 ήταν στο 308 και το 2022 στο 314. Η πορεία του δείκτη επιβεβαιώνει την επανεκκίνηση της τραπεζικής εμπλοκής, παρότι ακόμη απέχει από τα επίπεδα του 2008 (443 μονάδες), λίγο πριν το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Το εντυπωσιακότερο στοιχείο αφορά τον ανασχηματισμό της "γεωγραφίας" των χρηματοδοτήσεων. Οι ελληνικές τράπεζες ήταν οι μόνες που εμφάνισαν διψήφιο ρυθμό ανόδου. Αντίθετα, οι διεθνείς τράπεζες με φυσική παρουσία στην Ελλάδα μείωσαν τη συμμετοχή τους κατά 6,2%, ενώ οι διεθνείς χωρίς παρουσία κινήθηκαν οριακά θετικά (+2,5%). Αυτό δείχνει ότι οι ελληνικές συστημικές τράπεζες αξιοποίησαν την ευκαιρία για να διεκδικήσουν μερίδιο αγοράς που είχαν χάσει τα προηγούμενα χρόνια – επανήλθαν δυναμικά, προσφέροντας ανταγωνιστικά επιτόκια, απλουστευμένες διαδικασίες και πιο φιλικούς όρους.
Η συνολική συμμετοχή των ευρωπαϊκών τραπεζών (συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών) έφτασε το 72,93%, ελαφρώς μειωμένη σε σχέση με το 2023 (74,02%). Πάντως, η UBS (μέσω απορρόφησης της Credit Suisse) διατήρησε την κορυφή με έκθεση 5,2 δισ. δολαρίων σε ελληνική ναυτιλία. Το σύνολο των 10 μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων ξεπέρασε τα 35,9 δισ. δολάρια, με αύξηση σχεδόν 9% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.
Αν και ο αριθμός των τραπεζών που συμμετέχουν στη χρηματοδότηση μειώθηκε ελαφρά (από 50 σε 49), είναι φανερό ότι τα χαρτοφυλάκια ενοποιούνται και σταθεροποιούνται. Πολλοί παραδοσιακοί δανειστές μετατοπίζονται σε σχήματα leasing ή project finance, χωρίς να αποσύρονται από τη ναυτιλία, αλλά αλλάζοντας τη στρατηγική εμπλοκής τους.
Το 2024, τέλος, αποτέλεσε και το πρώτο έτος όπου η Petrofin ξεκίνησε να παρακολουθεί συστηματικά τη χρηματοδότηση που σχετίζεται με ESG και βιώσιμη ναυτιλία. Αν και ακόμη αντιπροσωπεύει μικρό μέρος του συνολικού δανεισμού, η τάση είναι ανοδική και αναμένεται να ενισχυθεί σημαντικά από το 2025 και μετά, καθώς τόσο οι τράπεζες όσο και οι πλοιοκτήτες προσανατολίζονται σε πράσινες λύσεις για να ανταποκριθούν στα νέα ευρωπαϊκά και διεθνή standards.
Η εικόνα που διαμορφώνεται δείχνει ότι η ελληνική ναυτιλία έχει πάλι πρόσβαση σε φθηνή και διαρθρωμένη τραπεζική χρηματοδότηση – και ότι η εμπιστοσύνη των τραπεζών επιστρέφει. Η τάση αυτή, αν συνεχιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα επενδύσεων, σε πλοία υψηλής ενεργειακής απόδοσης, και να αποκαταστήσει μέρος της ισορροπίας που είχε χαθεί με την επέλαση των κινεζικών και leasing σχημάτων την προηγούμενη δεκαετία.
