Του Michael Lynch
Μια σειρά από πολιτικές που έχει προτείνει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απειλούν να εντείνουν τις πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία: από τη μείωση των φόρων, μέχρι την επιβολή δασμών σε εισαγόμενα προϊόντα και την απέλαση παράτυπων μεταναστών. Ο ίδιος ωστόσο έχει υποστηρίξει πως θα "ψαλιδίσει" τον πληθωρισμό, με την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας, σημειώνοντας ότι το χαμηλότερο ενεργειακό κόστος θα έχει αντίκτυπο σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Έτσι, ο Τραμπ φαίνεται να εστιάζει στο να αυξηθούν οι γεωτρήσεις πετρελαίου και για εξόρυξη φυσικού αερίου, κινούμενος στον αντίποδα από τη διοίκηση Μπάιντεν. Παρόλο που εγκρίθηκαν μερικά μεγάλα projects, όπως το Willow στην Αλάσκα, η έκταση των ομοσπονδιακών εκτάσεων που εκμισθώνονται για την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει μειωθεί σημαντικά, όπως δείχνει και το παρακάτω διάγραμμα.
Η διάθεση περισσότερων εκτάσεων για εξόρυξη θα βοηθήσει τη βιομηχανία, αλλά ο αντίκτυπος στην παραγωγή των ΗΠΑ δεν θα είναι άμεσος. Η παραγωγή σχιστόλιθου μπορεί να αυξηθεί γρήγορα, αλλά η μεγαλύτερη ποσότητα σχιστόλιθου βρίσκεται σε ιδιωτικές και όχι ομοσπονδιακές εκτάσεις. Η εκμίσθωση ομοσπονδιακών εκτάσεων και η γεώτρηση σε αυτές απαιτούν πολλή γραφειοκρατία. Επίσης, μεγάλο μέρος των εκτάσεων με προοπτική βρίσκεται στον Κόλπο του Μεξικού, και γι' αυτή την περιοχή η γραφειοκρατική καθυστέρηση είναι ακόμα πιο μεγάλη.
Από την άλλη, θεωρητικά ο Τραμπ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την εξουσία του στην εξωτερική πολιτική για να επηρεάσει την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου και σχετικά γρήγορα, ιδίως όσον αφορά τις τρεις χώρες που τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ: το Ιράν, τη Ρωσία και τη Βενεζουέλα. Η περίπτωση της Βενεζουέλας είναι απλή: πιο αυστηρές κυρώσεις θα έθεταν εκτός αγοράς μια μικρή ποσότητα αργού - ουσιαστικά δεν θα δημιουργούσαν πρόβλημα στο σύστημα. Στην απίθανη περίπτωση που οι κυρώσεις σε βάρος του Καράκας χαλαρώσουν, η παραγωγή της Βενεζουέλας θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά, αλλά όχι για πολλούς μήνες.
Όσον αφορά το Ιράν, η παραγωγή του έχει αυξηθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες λόγω αποφυγής κάποιων κυρώσεων ή χαλαρής επιβολής ορισμένων άλλων. Το Ιράν έχει αυξήσει την παραγωγή του κατά τουλάχιστον 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα από όταν ανέλαβε προεδρικά καθήκοντα ο Μπάιντεν, όπως δείχνει και το παρακάτω γράφημα. Η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ δεν αναμένεται να απαγορεύσει εντελώς τις εξαγωγές ιρανικού αργού, αλλά μπορεί να τις μειώσει αισθητά βραχυπρόθεσμα, εγείροντας ανησυχίες σε αγοραστές και εταιρείες logistics. Δεδομένου ότι η ζήτηση για το πετρέλαιο του OPEC+ αναμένεται να υποχωρήσει κατά 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2025, οι κυρώσεις σε βάρος του Ιράν θα αντισταθμίσουν τη συγκεκριμένη ποσότητα.
Η Ρωσία είναι διαφορετική περίπτωση. Σύμφωνα και με το παρακάτω διάγραμμα, η ρωσική παραγωγή παραμένει στα ίδια επίπεδα με την εποχή που ξεκίνησε η προεδρική θητεία του Μπάιντεν, αλλά αυξήθηκε μέχρι τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, κυρίως γιατί χαλάρωσαν οι ποσοστώσεις που επέβαλε ο OPEC+ εν καιρώ πανδημίας. Μετά τη ρωσική εισβολή και την επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Μόσχας από την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της, η ρωσική παραγωγή αρχικά κατρακύλησε, αλλά στη συνέχεια ανέκαμψε για να διολισθήσει και πάλι.
Ωστόσο, όπως δείχνει το παρακάτω γράφημα, το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης αυτής οφείλεται στις μειωμένες ποσοστώσεις: Η ρωσική παραγωγή μειώθηκε κατά 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως από την έναρξη του πολέμου, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τις ποσοστώσεις μειώθηκε κατά 1,25 εκατ. βαρέλια. Μετά την αρχική πτώση της παραγωγής όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, δεν είναι σαφές ποιο ποσοστό από τη μειωμένη παραγωγή ήταν αποτέλεσμα των κυρώσεων και ποιο από τις μειωμένες ποσοστώσεις. Δεδομένου ότι τώρα η Ρωσία παράγει πετρέλαιο σε ποσότητες που υπερβαίνουν την ποσόστωση, το συμπέρασμα είναι ότι οι κυρώσεις εξηγούν ένα μέρος της μείωσης της παραγωγής. Το ερώτημα είναι: εάν η κυβέρνηση Τραμπ άρει τις κυρώσεις, η Ρωσία θα ξεπεράσει τις ποσοστώσεις της και θα προσθέσει 500.000 βαρέλια ημερησίως ή και παραπάνω στην παραγωγή; Σε μια αδύναμη πετρελαϊκή αγορά, αυτή η ποσότητα δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη.
Προς το παρόν η αγορά είναι ισορροπλημένη, αλλά το 2025 η ζήτηση για το πετρέλαιο του OPEC+ θα μειωθεί κατά 1 εκατ. βαρέλια ημερησίως, σύμφωνα με την πρόβλεψη του ΙΕΑ. Με τα έως τώρα δεδομένα, η συμμόρφωση με την ποσόστωση θα μετρίαζε τις πιέσεις, δεδομένου ότι το Ιράκ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπερβαίνουν την ποσόστωση κατά 710.000 βαρέλια ημερησίως. Εάν τα κράτη αυτή δεν μειώσουν την παραγωγή αργού, οι τιμές του πετρελαίου θα δεχθούν ισχυρές πιέσεις το 2025. Για να πειστούν, όμως, να συμμορφωθούν, ίσως χρειαζόταν ένας "πόλεμος τιμών", έστω μια "αψιμαχία", καθώς οι Σαουδάραβες δεν θα κάνουν καμία κίνηση όσο πέφτουν οι τιμές, σε αντίθεση με τη στάση τους το 2014.
Προφανώς, εάν η χαλάρωση των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας σημαίνει αύξηση της προσφοράς, η κατάσταση για τον OPEC+ δυσκολεύει. Μπορεί ο Πούτιν να μην θέλει να γεμίσει πετρέλαιο η αγορά, ωστόσο πολύ πιθανόν να διοχετεύσει κάποια ποσότητα αργού, αυξάνοντας το παγκόσμιο πλεόνασμα. Η ρωσική κίνηση θα παρείχε και σε άλλα πετρελαιοπαραγωγά κράτη την πολιτική κάλυψη για να αγνοήσουν τις ποσοστώσεις τους. Το 1998, η υπερπαραγωγή από τη Βενεζουέλα οδήγησε σε κατάρρευση των τιμών, εν μέρει επειδή και άλλοι παραγωγοί ακολούθησαν το ίδιο παράδειγμα, αν και σε μικρότερο βαθμό. Εναλλακτικά, αυστηρότερες κυρώσεις σε βάρος του Ιράν θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τη μειωμένη παραγωγή, και τότε ο OPEC+ (και οι Σαουδάραβες) δεν θα χρειαζόταν να στηρίξουν τις τιμές πετρελαίου.
Οι προοπτικές της αγοράς για το επόμενο έτος εξαρτώνται εν μέρει από τις ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ όσον αφορά τις υφιστάμενες κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ, αλλά και το πόσο γρήγορα θα αναλάβει δράση η Ουάσιγκτον και πόσο αποτελεσματικές θα είναι οι ενέργειές της. Το σενάριο να μειωθούν οι ιρανικές εξαγωγές το 2025 μοιάζει πιθανό, αλλά το αν θα μειωθούν αρκετά ώστε να αντισταθμίσουν τις αναμενόμενες πιέσεις στη ζήτηση για το πετρέλαιο του OPEC+ και αν οι Σαουδάραβες μπορούν να πείσουν το Ιράκ και τα ΗΑΕ να συμμορφωθούν με τις πολιτικές του καρτέλ παραμένουν ανοιχτά ερωτήματα.
Έτσι, για το 2025 οι τιμές του πετρελαίου αναμένεται να κινηθούν πτωτικά, κυρίως λόγω της αύξησης της παραγωγής από κράτη εκτός OPEC+ και ίσως ξεσπάσει ένα "πόλεμος τιμών" για να περιοριστεί η υπερπαραγωγή. Αν όμως η κυβέρνηση Τραμπ καταφέρει να περικόψει τις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου, θα μπορούσαν οι τιμές να σταθεροποιηθούν. Λιγότερο πετρέλαιο από το Ιράν θα μπορούσε να αντισταθμιστεί κυρίως από την αύξηση της ρωσικής παραγωγής. Εξέλιξη που θα μπορούσε επίσης να πυροδοτήσει έναν νέο "πόλεμο τιμών", καθώς η συνολική παραγωγή αυξάνεται στα 1,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως ή και παραπάνω. Αν συμβεί αυτό και οι τιμές αρχίσουν να διολισθαίνουν, οι Σαουδάραβες θα κάνουν πίσω και θα αφήσουν τους "μη συμμορφωθέντες" να θερίσουν ό,τι έσπειραν.
Απόδοση - επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
