Του Melik Kaylan
Οι συγκρούσεις μεταξύ του Ισραήλ και των σιιτικών ομάδων της Χεζμπολάχ στα σύνορα των δύο χωρών απειλεί να πυροδοτήσει έναν νέο εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο. Σιίτες πρόσφυγες από την εμπόλεμη ζώνη στις νότιες περιοχές του Λιβάνου καταφεύγουν στις γειτονικές κοινότητες Χριστιανών και Δρούζων - οι οποίοι από την πλευρά τους εμποδίζουν τη μαζική είσοδο των Σιιτών προσφύγων στα εδάφη τους. Η κίνηση αυτή θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε μια αντιπαράθεση μεταξύ αυτών των κοινοτήτων και της Χεζμπολάχ, οδηγώντας στη συνέχεια σε μια πανεθνική ανάφλεξη. Αυτήν τη φορά, όμως, οι ισορροπίες ισχύος θα μπορούσαν να αλλάξουν, αφήνοντας πίσω τους μια χώρα, και μια περιοχή, εντελώς διαφορετική. Ας δούμε τι συνέπειες θα μπορούσε να έχει μια τέτοια εξέλιξη.
Ο τελευταίος εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο διήρκεσε 15 χρόνια, προκάλεσε τον θάνατο 150.000 ανθρώπων και τερματίστηκε το 1990. Ξεκίνησε από τη διαμάχη μεταξύ (κατά κύριο λόγο Μαρωνιτών) Χριστιανών Λιβανέζων και Παλαιστινίων Μουσουλμάνων προσφύγων, ο πληθυσμός των οποίων είχε αυξηθεί σημαντικά ώστε να καταστήσει τους Μουσουλμάνους, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι ντόπιοι Σουνίτες και Σιίτες, πλειοψηφία στη χώρα. Έτσι, η Χριστιανική, φιλοδυτική φατρία που συμμάχησε με το Ισραήλ βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν συνασπισμό από παναραβιστές, Μουσουλμάνους και αριστερούς. Ναι αριστερούς - ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο απόγειό του και οποιαδήποτε τάση συμπαθούσα τη Δύση ταυτιζόταν άμεσα με τον ιμπεριαλισμό. Όσοι αντιτίθεντο ταυτίζονταν με την απελευθέρωση, την επανάσταση και τις χώρες της σοβιετικής επιρροής εκείνη την εποχή, όπως η Συρία, το Ιράκ και η Λιβύη. Ακούγεται ως αρχαία ιστορία, μια εποχή που ο κόσμος εξοικειώθηκε με απόκρυφους όρους όπως Δρούζοι, Μαρωνίτες και PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης).
Πρόκειται για μια πολύ χονδροειδή σκιαγράφηση, καθώς οι συμμαχίες άλλαζαν συνεχώς, ενώ το ουδέτερο Ιράν εισήλθε στη "συμπλοκή”, για να καταστεί τελικά η κυρίαρχη δύναμη στη χώρα διά μέσου της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ που λειτουργεί ως αντιπρόσωπός του. Κάποια στιγμή, επί εποχής Ρέιγκαν, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να επέμβουν, έστειλαν στρατεύματα, αλλά εκδιώχθηκαν, καθώς δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στον ανταρτοπόλεμο και τις βόμβες που στόχευαν τα φορτηγά του αμερικανικού στρατού. Σε μια παράδοξη κίνηση, η Δύση, κουρασμένη από τη συνεχή απειλή της αστάθειας που καλλιεργούσε ο εμφύλιος πόλεμος σε μια στρατηγικής σημασίας πετρελαιοπαραγωγό περιοχή, προσχώρησε σε μια λύση που ευνοούσε τους αντιπάλους της. Με τον καιρό, η Συρία και το Ιράν αναδείχθηκαν νικητές στον Λίβανο.
Οι ΗΠΑ επέτρεψαν σιωπηρά στις τράπεζες του Λιβάνου να λειτουργούν υπό ένα χαλαρό καθεστώς προκειμένου να επιτραπεί η ταχεία οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας. Ως αποτέλεσμα, η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητας και το λαθρεμπόριο στα λιμάνια μετατράπηκε σε κανονικότητα, που διατηρείται έως και σήμερα, κυρίως προς όφελος της Χεζμπολάχ. Μαύρο χρήμα από όλο τον κόσμο έρεε στη χώρα, ακόμη και από καρτέλ ναρκωτικών. Αυτή η διαφθορά είχε παγκόσμιες επιπτώσεις, με τη Χεζμπολάχ να εγκαθιδρύει την παρουσία της στη Βενεζουέλα και να εισέρχεται στις αγορές χρυσού, πετρελαίου, ναρκωτικών και άλλων τομέων που ευνοούν την ιεραρχία της κυβέρνησης Μαδούρο. Εν τω μεταξύ, όπως ήταν αναμενόμενο, οποιεσδήποτε προσπάθειες επιβολής κυρώσεων, για παράδειγμα, στη Συρία αποδείχθηκαν ανούσιες, καθώς ο γειτονικός Λίβανος αποτελούσε μια "ανοιχτή πόρτα” προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Πολλά έχουν αλλάξει από τότε που έλαβε χώρα ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο, και ορισμένα ξανάλλαξαν. Η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε και το αριστερό ορθόδοξο μπλοκ εξαφανίστηκε, όπως και τα καθεστώτα σε Ιράκ και Λιβύη. Η Συρία κατακερματίστηκε. Αλλά η επιρροή του Ιράν έχει διατηρηθεί και η Ρωσία έχει επιστρέψει τόσο στη Συρία όσο και, ενδεχομένως ως υποστηρικτής του Ιράν, στον Λίβανο, αλλά καθίσταται όλο και πιο "ευνουχισμένη” καθώς αποσπά την προσοχή της η Ουκρανία. Ο αντιδυτικός παναραβισμός δεν αποτελεί πλέον ισχυρή δύναμη, ούτε η οποιαδήποτε επίκληση του αφηγήματος περί εθνικής απελευθέρωσης, διότι, τελικά, οι Μουλάδες της Τεχεράνης διοικούν τη Χεζμπολάχ, ενώ η Ρωσία έχει στρατεύματα στη Συρία. Σίγουρα το αντι-ισραήλινό αίσθημα είναι και πάλι ευρέως διαδεδομένο στον Λίβανο, προς το παρόν όμως, έως ότου ο εσωτερικός φραξιονισμός να περιπλέξει τις "συμπάθειες”. Κι εδώ προκύπτει η πραγματική δυσκολία - διότι έαν υπάρχει πραγματική πιθανότητα αναζωπύρωσης του εμφυλίου πολέμου, τότε είναι επίσης μεγάλη η πιθανότητα να υπάρξουν ανακατατάξεις στην εξουσία και ευρύτερες αλλαγές.
Παρότι πολλοί Λιβανέζοι μπορεί να συμφωνούν επί του παρόντος ότι ο "κακός” της υπόθεσης είναι το Ισραήλ, κυρίως όσον αφορά την ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της χώρας, δεν υπάρχει απολύτως καμία εθνική σύμπνοια για το ποιοι είναι οι "καλοί”. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ιδεολογική ενότητα όσον αφορά την "αντίσταση”, την υπεράσπιση των αραβικών εδαφών, τη Χεζμπολάχ ως τον έσχατο "ηρωικό υπερασπιστή”. Πολλοί, ενδόμυχα, πιστεύουν ότι το Ισραήλ θα μπορούσε ακόμη και να δώσει την ώθηση για να αποτινάξει ο Λίβανος τον ζυγό των Χεζμπολάχ/Ιράν που έχει καθορίσει τη μοίρα της χώρας επί δεκαετίες. Υπό ένα πιο κυνικό πρίσμα -όχι ασυνήθιστο για την περιοχή- η εξάντληση των στρατιωτικών και οικονομικών πόρων της Χεζμπολάχ από τη διαμάχη με το Ισραήλ μπορεί να σημάνει την "απελευθέρωση” από την κληρονομιά του προηγούμενου εμφυλίου πολέμου.
Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να συμβούν δύο τινά: Πρώτον, μια αντίπαλη δύναμη, όπως η Δύση, πρέπει να αντικαταστήσει το Ιράν ως δύναμη συνοχής, κάτι όμως που φαντάζει απίθανο με δεδομένη την τρέχουσα εστίαση στην Ουκρανία και την Ταϊβάν. Δεύτερον, το Ισραήλ θα πρέπει να ξεκινήσει μια διπλωματική "επίθεση” προς τα περιφερειακά συμμαχικά κράτη για να καλύψει το κενό μιας εξασθενημένης Χεζμπολάχ. Διαφορετικά, θα επιβεβαιωθεί η πανάρχαια κρίση - ότι το Ισραήλ έχει τη δύναμη να κάνει πόλεμο αλλά όχι να διασφαλίσει μια διαρκή ειρήνη στην περιοχή του, να καταστρέφει αλλά όχι να ανασυνθέτει και ως εκ τούτου καταλήγει να διεξάγει αέναους πολέμους χωρίς να εξασφαλίζει τη μόνιμη ασφάλειά του. Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι χώρες; Σίγουρα οι χώρες που έχουν υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ, και πιθανώς η Τουρκία και η Αίγυπτος. Καμιά τους δεν θα βοηθούσε τον Μπίμπι Νετανιάχου στην παρούσα συγκυρία, αλλά με κίνητρο την αντικατάσταση του ηγεμονεύοντος Ιράν, και εμφανιζόμενες ως ειρηνοποιοί, ειδικά μετά από μια παρατεταμένη περίοδο εμφυλίου πολέμου, τότε η στάση τους μπορεί να αλλάξει.
