Του David Hambling
Η Ουκρανία είναι αντιμέτωπη με ένα δίλημμα όσον αφορά τα όπλα διασποράς, η χρήση των οποίων θεωρείται αποτελεσματική σε επιχειρησιακό επίπεδο, αλλά απαράδεκτη σε ηθικό. Το θέμα αναδείχθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από ένα άρθρο του περιοδικού Foreign Policy, σύμφωνα με το οποίο η Ουκρανία έχει παραλάβει όπλα διασποράς από την Τουρκία – ο Ουκρανός πρέσβης στην Άγκυρα έσπευσε να το διαψεύσει.
Το επίμαχο όπλο είναι το M483 Dual-Purpose Improved Conventional Munition (DPICM), μια κεφαλή πυροβολικού για τα οβιδοβόλα των 155 χιλιοστών που προμηθεύτηκε το Κίεβο από την Ουάσιγκτον. Κάθε κεφαλή διασκορπίζει 88 χειροβομβίδες – ο "διπλός σκοπός" (Dual-Purpose) της ονομασίας της οφείλεται στο ότι δεν "στοχεύει" μόνο πεζούς με τα θανατηφόρα θραύσματά της, αλλά μπορεί να καταστρέψει και οχήματα χάρη στη γόμωσή της. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ένα τέτοιο όπλο χρειαζόταν η Ουκρανία από τη Δύση.
"Τα πυρομαχικά DPICM είναι συνήθως 5 με 15 φορές πιο αποτελεσματικά ανά κεφαλή σε σύγκριση με τα παλαιότερα πυρομαχικά πυροβολικού που στέλνουν σήμερα οι ΗΠΑ στην Ουκρανία", έγραψε ο Dan Rice στο Small Wars Journal τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ο Rice είναι ειδικός σύμβουλος των ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων και έχει δει από πρώτο χέρι πώς πολεμά το Πυροβολικό στη σύγκρουση με τις ρωσικές δυνάμεις. Ο ίδιος πιστεύει οι Ουκρανοί χρειάζονται κάτι πιο ισχυρό.
Με την άποψη του Rice συμφωνεί ο Ουκρανός υποστράτηγος Andrii Kovalchuk, ο οποίος δήλωσε στο Sky News τον Δεκέμβριο: "Χρειαζόμαστε περισσότερα μαζικά όπλα – όχι ένα τυφέκιο, αλλά ένα πολυβόλο – όχι μια οβίδα βλήμα, αλλά ένα όπλο διασποράς".
Τα όπλα διασποράς είναι αμφιλεγόμενα. Μπορεί να είναι αποτελεσματικά στο πεδίο της μάχης, ωστόσο έχουν "κακό όνομα" καθότι διασκορπίζουν πυρομαχικά –που δεν εκρήγνυνται– σε μεγάλη ακτίνα από το σημείο ρίψης τους, αποτελώντας θανάσιμο κίνδυνο για τους αμάχους, ιδίως τα παιδιά, ακόμη και πολλά χρόνια μετά την παύση μιας πολεμικής σύρραξης. Το 2017 στο Βιετνάμ, οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν και έξι τραυματίστηκαν από πυρομαχικά διασποράς που είχαν "επιζήσει" 40 χρόνια. Πολλοί ακόμη άνθρωποι σε όλο τον κόσμο σκοτώνονται από κατάλοιπα όπλων διασποράς που είχαν χρησιμοποιηθεί σε πιο πρόσφατες συγκρούσεις.
Έτσι, το 2008 η διεθνής κοινότητα υιοθέτησε τη Σύμβαση για τα Πυρομαχικά Διασποράς, την οποία έχουν υπογράψει περισσότερα από 100 κράτη. Βάσει της Σύμβασης απαγορεύεται η χρήση, παραγωγή, αποθήκευση και μεταφορά αυτών των όπλων. Οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση, αλλά έχουν αντικαταστήσει τα όπλα διασποράς στην πρώτη γραμμή με εναλλακτικά όπλα υψηλής τεχνολογίας που, σύμφωνα με τους Αμερικανούς, είναι εξίσου αποτελεσματικά. Οι ΗΠΑ έχουν διατηρήσει τα αποθέματα παλαιών πυρομαχικών διασποράς.
Τον Δεκέμβριο, υπήρξαν αναφορές ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν εξέταζε αίτημα της Ουκρανίας για να λάβει όπλα διασποράς, αλλά εντέλει φαίνεται πως δεν το ενέκρινε. Το Foreign Policy ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία απευθύνθηκε στην Τουρκία, η οποία έχει τις δικές της προμήθειες αμερικανικών κεφαλών.
Ο Vasyl Bodnar, πρέσβης της Ουκρανίας στην Τουρκία, διέψευσε το δημοσίευμα, γράφοντας στο Twitter ότι "αυτή η ιστορία επιχειρεί να υπονομεύσεις τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ουκρανίας και να δημιουργήσει στον κόσμο αρνητική εικόνα για τις δύο χώρες".
Τεχνικά, εφόσον η Ουκρανία δεν έχει υπογράψει τη Σύμβαση, δεν υπάρχει νομικό κώλυμα να μην χρησιμοποιεί όπλα διασποράς. Ούτε η Ρωσία την έχει υπογράψει και έχει χρησιμοποιήσει ευρέως βόμβες διασποράς κατά τις επιθέσεις της στις ουκρανικές πόλεις.
Ανεξάρτητα από τα όπλα με τα οποία προμήθευσε η Άγκυρα το Κίεβο, υπάρχουν ανεπιβεβαίωτες αναφορές και βίντεο για άλλα πυρομαχικά διασποράς που χρησιμοποίησε η Ουκρανία.
can anyone ID the munition used here? i think we found our answer to the "surovikin line". part of a longer video that shows an absolutely absurd amount of casualties on a russian trench system. and it really didn't seem to take a lot of fires. casualties in follow-up tweet pic.twitter.com/VWg36b5EX7
— jabuttee - luxurious memes and takes (@jabuttee) December 16, 2022
"Έχουμε δει κάποιες αναφορές για χρήση υποπυρομαχικών Πυροβολικού από την Ουκρανία", μου μετέφερε ο Marc Garlasco, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Πενταγώνου και στρατιωτικός σύμβουλος της ολλανδικής μη κυβερνητικής οργάνωσης PAX. Τις αντιπαραβάλλει με την επανειλημμένη χρήση τέτοιων όπλων από τη Ρωσία και διερωτάται εάν είναι απαραίτητη.
"Η Ουκρανία κερδίζει αυτό τον πόλεμο χωρίς να καταφεύγει στη χρήση όπλων απαγορευμένων από την πλειονότητα των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, οπότε δυσκολεύομαι να καταλάβω γιατί να τα χρησιμοποιούν τώρα", λέει ο Garlasco.
Ακόμη και η Ρωσία αντιλαμβάνεται το κύμα αρνητικών αντιδράσεων που προκαλούν τα όπλα διασποράς και επανειλημμένα έχει αρνηθεί ότι τα χρησιμοποίησε στην Ουκρανία παρά την πληθώρα των αποδείξεων περί του αντιθέτου.
Ο Garlasco σημειώνει ότι η χρήση τέτοιων πυρομαχικών σε κατοικημένες περιοχές είναι μια αδιάκριτη επίθεση, που νομικά την καθιστά έγκλημα πολέμου. (Ο Garlasco εκπαιδεύει επίσης ερευνητές για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου). Και, δεδομένου ότι ο πόλεμος διεξάγεται σε ουκρανικό έδαφος, τα υποπυρομαχικά που δεν θα εκραγούν θα αποτελούν μελλοντικά θανάσιμο κίνδυνο για τους Ουκρανούς πολίτες.
"Είναι απογοητευτικό να χρησιμοποιεί και η Ουκρανία όπλα που έχουν κηρυχθεί ως παράνομα από πάρα πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένης της πλειονότητας του ΝΑΤΟ, τα οποία μάλιστα θα είναι απειλή για τον ίδιο τον πληθυσμό της χώρας", λέει ο Garlasco. "Μέχρι σήμερα η χρήση όπλων διασποράς από την Ουκρανία ήταν μικρή και σποραδική. Ας ελπίσουμε ότι θα καταλάβουν το λάθος τους, θα σταματήσουν εντελώς τη χρήση τους και θα τις αποσύρουν από το πεδίο της μάχης".
Όπως σημειώνει ο Garlasco, η Ουκρανία κινδυνεύει να χάσει το ηθικό πλεονέκτημα εξαιτίας των όπλων διασποράς. Σε έναν πόλεμο που συχνά περιγράφεται ως μάχη μεταξύ του Καλού και του Κακού, η απώλεια του ηθικού πλεονεκτήματος είναι πολύ βαρύ τίμημα έναντι οποιουδήποτε στρατιωτικού πλεονεκτήματος μπορεί να αποκτήσει κάποιος.
