Του Elias Ferrer Breda
Μια ομάδα χωρών της Λατινικής Αμερικής δείχνουν πρόθυμες να συνεργαστούν στην εξόρυξη λιθίου και, στη συνέχεια, να αποκτήσουν τον έλεγχο των μεγαλύτερων παγκόσμιων αποθεμάτων. Χιλή, Βολιβία και Αργεντινή –γνωστές και ως "το Τρίγωνο του Λιθίου"– διαθέτουν περίπου 50 εκατ. τόνους (53% των παγκόσμιων αποθεμάτων). Η συμμαχία θα μπορούσε να μονοπωλήσει την εξόρυξη λιθίου και να καθορίσει τις παγκόσμιες τιμές του ακατέργαστου εμπορεύματος, όπως κάνει ο OPEC για το πετρέλαιο.
Οι τρεις χώρες μαζί με τη Βραζιλία θα μπορούσαν να δημιουργήσουν έναν "OPEC για το λίθιο". Την ιδέα έριξε στο τραπέζι μια αντιπροσωπεία από την Αργεντινή στο πλαίσιο ενός συνεδρίου για τον κλάδο εξόρυξης που πραγματοποιήθηκε στον Καναδά νωρίτερα το 2023. Αργεντινή, Βολιβία και Χιλή βρίσκονται σε συνομιλίες για το θέμα από τον Ιούλιο του 2022, ενώ η Βραζιλία μπήκε στο παιχνίδι μετά την ορκωμοσία του προέδρου Λούλα ντα Σίλβα τον περασμένο Ιανουάριο.
Η σημασία του λιθίου για την παγκόσμια οικονομία δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Αποτελεί βασικό συστατικό για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων (EV) και είναι ζωτικής σημασίας για μια νέα εποχή καθαρότερων, πιο πράσινων τεχνολογιών. Αν και οι τιμές έχουν μειωθεί κατά 70% από τα υψηλά που κατέγραψαν τον Νοέμβριο του 2022, η "έκρηξη του λιθίου" δεν έχει τελειώσει. Φέτος, οι συμφωνίες εξόρυξης για το μέταλλο έχουν ανέλθει σε υψηλά δεκαετίας, στα 65 δισ. δολάρια, καθώς οι οργανισμοί αγωνίζονται για ένα μερίδιο του εξαιρετικά προσοδοφόρου τομέα.
Η φιλόδοξη Αργεντινή μπροστά στα μεγαλύτερα εμπόδια
Το Μπουένος Άιρες έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση αυτής της συμμαχίας για το λίθιο. Είναι το Νο2 σε αποθέματα παγκοσμίως, αλλά 5η σε παραγωγή. Ο τομέας μεταποίησης της Αργεντινής είναι μικρότερος από της Βραζιλίας.
Εντούτοις, οι αναλυτές της JP Morgan προβλέπουν ότι η Αργεντινή θα σκαρφαλώσει στο Νο3 της παραγωγής λιθίου έως το 2030.
Ο πρόεδρος της Αργεντινής Αλμπέρτο Φερνάντες προσπαθεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην περιφερειακή πολιτική σκηνή: ήταν ο οικοδεσπότης στη Σύνοδο Κορυφής της CELAC –νωρίτερα το 2023– με στόχο τη σύσφιγξη των δεσμών των χωρών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής. Παρόλα αυτά, η Αργεντινή εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τα περισσότερα εμπόδια για να πατήσει γκάζι στην παραγωγή: περιορισμούς στις εξαγωγές, μεγάλο χρέος, υψηλό πληθωρισμό, ενώ το νόμισμά της καταρρέει. Η πολιτική που εφαρμόζει προσθέτει άλλο ένα εμπόδιο στις εξαγωγικές της δυνατότητες. Για παράδειγμα, διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα σε γεωργικά προϊόντα όπως το βόειο κρέας, η σόγια και το ηλιέλαιο, και τα προϊόντα αυτά έχουν μεγάλη ζήτηση στην Κίνα. Ωστόσο, είναι αντιμέτωπη με υψηλούς εξαγωγικούς φόρους ή ακόμη και απαγόρευση εξαγωγών για ορισμένα προϊόντα, όπως το περίφημο βοδινό κρέας της Αργεντινής, συνθήκες που συρρικνώνουν το εμπορικό της ισοζύγιο.
Σημαντικά αποθέματα έχουν εντοπιστεί και εκτός "του Τριγώνου του Λιθίου": 1,7 εκατ. τόνοι στο Μεξικό και 500.000 τόνοι στη Βραζιλία. Αν και οι δύο χώρες διαθέτουν μικρότερες ποσότητες του μετάλλου προς εξόρυξη, εντούτοις οι βιομηχανίες τους είναι πιο ανεπτυγμένες. Επιπλέον, η Βραζιλία διαθέτει έναν σχετικά ισχυρό μεταποιητικό τομέα, ιδίως σε σύγκριση με τους γείτονές της – η Sigma Lithium είναι μία από τις λίγες εταιρείες στη Λατινική Αμερική που μπορεί να επεξεργάζεται το μέταλλο με βιώσιμο τρόπο.
Πράσινη κινητικότητα από το Μεξικό
Ο Μεξικανός πρόεδρος Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ (γνωστός και ως ΑΜΛΟ) εθνικοποιεί τα αποθέματα λιθίου. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι πόροι είναι απρόσιτοι για ιδιωτικές επενδύσεις. Η Tesla και η μεξικανική κυβέρνηση επιβεβαίωσαν ότι σχεδιάζουν την ανέγερση ενός νέου εργοστασίου μπαταριών για ηλεκτρικά οχήματα στο Nuevo Leon, κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ. Ο ΑΜΛΟ έχει όραμα να μετατρέψει το κεντρικό Μεξικό σε κέντρο παραγωγής μπαταριών – ανάμεσα στα μεγαλύτερα ορυχεία και τις εγκαταστάσεις παραγωγής της χώρας. Τον Φεβρουάριο, η BMW ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να επενδύσει 865 εκατ. δολάρια για την ενίσχυση της παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων στην κεντρική πολιτεία San Luis de Potosí.
Το Μεξικό διαθέτει τον ισχυρότερο μεταποιητικό τομέα από όλες τις χώρες που μπαίνουν στο παιχνίδι για το λίθιο και μπορεί πιο εύκολα να κάνει εξαγωγές στις ΗΠΑ – τόσο λόγω γεωγραφίας όσο και χάρις στις υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες. Η πιθανή ανάπτυξη της μεταποίησης είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η JP Morgan υποστήριξε πρόσφατα ότι το Μεξικό έχει θετικές προοπτικές – σε αντίθεση με τον άλλο περιφερειακό κολοσσό, τη Βραζιλία, που σύμφωνα με την ίδια έκθεση έχει πιο δυσοίωνες προοπτικές. Και οι δύο οικονομίες έχουν ωστόσο ξεπεράσει τις προσδοκίες ανάπτυξης για το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Τα σχέδια της Χιλής για την εθνικοποίηση της εξόρυξης λιθίου
Τον Απρίλιο του 2023, ο πρόεδρος της Χιλής Γκαμπριέλ Μπορίκ εξέφρασε την πρόθεση του να εθνικοποιήσει τα αποθέματα λιθίου της χώρας. Επιπλέον έχει αναλάβει περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, όπως το να αφήσει ανέγγιχτο το 30% όλων των αλυκών – εκεί όπου βρίσκεται το μέταλλο.
Η Χιλή είναι πιθανό να καταλήξει σε μια σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για τις εξορύξεις, με το κράτος να εισπράττει υψηλά μισθώματα. Ο πρόεδρος της Χιλής ανακοίνωσε ότι μια ένωση ιδιωτικών εταιρειών θα ηγηθεί της βιομηχανίας εξόρυξης σε συνεργασία με το κράτος.
Ορισμένοι οικονομολόγοι ανησυχούν για το γεγονός πως δεν έχουν ανακοινωθεί κινήσεις για την επέκταση της εφοδιαστικής αλυσίδας ή την απόκτηση νέων τεχνολογιών. Τα σχέδια εθνικοποίησης στην Χιλή ταυτίζονται με τα υψηλά μισθώματα που θα εισπράττει το κράτος. Παρόλο που διαθέτουν μικρότερα κοιτάσματα λιθίου, Βραζιλία και Μεξικό πηγαίνουν κόντρα σε αυτή την τάση. Θα μπορούσαν τελικά να γίνουν αυτές οι ηγέτιδες δυνάμεις στον τομέα, καθώς διαθέτουν ήδη ισχυρές αυτοκινητοβιομηχανίες, μεγαλύτερες αγορές και σταθερότητα.
Το νέο πετρέλαιο;
Όπως αναφέρθηκε, το λίθιο και άλλα μέταλλα που είναι απαραίτητα για την κατασκευή των μπαταριών των ηλεκτρικών οχημάτων δεν πρέπει να υπερτιμηθούν ως προς τον ρόλο τους στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση. Τον Ιανουάριο, η επικεφαλής της Νότιας Διοίκησης των ΗΠΑ, στρατηγός Λάουρα Ρίτσαρντσον, επισήμανε στο Ατλαντικό Συμβούλιο τον πλούτο που κρύβεται στο υπέδαφος των εν λόγω κρατών. ΗΠΑ και Κίνα επιδεικνύουν όλο και πιο έντονο ενδιαφέρον για την εξόρυξη και παραγωγή του λιθίου.
O OPEC δεν έφερε μόνο πλούτο και δύναμη στα αραβικά κράτη και στη Μέση Ανατολή – αλλά και συγκρούσεις και αστάθεια. Οι μακροχρόνοιο πόλεμοι στο Ιράκ και τη Λιβύη είναι μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα. Αντιστοίχως, ναι μεν ένα καρτέλ για το λίθιο θα ενισχύσει τη θέση της Λατινικής Αμερικής, ωστόσο θα διογκώσει τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή.
