Του Nathan Lewis
Μετά από μήνες συζητήσεων για νομίσματα και εμπορεύματα, η Συμμαχία με επικεφαλής τη Ρωσία και την Κίνα φαίνεται ότι κατέληξε στον χρυσό ως βάση ενός -υπό σχεδιασμό- νέου διεθνούς νομισματικού συστήματος, εκτός δολαρίου και ευρώ. Όπως μετέδωσε πρόσφατα το κρατικοχορηγούμενο Russia Today, στη συνάντηση των ηγετών της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας που θα λάβει χώρα τον Αύγουστο ίσως παρουσιαστεί και επισήμως το νέο εγχείρημα.
Σε αυτή την περίπτωση, θα θύμιζε τη Διάσκεψη του Bretton Woods το 1944, όπου, μετά το χάος στις ισοτιμίες των νομισμάτων στον απόηχο της Μεγάλης Ύφεσης, καθορίστηκε ένα νέο διεθνές νομισματικό οικοδόμημα με θεμέλιο τον χρυσό. Στον πυρήνα ήταν το αμερικανικό δολάριο, το οποίο συνδέθηκε με τον χρυσό στα 35 δολάρια η ουγγιά, η ισοτιμία του με τον χρυσό κατά το έτος 1933. Αυτή η κίνησε έβαλε τις βάσεις για δύο ειρηνικές δεκαετίες, με σταθερότητα στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, έως το 1971 όταν και το δολάριο αποσυνδέθηκε από τον χρυσό.
Έκτοτε, διάφορες κυβερνήσεις προσπάθησαν να επιστρέψουν σε μια διεθνή ρύθμιση με βάση τον χρυσό. Το 2019, ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας Μαχαθίρ Μοχάμεντ πρότεινε ένα πανασιατικό νόμισμα συνδεδεμένο με τον χρυσό. "Αυτή τη στιγμή πρέπει να εξαρτηθούμε από το αμερικανικό δολάριο, αλλά και το δολάριο δεν είναι σταθερό. Έτσι, το νόμισμα που προτείνουμε θα πρέπει να συνδέεται με τον χρυσό, διότι ο χρυσός είναι πολύ πιο σταθερός", εξήγησε ο Μαχαθίρ. Η πρότασή του θύμιζε το Σύστημα του Bretton Woods, όπου η πρόταση του John Maynard Keynes, για ένα παγκόσμιο κυμαινόμενο νόμισμα fiat ως βάση του νέου συστήματος εγκαταλείφθηκε για να υιοθετηθεί το συνδεδεμένο με τον χρυσό δολάριο.
Το 2009, ο Μουαμάρ Καντάφι της Λιβύης πρότεινε ένα παναφρικανικό νόμισμα, το χρυσό δηνάριο, μια πρόταση με ρίζες στα χρυσά δηνάρια των αραβικών χαλιφάτων που κάποτε κυριαρχούσαν στη Βόρεια Αφρική. Όμως, οι ταραχές στη Λιβύη το 2011 έβαλαν τέλος σε αυτά τα φιλόδοξα σχέδια.
Επιπλέον, το 2009, ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Κίνας, Zhou Xiaochuan, έγραψε: "Ένα διεθνές αποθεματικό νόμισμα θα πρέπει κατ' αρχάς να βασίζεται σε ένα σταθερό σημείο αναφοράς και να εκδίδεται σύμφωνα με ένα σαφές σύνολο κανόνων [...] Οι προσαρμογές του θα πρέπει να είναι αποσυνδεδεμένες από τις οικονομικές συνθήκες και τα κυρίαρχα συμφέροντα οποιασδήποτε μεμονωμένης χώρας. Η αποδοχή των εθνικών νομισμάτων που βασίζονται στην πίστωση, όπως συμβαίνει στο σημερινό σύστημα, είναι μια σπάνια ειδική περίπτωση στην ιστορία".
Αν και ο Xiaochuan δεν εξήγησε πώς θα μπορούσαν να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, μπορούμε να υποθέσουμε ότι θα γινόταν με τον ίδιο τρόπο που ο Μάο Τσετούνγκ τερμάτισε τον υπερπληθωρισμό στην Κίνα το 1950: Συνδέοντας το γουάν με τον χρυσό.
Στη Μόσχα, πρόσφατα, ο κορυφαίος διανοούμενος Sergey Glazyev πρότεινε το "χρυσό ρούβλι 3.0", με προκατόχους το συνδεδεμένο με τον χρυσό ρούβλι της τσαρικής εποχής και μετέπειτα της Σοβιετικής Ένωσης. Τα ρωσικά ΜΜΕ μετέδιδαν ότι Ρωσία και Ιράν βρίσκονται σε συνομιλίες για τη δημιουργία ενός κρυπτονομίσματος με βάση τον χρυσό για τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές τους.
Όλες αυτές οι συζητήσεις μπορεί να είχαν ναυαγήσει ήδη, αν δεν είχε εισβάλει ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία. Ως απόρροια του πολέμου ήρθε η απομόνωση της Ρωσίας από το δυτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, μεταξύ άλλων από τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες αλλά και από σύστημα SWIFT. Επιπλέον, ρωσικά κεφάλαια ύψους περίπου 600 δισ. δολαρίων που "φυλάσσονταν" σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των ΗΠΑ και της ΕΕ, δεσμεύθηκαν και πιθανόν να κατασχεθούν.
Οι εξελίξεις αυτές αφύπνισαν όλες τις κυβερνήσεις παγκοσμίως που κατείχαν συναλλαγματικά αποθέματα σε δολάρια ή ευρώ ή χρησιμοποιούσαν το σύστημα SWIFT. Είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου για εναλλακτικές ρυθμίσεις.
Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ορισμένο βαθμό ανεξαρτησίας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Παρόλο που το ΔΝΤ ιδρύθηκε στη Διάσκεψη του Bretton Woods το 1944 με σκοπό να ενισχύσει το σύστημα που είχε οικοδομηθεί με βάση το "χρυσό δολάριο", μέχρι το 1978 η αποστολή ήταν ξεπερασμένη. Στην αναθεώρηση του καταστατικού του το 1978, το ΔΝΤ επέτρεψε στις κυβερνήσεις να συνδέουν την αξία των νομισμάτων τους με οτιδήποτε "εκτός του χρυσού" (άρθρο IV, παράγραφος 2α). Το ίδιο το ΔΝΤ θα ακολουθούσε "τον στόχο της αποφυγής της διαχείρισης της τιμής ή της καθιέρωσης σταθερής τιμής στην αγορά χρυσού". (Άρθρο V, παράγραφος 12α) Με άλλα λόγια, το ΔΝΤ απαγόρευε τον κανόνα του χρυσού μεταξύ όλων των χωρών-μελών. Το αποτέλεσμα ήταν να διατηρηθεί η πρωτοκαθεδρία του κυμαινόμενου δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές.
Σήμερα, μια πρόταση για υιοθέτηση του "κανόνα του χρυσού" συνοδεύεται από νεφελώδεις απατηλές ιδέες, που έχουν να κάνουν με το "ισοζύγιο πληρωμών" και άλλες περίεργες έννοιες. Είναι καλύτερο να κατανοηθεί ως ένα απλό μέσο σταθεροποίησης της αξίας του νομίσματος. Σήμερα, τα νομίσματα πολλών χωρών είναι συνδεδεμένα με το ευρώ, όπως της Βουλγαρίας, η οποία έχει συστήσει μια αρμόδια νομισματική επιτροπή. Ο "κανόνας του χρυσού" είναι και πάλι η θεμελιώδης ιδέα, αλλά με βάση τον χρυσό και όχι το κυμαινόμενο ευρώ. Έτσι, όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα πληρωμών που λειτουργούν σήμερα δεν θα άλλαζαν.
Αυτή ήταν η αρχή που ακολούθησε όλος ο Δυτικός κόσμος (στην πραγματικότητα και ο Ανατολικός) τα τελευταία 600 χρόνια. Και λειτούργησε πολύ καλά. Ο χρυσός ήταν πράγματι σταθερός σε αξία, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα - αρκετά σταθερός ώστε οι χώρες που συνδέονταν με το πολύτιμο μέταλλο να μην υποστούν δυσμενείς συνέπειες. Μπορεί να υπέφεραν για άλλους λόγους: το "Μεγάλο Άλμα προς τα Εμπρός του Μάο" (1958-1962) έφερε πείνα στον λαό, αν και το γουάν παρέμεινε συνδεδεμένο με τον χρυσό. Όμως, ο χρυσός δεν απέτυχε στον ρόλο του ως αξιόπιστου και σταθερού μεγέθους αξίας.
"Η μόνη επαρκής εγγύηση για την ομοιόμορφη και σταθερή αξία ενός χάρτινου νομίσματος είναι να μπορεί να μετατραπεί σε χρυσό ή ασήμι - το λιγότερο κυμαινόμενο και μοναδικό παγκόσμιο νόμισμα", είχε δηλώσει ο πρόεδρος Τζέιμς Μάντισον, βασικός συντάκτης του Συντάγματος των ΗΠΑ. Σήμερα, μεγάλο μέρος του κόσμου θέλει μια βάση για τα νομίσματά του που να έχει σταθερή και "παγκόσμια" αξία - κάτι στο οποίο όλοι μπορούν να συμφωνήσουν. Ακριβώς όπως και στη Διάσκεψη του Bretton Woods το 1944, υπάρχει μόνο ένα πράγμα που ανταποκρίνεται σε αυτή την ανάγκη, και όλοι γνωρίζουμε ποιο είναι αυτό.
