Του Brian Domitrovic
Πρόσφατα, η παγκόσμια αγορά του χρυσού αυξήθηκε στα περίπου 25 τρισ. δολάρια. Πριν λίγο καιρό —ακόμη και υπό την προεδρία της Τζάνετ Γέλεν στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ— η αποθεματική αξία του χρυσού έφτανε στα τρία όγδοα αυτής της κεφαλαιοποίησης. Πριν από δέκα χρόνια, η συνολική αξία του χρυσού στον κόσμο ήταν κάτω των 10 τρισ. δολαρίων.
Τώρα μπορούμε να επιστρέψουμε στον "κανόνα του χρυσού", αφού ξαφνικά υπάρχει τόσο πολύ χρυσός. Εξάλλου, το επιχείρημα για την κατάργηση του "κανόνα του χρυσού", στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, που τελικά υλοποιήθηκε το 1971, ήταν ότι δεν υπήρχε αρκετός χρυσός. Αν μια χώρα όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούσε τον "κανόνα του χρυσού", θα μπορούσε να "ξεμείνει" από χρυσό, αν πιεζόταν πραγματικά για εξαγορές σε σταθερή τιμή, για παράδειγμα στα 35 δολάρια η ουγγιά. Και αν μια χώρα που εφαρμόζει τον "κανόνα του χρυσού" ξεμείνει, ο "κανόνας του χρυσού" θα έχει αποτύχει.
Δεδομένου ότι η αγορά χρυσού είναι η πιο καλά "εδραιωμένη" από οποιαδήποτε άλλη, μπορεί να διερωτηθείτε πώς γίνεται ένας εκδότης νομίσματος να "ξεμείνει" από χρυσό; Δεν μπορεί αυτός ο εκδότης να αγοράσει χρυσό στην ανοιχτή αγορά όπως οποιοσδήποτε άλλος;
Ασφαλώς και δεν είχε νόημα να λέμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να ξεμείνουν από χρυσό. Ωστόσο, αυτός ήταν ο λόγος που οδήγησε στην κατάργηση του "κανόνα του χρυσού" το 1971. Υπήρχαν φόβοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξαντλούσαν τα αποθέματά τους, καθώς πιέζονταν για αγορές.
Πώς πήγε η κατάργηση του "κανόνα του χρυσού"; Σύμφωνα με τον κατεστημένο Τύπο, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τους πολιτικούς, πολύ καλά. Είναι εντυπωσιακή η ρητορική που χρησιμοποιείται για να εξηγήσει πώς πήγαν τα πράγματα μετά την κατάργηση του "κανόνα του χρυσού". Η Fed έγραφε: "Όπως αποδείχθηκε, αυτές οι νέες ρυθμίσεις λειτούργησαν αρκετά καλά". Η γενική άποψη στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ήταν ότι ίσως βρισκόμασταν στη χειρότερη ύφεση από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης (το 1974 ήταν μια χρονιά απόλυτης κατάρρευσης της ανάπτυξης) και ότι ο πληθωρισμός ήταν εξωφρενικός (διψήφιος εν καιρώ ειρήνης), αλλά οι αξιωματούχοι νομισματικής πολιτικής που παρακολουθούσαν τη μετάβαση από τον "κανόνα του χρυσού" είχαν πραγματοποιήσει με επιτυχία τον στόχο τους.
Το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα λειτουργούσε στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Η πραγματική οικονομία ήταν σε άθλια κατάσταση και ο πληθωρισμός εξοντωτικός, οπότε θα μπορούσε να ήταν και σε χειρότερη κατάσταση, υποθέτουμε, χωρίς τις προσπάθειες των νομισματικών αρχών.
Και υπήρχε πολύ περισσότερος χρυσός. Το 1975 υπήρχε τουλάχιστον πέντε φορές περισσότερος χρυσός από ό,τι στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η τιμή αγοράς είχε αυξηθεί από 35 δολάρια το 1967 σε 175 δολάρια το 1975 (πενταπλάσια αύξηση), και η Νότια Αφρική και η Σοβιετική Ένωση, μεταξύ άλλων, συνέχιζαν την εξόρυξη. Και να σκεφτεί κανείς ότι λίγα χρόνια πριν όλοι ανησυχούσαν μήπως κάποιο κράτος ξεμείνει από χρυσό.
Ένα γεγονός που καταλάβαμε διαισθητικά τον 19ο αιώνα, όταν η αμερικανική οικονομία ήταν ισχυρή, είναι ότι κανείς δεν θέλει ιδιαίτερα "σκληρό" χρήμα όταν 1) οι επιχειρηματικές ευκαιρίες στην οικονομία είναι μεγάλες και 2) ο κάτοχος του νομίσματος μπορεί ανά πάσα στιγμή να το εξαργυρώσει σε πολύτιμο μέταλλο, δηλαδή σε χρυσό. Λόγω του 1), οι άνθρωποι προτιμούν να χρησιμοποιούν χρήματα που μπορούν να ανταλλάξουν εύκολα (όχι χρυσό) και λόγω του 2), όταν χρησιμοποιούν τα χρήματα που μπορούν να ανταλλάξουν εύκολα, έχουν τη σιγουριά ότι αυτά και οι αποδόσεις που χρηματοδοτούν θα έχουν κάποια αξία.
Η απουσία του 1) αυξάνει τη ζήτηση για χρυσό. Παράδειγμα: η Μεγάλη Ύφεση. Η απουσία του 2) αυξάνει τη ζήτηση για χρυσό. Παράδειγμα: η δεκαετία του 1970. Το θέμα είναι να μειωθεί, μέσω φυσικών συνθηκών, ήπιας ισχύος και παρόμοιων μέσων, η ζήτηση για χρυσό. Γιατί να το θέλει κανείς, αν το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι εξαιρετικό, οι φόροι είναι χαμηλοί έως ανύπαρκτοι και αν θέλεις χρυσό, το νόμισμα που κατέχεις δεν αλλάζει ποτέ σε αγοραία αξία σε σχέση με το κίτρινο μέταλλο;
Ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν τον "κανόνα του χρυσού" το 1971 ήταν η κακή ποιότητα της ρητορικής σχετικά με αυτόν. Σημαντικό στοιχείο αυτής της ρητορικής ήταν ότι δεν υπήρχε αρκετός χρυσό για να στηρίξει μια μεγάλη παγκόσμια οικονομία. Το κρίσιμο ερώτημα, φυσικά, δεν ήταν πόσος χρυσό υπήρχε, αλλά πόσο τον ήθελαν οι άνθρωποι.
Όταν μειώνονται οι φορολογικοί συντελεστές και τα νομίσματα είναι μετατρέψιμα, αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι δεν επιθυμούν τόσο πολύ τον χρυσό. Εάν μπορείτε να κερδίσετε περισσότερα χρήματα με το νόμισμα και να είστε σίγουροι ότι όταν το κάνετε, το νόμισμα θα έχει την ίδια αξία με το κλασικό τελικό χρήμα (χρυσό), η προτίμησή σας για αυτό το νόμισμα έναντι του χρυσού αυξάνεται κατακόρυφα.
Η κατασκευή του Fort Knox, του αποθετηρίου χρυσού το 1936, ενθάρρυνε όλη την απερισκεψία που δημιούργησε την τάση προς κατάργηση του "χρυσού κανόνα". Αν, για παράδειγμα, ο Lyndon Johnson είχε καταλάβει το 1968 ότι μπορείς να σώσεις τον "κανόνα του χρυσού" αυξάνοντας την απόδοση μετά τους φόρους των επενδύσεων σε δολάρια, δεν θα είχε επιβάλει επιπλέον φόρο εισοδήματος 10%, όπως έκανε. Θα είχε μειώσει τους φορολογικούς συντελεστές. Η τιμή του χρυσού θα είχε πέσει, η κρίση του χρυσού θα είχε ξεπεραστεί και θα είχαμε μια υπέροχη δεκαετία το 1970 — όλα αυτά είναι λογικά σενάρια.
Αλλά οι δαπάνες για το Βιετνάμ, τα κοινωνικά προγράμματα; Ο Robert Mundell ήταν εύστοχος όταν κατέκρινε την ύφεση του 1969-70, την πρώτη από μια σειρά ύφεσεων στη δεκαετία που ακολούθησε. Η αύξηση των φόρων προκάλεσε μια ύφεση που οδήγησε σε απώλεια παραγωγής ισοδύναμη με αυτή των μεγάλων κρατών.
Η ανάπτυξη μετά το 1973 ήταν περίπου το ένα τέταρτο της ανάπτυξης που έτρεξε τη δεκαετία του 1960, όταν ο Κένεντι είχε εφαρμόσει ένα μείγμα πολιτικών μείωσης των φορολογικών συντελεστών και διατήρησης του χρυσού. Υπήρχαν πιο σπάνιες περιπτώσεις ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, όπως το 1974, έτος όπου κάθε μήνα η αμερικανική οικονομία ήταν σε ύφεση. Γιατί; Για να σκοτώσουμε το Αμερικανικό Όνειρο;
Οι μόνιμες, αποφασιστικές μειώσεις των φορολογικών συντελεστών –ή ακόμα καλύτερα, η κατάργηση των φόρων– συρρικνώνουν χωρίς περιστροφές τη ζήτηση για χρυσό στο νόμισμα όπου εφαρμόζονται οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Οι δεσμεύσεις για επιστροφή στον χρυσό, παράλληλα με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών, είναι ακόμη καλύτερες. Ο Jude Wanniski (ιδρυτής του Bretton Woods Research) επανέλαβε αυτήν τη θέση πολλές φορές από τη δεκαετία του 1970 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Όταν η πολιτική συντονίστηκε, στη δεκαετία του 1980 και του 1990, το Αμερικανικό Όνειρο ξαναζωντάνεψε.
