Του Frank Lavin
Το Ιράν δεν είχε άλλη επιλογή. Ούτε η Βόρεια Κορέα. Η Κίνα, όμως, είχε. Στοιχημάτισε σωστά υποστηρίζοντας τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Επισήμως, δηλαδή σε ρητορικό επίπεδο, η Κίνα δεν τάσσεται υπέρ της εισβολής. Πρακτικά, όμως, έχει εξελιχθεί στον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Ρωσίας και στον σημαντικότερο προμηθευτή της στρατιωτικού υλικού.
Το Ιράν και η Βόρεια Κορέα στην πραγματικότητα δεν είχαν επιλογή. Δεν είχαν ιδιαίτερες οικονομικές σχέσεις με την Ευρώπη, ούτε προοπτικές ανάπτυξης μιας τέτοιας σχέσης. Και οι δύο τελούν υπό καθεστώς οικονομικών κυρώσεων που περιορίζουν τις επιλογές τους - πέραν της δικής τους οικονομικής κακοδιαχείρισης που καθιστά τη δέσμευσή τους στην Ευρώπη μικρής σημασίας. Γιατί λοιπόν να μην υποστηρίξουν τη Ρωσία, ένα από τα λίγα κράτη που έχει εμπορικούς δεσμούς μαζί τους και συμμερίζεται το αίσθημα δυσαρέσκειας τους απέναντι στη δημοκρατική Δύση;
Η Κίνα όμως είναι διαφορετική περίπτωση: μια επιτυχημένη (αν και σε επιβράδυνση) οικονομία, με ευρύ φάσμα εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων με την Ευρώπη. Η ΕΕ εκτιμά πως οι εμπορικές συναλλαγές ΕΕ-Κίνας το 2023 ανήλθαν σε περίπου 740 δισ. ευρώ (περίπου 790 δισεκατομμύρια δολάρια), 4πλάσιο ποσό σε σύγκριση με την εμπορική δραστηριότητα μεταξύ Ρωσίας- Κίνας. Επιπλέον, η Ευρώπη έχει χάσει προ πολλού τους γεωπολιτικούς δεσμούς της με την Ασία. Έτσι, η διεκδικητικότητα του Πεκίνου στην Ασία -που οξύνει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ- έχει πολύ μικρότερο αντίκτυπο στην Ευρώπη.
Συνοψίζοντας, η σχέση Ευρώπης-Κίνας είχε αξία και για τους δύο πλευρές και άξιζε να ενδυναμωθεί, ιδίως από τη στιγμή που οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας έχουν αποδυναμωθεί.
Γιατί τότε η Κίνα τα πόνταρε "όλα για όλα" στον Πούτιν;
Μια θεωρία είναι ότι η υποστήριξη της Κίνας προς τον Πούτιν καλλιεργήθηκε εξαιτίας σταδιακών λαθών. Η Κίνα υποστήριξε τον Πούτιν πριν από την έναρξη του πολέμου, χωρίς να φανταστεί ότι η Ρωσία θα εξαπέλυε μια επίθεση πλήρους κλίμακας. Επίσης, δεν υπολόγισε τη διάρκεια ή τις ζημιές του πολέμου. Εφόσον ξεκίνησε όμως ο πόλεμος, δεν υπήρχε εύκολος τρόπος να απεγκλωβιστεί. Ακόμη και σήμερα παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας νίκης του Πούτιν ή έστω να αποφύγει να υποστεί μια καθαρή ήττα. Εν ολίγοις, ήταν ένας λίγο-πολύ λανθασμένος υπολογισμός από πλευράς Πεκίνου.
Μια δεύτερη θεωρία είναι ότι η Ευρώπη δεν έχει αναλάβει πρωτοβουλίες που θα έχουν κόστος στην Κίνα. Η Κίνα μπόρεσε να διατηρήσει, και μάλιστα να ενισχύσει, την οικονομική της σχέση με την Ευρώπη, ακόμη και όταν υποστήριζε την εισβολή του Πούτιν. Η ΕΕ μπορεί να αρχίσει να επιβάλλει ένα οικονομικό κόστος στην Κίνα ως "αντίποινα" για το στοίχημά της, προσχωρώντας στην εμπορική συμφωνία Trans-Pacific Partnership (όπως έχει ήδη κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο) ή επιδιώκοντας να συνάψει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ταϊβάν. Πώς θα σας φαινόταν μια "μίνι-FTA" μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ, όπου όλα τα είδη με δασμούς κάτω του 2% γίνονταν αφορολόγητα; Ακόμη και η υιοθέτηση μιας απλής συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ για τα αυτοκίνητα ή τα ηλεκτρικά οχήματα θα βελτίωνε την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Αλλά η Ευρώπη μοιάζει κολλημένη στη στασιμότητα και δεν "τιμωρεί" τη συμπεριφορά της Κίνας επιβάλλοντάς της κάποιο κόστος.
Αγνοήστε λοιπόν το ηθικό σκέλος της απόφασης, αγνοήστε το κόστος του πολέμου σε ανθρώπινες ζωές και εξετάστε το ζήτημα με όρους Realpolitik. Για την Κίνα όλο αυτό είναι μια ευκαιρία να πλήξει την αξιοπιστία των ΗΠΑ και των συμμάχων τους.
Το μήνυμα από μια νίκη του Πούτιν, ή έστω μια "ισοπαλία", θα είναι: Να είστε προσεκτικοί σχετικά με οποιαδήποτε συμφωνία ασφαλείας με τις ΗΠΑ, διότι αυτές οι δεσμεύσεις δεν σημαίνουν πολλά. Οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες να δεσμεύονται μακρόχρονα και η πολιτική που εφαρμόζουν δεν θα αποτρέψουν την κόπωσή τους μετά από λίγα χρόνια. Ίσως ήρθε η ώρα για μια διευθέτηση του ζητήματος με την Κίνα.
Είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με μια αντιπροσωπεία της ΕΕ κατά την επίσκεψή της στο Σαν Φρανσίσκο. Τα μέλη της αμφισβήτησαν έντονα την άποψη ότι η Κίνα τη γλιτώνει χωρίς κόστος. "Διαμαρτυρόμαστε για τις ενέργειές τους κάθε φορά που συναντιόμαστε μαζί τους", σχολίασε ένας αξιωματούχος.
Ένας ισχυρισμούς που αυτοαναιρείται. Εάν η αντίδραση της ΕΕ περιορίζεται σε παράπονα, τότε οι ενέργειες της Κίνας πραγματικά δεν τις κοστίζουν τίποτα. Έπειτα γευμάτισα με δύο Γερμανούς βουλευτές, οι οποίοι χαρακτήρισαν τη ρωσική εισβολή ως θέμα που προκαλεί έντονη ανησυχία στη Γερμανία και ότι απαιτείται πολιτική απάντηση. Ακόμη και αν οι Βρυξέλλες δεν έχουν ιδέες ή εργαλεία για το πώς να αντιδράσουν, το Βερολίνο προφανώς έχει. Διότι αν τα επίσημα "παράπονα" είναι η βασική απάντηση προς την Κίνα, τότε το Πεκίνο καλά έκανε και στοιχημάτισε εναντίον της Ευρώπης. Με το να μην ανάβει κόκκινο φως στην Κίνα, στην ουσία η ΕΕ τής δίνει πράσινο φως.
