Της Ελευθερίας Κούρταλη
Με την κορύφωση του καλοκαιριού να πλησιάζει, οι εικασίες στην αγορά αυξάνονται για μια νέα περίοδο αναταραχής, επισημαίνει η Deutsche Bank. Άλλωστε, το τρίτο τρίμηνο ιστορικά παρουσιάζει τη μεγαλύτερη άνοδο στον δείκτη μεταβλητότητας ή φόβου, VIX, η ρευστότητα είναι περιορισμένη και πολλές ιστορικές κρίσεις έχουν ξεκινήσει στα τέλη του καλοκαιριού.
Η γερμανική τράπεζα αναφέρει τα πολλά και διάφορα πρόσφατα καλοκαιρινά σοκ που τάραξαν τις αγορές και τις έστειλαν σε ελεύθερη πτώση.
Στις καλοκαιρινές κρίσεις των τελευταίων ετών συγκαταλέγονται τα εξής:
2024 – Μια αδύναμη έκθεση για την απασχόληση στις ΗΠΑ πυροδοτεί αναταραχή και έρχεται η κατάρρευση του carry trade του γιεν
2022 – Οι αγορές καταρρέουν καθώς οι κεντρικές τράπεζες εντείνουν την επιθετική ρητορική τους και οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη εκτοξεύονται.
2015 – Η κρίση του ευρώ επανεμφανίζεται στην Ελλάδα παράλληλα με μια μαζική πώληση μετοχών στην Κίνα. Το καλοκαίρι του 2015 αυξήθηκαν οι φόβοι για μια έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Αυτό συνέβη μετά τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος από τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα για το αν θα αποδεχτεί τους όρους της συμφωνίας διάσωσης. Εν τω μεταξύ, στην Κίνα, ένα μεγάλο sell-off οδήγησε τον δείκτη της Σαγκάης να μειωθεί κατά -43% από την κορύφωσή του στις 12 Ιουνίου έως τις 26 Αυγούστου.
2011 – Οι ΗΠΑ εμπλέκονται σε κρίση ορίου χρέους, ενώ ξεσπά η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη οδηγώντας σε σημαντική διεύρυνση των spreads των κρατικών ομολόγων.
2008: Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση εισέρχεται στην πιο κρίσιμη φάση της με την κατάρρευση της Lehman Brothers να ακολουθεί τον Σεπτέμβριο
2007: Τα πρώτα σημάδια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης γίνονται εμφανή
Θα μπορούσε λοιπόν tο καλοκαίρι του 2025 να φέρει ένα ακόμα σοκ; Όπως σημειώνει η Deutsche Bank υπάρχουν πολλές και διάφορες εστίες φόβου.
1. Οι δασμοί των ΗΠΑ αυξάνονται ξανά την 1η Αυγούστου.
Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν αμοιβαίους δασμούς την "Ημέρα της Απελευθέρωσης" (2 Απριλίου), αλλά η επακόλουθη αναταραχή στην αγορά τους οδήγησε στην αναβολή τους κατά 90 ημέρες, η οποία λήγει αύριο, 9 Ιουλίου. Έτσι, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοινώνει τώρα τους δασμολογικούς συντελεστές που θα αντιμετωπίσουν οι χώρες, οι οποίοι πρόκειται να ξεκινήσουν την 1η Αυγούστου.
Παράλληλα με τους αμοιβαίους δασμούς, εξακολουθούν να υπάρχουν περαιτέρω τομεακοί δασμοί που ενδεχομένως να βρίσκονται σε εξέλιξη, επιπλέον εκείνων που εφαρμόζονται στον χάλυβα, τα αυτοκίνητα και το αλουμίνιο. Πράγματι, υπάρχουν επί του παρόντος έρευνες για ημιαγωγούς, φαρμακευτικά προϊόντα και κρίσιμα ορυκτά.
Οι αγορές επί του παρόντος δεν το λαμβάνουν καθόλου υπόψη. Άλλωστε, έχουμε δει ήδη αρκετές προθεσμίες να μετατίθενται και μέχρι πρόσφατα υπήρχε ο φόβος ότι η 9η Ιουλίου θα ήταν η ημερομηνία επιστροφής των δασμών, αλλά αυτό έχει πλέον μετατεθεί για την 1η Αυγούστου. Επιπλέον, ακόμη και αν οι δασμοί επέστρεφαν πλήρως, αυτή τη στιγμή ξεκινάμε από έναν βασικό δασμολογικό συντελεστή 10% που ισχύει από τις αρχές Απριλίου, αντί για τίποτα. Και φυσικά, η προσδοκία είναι ότι θα μπορούσαν να επιτευχθούν περαιτέρω εμπορικές συμφωνίες που θα αποτρέψουν την επιστροφή των δασμών στα επίπεδα που είχαν καθοριστεί την "Ημέρα της Απελευθέρωσης".
Έτσι, όπως τονίζει η Deutsche Bank, μια πιο απότομη από την αναμενόμενη αύξηση των δασμών τον Αύγουστο σίγουρα θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα νέο ξεπούλημα.
2. Ο πληθωριστικός αντίκτυπος των υφιστάμενων δασμών γίνεται προφανής, αναγκάζοντας τις αγορές να αποτιμήσουν τις μειώσεις των επιτοκίων.
Μέχρι στιγμής, δεν είναι προφανές ότι οι δασμοί είχαν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές καταναλωτή στις ΗΠΑ. Ωστόσο, εδώ και καιρό λέγεται ότι ο πληθωριστικός αντίκτυπος των δασμών δεν θα είναι σαφής μέχρι τα στοιχεία του Ιουνίου και του Ιουλίου, όταν οι εταιρείες θα έχουν χρόνο να προσαρμόσουν τις τιμές τους. Αυτό έρχεται την επόμενη εβδομάδα (για τον ΔΤΚ του Ιουνίου) και στη συνέχεια τον Αύγουστο (για τον ΔΤΚ του Ιουλίου).
Αυτό έχει σημασία, τονίζει η Deutsche Bank, επειδή τα ισχυρά στοιχεία για τον πληθωρισμό σημαίνουν ότι η Fed είναι απίθανο να μειώσει τα επιτόκια σύντομα. Άλλωστε, η αγορά εργασίας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχυρή κατάσταση, επομένως δεν υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μειώσεις,. Αυτό είναι σημαντικό επειδή οι αγορές εξακολουθούν να προεξοφλούν δύο μειώσεις επιτοκίων από την Fed μέχρι το τέλος του έτους, επομένως, εάν αυτές δεν υλοποιηθούν, αυτό θα προκαλέσει αντίδραση της αγοράς, δεδομένου ότι έχουν ήδη προεξοφληθεί.
3. Η ανθεκτικότητα της ανάπτυξης αρχίζει να κλονίζεται, εγείροντας νέες εικασίες για μια ύφεση όπως το περασμένο καλοκαίρι.
Η πιο σημαντική αφορμή για την αναταραχή του περασμένου καλοκαιριού ήταν τα αδύναμα στοιχεία. Η έκθεση για την απασχόληση στις ΗΠΑ στις 2 Αυγούστου έδειξε ότι προστέθηκαν μόνο 114.000 θέσεις εργασίας τον Ιούλιο, με αναθεωρήσεις προς τα κάτω. Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε περισσότερο από το αναμενόμενο, ενώ μόλις την προηγούμενη ημέρα, ο μεταποιητικός κλάδος ISM εξέπληξε προς τα κάτω.
Αυτό, όπως τονίζει η Deutsche Bank, βοήθησε στην πυροδότηση ενός μεγάλου sell-off στις αγορές αφού οι επενδυτές επαναξιολογούσαν τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης προς τα κάτω, γεγονός που οδήγησε σε μια μεγάλη ανατιμολόγηση στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτό που ήταν ενδιαφέρον στις κινήσεις του περασμένου καλοκαιριού ήταν ότι δεν ήταν τόσο αδύναμα τα οικονομικά στοιχεία - οι μισθοδοσίες ήταν ακόμα πάνω από το όριο των 100.000. Αλλά ο φόβος ήταν ότι τα πράγματα επρόκειτο να χειροτερέψουν πολύ γρήγορα, ιδίως με την Fed να έχει διατηρήσει αμετάβλητα τα επιτόκια για πάνω από ένα χρόνο σε περιοριστικό έδαφος.
Για σήμερα, αυτό δείχνει ότι θα μπορούσαν να χρειαστούν μόνο μερικές συνεχόμενες ημέρες δημοσίευσης απογοητευτικών δεδομένων για να ενταθούν αυτοί οι φόβοι για ύφεση, ακόμη και αν τα επόμενα δεδομένα δεν το δικαιολογούν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα δεδομένης της ευρείας αισιοδοξίας ότι δεν πρόκειται να υπάρξει ύφεση αυτή τη στιγμή, σε μια κατάσταση όπου οι παγκόσμιες μετοχές βρίσκονται κοντά σε ιστορικά υψηλά και τα πιστωτικά spreads είναι περιορισμένα με βάση τα ιστορικά πρότυπα, τονίζει η Deutsche Bank.
4. Οι δημοσιονομικοί φόβοι αναζωπυρώνονται ξανά.
Με τα επίπεδα δημόσιου χρέους σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, αυτός είναι ένας διαρκής φόβος αυτή τη στιγμή. Αρκετές χώρες έχουν ήδη αντιμετωπίσει μια απότομη αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων φέτος, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ τον Μάιο μετά την υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης από την Moody's, και του Ηνωμένου Βασιλείου την περασμένη εβδομάδα, και το εάν οι δημοσιονομικοί κανόνες θα χαλαρώσουν. Αυτό ακολούθησε προηγούμενη ανησυχία στις αρχές Ιανουαρίου.
Το πρόβλημα με τις δημοσιονομικές ανησυχίες είναι ότι η δυναμική της αγοράς μπορεί να γίνει αυτοεκπληρούμενη, τονίζιε η Deutsche Bank. Εάν οι αποδόσεις των ομολόγων αρχίσουν να αυξάνονται, αυτό εγείρει αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του χρέους, η οποία μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων. Πράγματι, αυτό ακριβώς συνέβη το καλοκαίρι του 2011.
5. Ένα γεωπολιτικό σοκ προκαλεί σημαντική απότομη αύξηση των τιμών του πετρελαίου.
Η γεωπολιτική είναι ένας παράγοντας που δεν έχει επηρεάσει πραγματικά πολύ τις αγορές κατά τη διάρκεια του 2023 και του 2024. Έχουμε δει κάποιες σύντομες διακυμάνσεις, αλλά δεν έχουν διατηρηθεί. Ένας βασικός λόγος, όπως επισημαίνει η γερμανική τράπεζα, είναι ότι τα πρόσφατα γεωπολιτικά γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στη Μέση Ανατολή, δεν έχουν επηρεάσει πραγματικά τα παγκόσμια μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη, με τις τιμές του πετρελαίου να παραμένουν συγκρατημένες προς το παρόν.
Αλλά, αν αυτό αλλάξει, σε σημείο που οι τιμές του πετρελαίου να σημειώσουν μια διαρκή αύξηση, π.χ. να διατηρηθούν πάνω από τα 100 δολάρια/βαρέλι, τότε αυτό θα δημιουργήσει ένα στασιμοπληθωριστικό σοκ του είδους που είδαμε το 2022, προειδοποιεί η D.B Αυτό αποτελούσε ένα μεγάλο πρόβλημα για τις αγορές, επειδή επιδείνωσε τον πληθωρισμό, αναγκάζοντας τις κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν επιθετικά τα επιτόκια, ενώ η ανάπτυξη δέχτηκε επίσης πλήγμα (ιδιαίτερα στην Ευρώπη) δεδομένου του σοκ των όρων του εμπορίου.
Ανθεκτικές οι αγορές
Ωστόσο, όπως τονίζει η Deutsche Bank, οι αγορές ήταν αξιοσημείωτα ανθεκτικές φέτος. Τα μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη παραμένουν ισχυρά και έχουμε δει ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα προσαρμόσουν την πολιτική τους ως απάντηση στην αναταραχή της αγοράς. Έτσι, η δυναμική της αγοράς λειτουργεί ως περιορισμός στην πολιτική και, όσο αυτό παραμένει, θα χρειαζόταν ένα μεγαλύτερο σοκ που η πολιτική δεν μπορεί να διορθώσει για να προκαλέσει μακροχρόνια αναταραχή στην αγορά.
Ειδικότερα, όπως εξηγεί, αυτό σημαίνει ότι για να επιτευχθεί μια πιο διαρκής κρίση και sell-off στην αγορά, θα απαιτηθεί ένα σοκ που (α) θα επηρεάσει τα μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη και (β) θα είναι δύσκολο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διορθώσουν.
Αυτές οι προϋποθέσεις πληρούνταν το 2022, καθώς οι τιμές των εμπορευμάτων εκτοξεύονταν στα ύψη, σε μια εποχή που ο πληθωρισμός ήταν ήδη ισχυρός λόγω της συσσωρευμένης ζήτησης από την πανδημία, της διαταραχής της αλυσίδας εφοδιασμού και των πρωτοφανών ποσών τόνωσης της οικονομίας. Φυσικά, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντέδρασαν αυξάνοντας τα επιτόκια, αλλά αυτό δεν ήταν μια άμεση λύση, καθώς χρειάζεται χρόνος για να αποστραγγιστεί ο πληθωρισμός από το σύστημα, ιδίως επειδή μπορεί να αρχίσει να ενσωματώνεται στις προσδοκίες για τους μισθούς και τις τιμές. Η Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Κρίση ήταν ένα άλλο παράδειγμα, όπου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντέδρασαν, αλλά δεν μπόρεσαν εύκολα να διορθώσουν τα προβλήματα, καθώς σε κάποιο βαθμό επρόκειτο για μια κρίση εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και για την συνειδητοποίηση ότι πολλά περιουσιακά στοιχεία βρίσκονταν σε "φούσκα".
Έτσι, στο τρέχον κλίμα, εφόσον οι αγορές πιστεύουν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι πρόθυμοι και ικανοί να προσαρμοστούν ως απάντηση σε αναταραχές, τότε αυτό από μόνο του θα πρέπει να περιορίσει τον βαθμό στον οποίο οι αγορές μπορούν να πραγματοποιήσουν επιθετικό sell-off, τονίζει η Deutsche Bank.. Αυτό σημαίνει ότι για να αποδειχθεί μια καλοκαιρινή κρίση μεγαλύτερης διάρκειας και για να τερματιστεί η τρέχουσα ανθεκτικότητα, θα χρειαστεί κάτι που να επηρεάζει τα μακροοικονομικά θεμελιώδη μεγέθη και το οποίο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν μπορούν εύκολα να το διορθώσουν.
