Του Ariel Cohen
Στις 28 Απριλίου 1986, δύο ημέρες μετά την έκρηξη στο Τσερνόμπιλ, Σουηδοί επιστήμονες εντόπισαν ραδιενέργεια που προερχόταν από τη Σοβιετική Ένωση. Μόλις οι Δυτικοί ανίχνευσαν την ακτινοβολία, οι Σοβιετικοί αναγκάστηκαν να παραδεχτούν δημόσια τι είχε συμβεί στο Τσερνόμπιλ και να ανακαλέσουν προηγούμενες δηλώσεις.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται στις 27 Σεπτεμβρίου 2022, όταν οι σεισμογράφοι κοντά στη νήσο Μπόρνχολμ της Δανίας καταγράφουν δύο εκρήξεις στον Nord Stream. Αμέσως απαξιώνονται οι ρωσικοί ισχυρισμοί για "διαρροές" στον αγωγό. Μα μην περιμένετε από τον Βλαντίμιρ Πούτιν να ομολογήσει την αλήθεια, όπως εντέλει έκανε ο Σοβιετικός πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ρώσοι ψεύδονται κάνοντας λόγο για ζημιές σε υποδομές τους προκειμένου να εργαλειοποιήσουν τους ενεργειακούς τους πόρους ή τη γεωγραφική τους θέση. Παραδείγματα; Οι ουκ ολίγες προπολεμικές διαμάχες με την Ουκρανία, τη Φινλανδία και τις Βαλτικές χώρες καθώς και οι πρόσφατες προσπάθειες να θέσει υπό καθεστώς "ομηρίας" το πετρέλαιο του Καζακστάν. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι Ρώσοι συγκάλυψαν την κατάσταση προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες –"καταιγίδες", "προβληματικός εξοπλισμός"– για τη στάση τους.
Ωστόσο, οι επιθέσεις στον Nord Stream είναι κάτι τρομερά πρωτόγνωρο. Αυτή η φερόμενη δολιοφθορά είναι "το σημείο χωρίς επιστροφή". Η οικονομική ζημιά που επιφέρει ωθεί την Ευρώπη προς μια ύφεση τόσο βαθιά όσο εκείνη του 2009.
Δεν μπορούν πλέον να γίνουν διαπραγματεύσεις για την επανεκκίνηση ή τη συνέχιση των ρωσικών παραδόσεων φυσικού αερίου, ακόμα και αν σιγούσαν τα όπλα στην Ουκρανία… τώρα! Οι Ρώσοι πέτυχαν τον άμεσο στόχο τους, με το Reuters να μεταδίδει: "Η Nord Stream AG ανακοίνωσε ότι είναι αδύνατον να εκτιμηθεί πότε θα αποκατασταθεί η λειτουργική ικανότητα του δικτύου". Αυτό τον χειμώνα, η Ευρώπη είναι καταδικασμένη να αντιμετωπίσει τη χειρότερη ενεργειακή κρίση μετά το αραβικό εμπάργκο πετρελαίου το 1974 ― ή και ακόμα χειρότερη.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν αποφανθεί ήδη ότι πρόκειται για σαμποτάζ. Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι χαρακτήρισε την φερόμενη επίθεση ως "το επόμενο βήμα της κλιμάκωσης στην Ουκρανία", ενώ η πρωθυπουργός της Δανίας Μέττε Φρεντέρικσεν έκανε λόγο για "σκόπιμη ενέργεια". Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε πως θα δοθεί "η ισχυρότερη δυνατή απάντηση στις επιθέσεις κατά των ευρωπαϊκών ενεργειακών υποδομών". Η Νορβηγία αντέδρασε αναπτύσσοντας στρατιωτικές δυνάμεις για να προστατεύσουν τις εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου από τυχόν άλλα "ατυχήματα".
Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να διερωτηθεί: γιατί να μπουν οι Ρώσοι στη φασαρία του σαμποτάζ και των διαψεύσεων; Η εχθρική τους στάση απέναντι στην Ουκρανία και στην Ευρώπη ούτε καινούργια είναι ούτε κρυφή. Η διακοπή της ροής φυσικού αερίου ―εξαιτίας σαμποτάζ― δεν αλλάζει επί της ουσίας ούτε τους στόχους ούτε τη στρατηγική της Μόσχας. Η απάντηση που θα δοθεί εξαρτάται από την ισχύ των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στη Δύση, τη μη αποτελεσματική μόχλευση ―από πλευράς Κρεμλίνου― ή την αποδυνάμωσή του, καθώς και τις επιζήμιες συνέπειες των δυτικών κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Εάν η λειτουργία του Nord Stream διακοπεί ξαφνικά λόγω "ανωτέρας βίας", μιας ανεξέλεγκτης κατάστασης για την οποία δεν θα ευθύνεται καμία από τις αντιπαρατιθέμενες πλευρές, τότε η Μόσχα μπορεί να αναστείλει τις υποχρεώσεις της απέναντι στα ευρωπαϊκά κράτη χωρίς να παραβιάσει νομικά τις σχετικές συμβάσεις, αποφεύγοντας έτσι περαιτέρω κυρώσεις.
Ο Πούτιν έχει ακόμη έναν λόγο για να ακολουθήσει αυτή την τακτική ― και αυτός σχετίζεται με το πόσο ευάλωτος νιώθει ο Ρώσος πρόεδρος στο εσωτερικό μέτωπο. Κλείνοντας όλες τις πιθανές οδούς για την επανεκκίνηση των παραδόσεων φυσικού αερίου στη Δύση και καθιστώντας την επαναπροσέγγιση των δύο μερών πιο δύσκολη, οι Ρώσοι ολιγάρχες ―που ακόμα δεν "έχουν πέσει από το παράθυρο" αλλά ίσως πλέον αμφιβάλλουν για την ίδια τους την αφοσίωση στον Πούτιν― δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συναινέσουν στις κινήσεις του.
Η στρατηγική του Πούτιν ―που εδράζεται σε ένα... απελπισμένο σκεπτικό― δύσκολα θα αποδώσει. Το κλείσιμο του Nord Stream 2 ήταν ένα οδυνηρό ―συμβολικά και οικονομικά― ευρωπαϊκό πλήγμα κατά της Ρωσίας. Η Ευρώπη, που εξαρτιόταν ενεργειακά σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία, ήδη διαφοροποιεί τις ενεργειακές της πηγές, ιδίως με τον πολωνο-νορβηγικό αγωγό φυσικού αερίου (Baltic Pipe) που εγκαινιάστηκε μία ημέρα πριν από τις εκρήξεις στον Nord Stream. Αντιθέτως, η εξάρτηση της Ρωσίας από τις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων φαίνεται πως δεν μπορεί να μειωθεί άμεσα. Ναι, η Ευρώπη βασιζόταν στο ρωσικό φυσικό αέριο, όμως η εξάρτηση της Ρωσίας από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο και την τεχνολογία είναι βαθύτερη.
Δικαιολογημένα βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση για τυχόν ρωσικές επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές της Δύσης ― θα πρέπει, όμως, να καταλάβουμε ότι τέτοιες ενέργειες δεν αποτελούν ένδειξη ισχύος, αλλά απόγνωσης. Η οικονομία της Ρωσίας παραπαίει, ο στρατός της αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων και η λαβή του Πούτιν στην εξουσία μπορεί να αποδυναμωθεί μέσα στους επόμενους μήνες ― γιατί όχι και στις επόμενες εβδομάδες.
Η υποθαλάσσια επίθεση στον Nord Stream δείχνει την απελπισία που διακατέχει τη Ρωσία στην προσπάθειά της να "γονατίσει" την Ευρώπη. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει αυτήν τη στιγμή η Δύση είναι να απορρίψει το σενάριο της "ανωτέρας βίας" και να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να τιμωρήσει την Gazprom και όποιες άλλες ρωσικές εταιρείες ―και τους συνεργάτες τους― σχετίζονται με αυτές τις συμβάσεις. Επιπλέον, η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει ότι η επιθετική αυτή ενέργεια σηματοδοτεί το τέλος των προμηθειών ρωσικής ενέργειας ―όχι μόνο στο παρόν, αλλά και μελλοντικά―, να επισπεύσει την κατασκευή εναλλακτικών αγωγών φυσικού αερίου ―μεταξύ άλλων από την Ισπανία και την Πορτογαλία προς τη Γαλλία― και να αναζητήσει νέες πηγές προμήθειας φυσικού αερίου.
Διαβάστε ακόμα:
