Της Emese Maczko
Η Ευρώπη παραμένει ένας θαυμάσιος προορισμός για τους Αμερικανούς ταξιδιώτες, προσελκύοντας πάνω από 20 εκατομμύρια Αμερικανούς τους πρώτους 11 μήνες του 2024, σύμφωνα με την Υπηρεσία Διεθνούς Εμπορίου του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ.
Παρά τον εντυπωσιακό αυτό αριθμό, οι Βορειοαμερικανοί τουρίστες αντιπροσωπεύουν μόλις το 7% των επισκεπτών από τον υπόλοιπο κόσμο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα ενδοευρωπαϊκά ταξίδια κυριαρχούν σε ποσοστό 85%.
Το 2025, οι ευρωπαϊκές χώρες προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν το υπερτουρισμό θα συνεχίσουν να προωθούν μέτρα που περιλαμβάνουν φόρους, πλαφόν επισκεπτών και απαγορεύσεις βραχυχρόνιας μίσθωσης. Μέτρα που φιλοδοξούν να προστατεύσουν την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά και να παρέχουν στήριξη στις τοπικές κοινωνίες εν μέσω αυξημένης ταξιδωτικής ζήτησης.
Άμστερνταμ και βιωσιμότητα με φόντο μια επέτειο-ορόσημο
Το Άμστερνταμ γιορτάζει την 750ή επέτειό του το 2025. Το ημερολόγιο είναι γεμάτο εκδηλώσεις, αλλά οι τολμηρές πρωτοβουλίες στο πεδίο της βιωσιμότητας κλέβουν τις εντυπώσεις
Από το 2024, η ολλανδική πρωτεύουσα έχει επιβάλει έναν από τους υψηλότερους τουριστικούς φόρους στην Ευρώπη, 12,5% στο κόστος διαμονής. Επιπλέον απαγορεύεται η πρόσβαση λεωφορείων άνω των 7,5 τόνων στο κέντρο του Άμστερνταμ, έχει αυξηθεί στα 14,5 ευρώ ο φόρος ανά επιβάτη κρουαζεριόπλοιων, ενώ "πάγωσαν" οι αδειοδοτήσεις για την ανέγερση νέων ξενοδοχείων και ενοικιαζόμενων δωματίων σε κεντρικές συνοικίες της πόλης.
Στοχεύοντας σε ένα πιο πράσινο μέλλον, από την 1η Ιανουαρίου 2025 το Άμστερνταμ εισήγαγε ζώνες "μη εκπομπής ρύπων" απαγορεύοντας τα σκούτερ, και τα μοτοποδήλατα εντός αστικών περιοχών.
Μέχρι τον Απρίλιο, στις πλωτές οδούς της πόλης θα κυκλοφορούν επιβατικά σκάφη και σκάφη αναψυχής μηδενικής εκπομπής ρύπων. Οι αλλαγές αυτές ενδέχεται να αυξήσουν τις τιμές βραχυπρόθεσμα, εφόσον οι διοργανωτές ταξιδιών στα κανάλια μετακυλήσουν το κόστος της "πράσινης" μετάβασης στους πελάτες, ωστόσο εξυπηρετούν τον μακροπρόθεσμο στόχο βιωσιμότητα του Άμστερνταμ.
Η Βενετία ενισχύει τους κανονισμούς για τον τουρισμό
Η Βενετία δεν υποχωρεί. Αφού το 2024 θέσπισε φορολογία 5 ευρώ την ημέρα για τους επισκέπτες μιας ημέρας, αύξησε τον αριθμό των ημερών που φορολογούνται σε 54 το 2025, εκ των οποίων οι 19 πέφτουν Σαββατοκύριακο. Οι επισκέπτες που δεν καταβάλλουν τον φόρο τουλάχιστον τέσσερις ημέρες πριν την άφιξή τους στην ιταλική πόλη θα κληθούν να πληρώσουν διπλάσιο τέλος στα 10 ευρώ.
Η πρωτοβουλία -που επικρίνεται επειδή δεν μειώνει τον υπερτουρισμό, αλλά εγκωμιάζεται για τη δημιουργία εσόδων ύψους 2,2 εκατ. ευρώ- σηματοδοτεί τη δέσμευση της Βενετίας να φέρει σε ισορροπία τα τουριστικά ρεύματα με τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων.
Επιπλέον η πόλη έχει αυστηροποιήσει τους κανονισμούς για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Οι οικοδεσπότες μπορούν πλέον να νοικιάζουν τα ακίνητά τους μόνο για 120 ημέρες ετησίως, εκτός αν πληρούν αυστηρότερά κριτήρια, όπως το να χρησιμοποιούν ειδικές σακούλες απορριμμάτων ή να υποδέχονται αυτοπροσώπως τους επισκέπτες αντί να βασίζονται στις κλειδοθήκες, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της έλλειψης κατοικιών και να διασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή διαχείριση των τουριστικών καταλυμάτων.
Πομπηία: Πλαφόν στους επισκέπτες
Η Πομπηία εντείνει τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του υπερτουρισμού, με αφορμή την έλευση 4 εκατομμυρίων επισκεπτών το 2024.
Στις 15 Νοεμβρίου 2024, το αρχαιολογικό πάρκο της Πομπηίας ανακοίνωσε ημερήσιο πλαφόν 20.000 επισκεπτών, με επιπλέον περιορισμούς κατά την περίοδο αιχμής. Από την 1η Απριλίου έως τις 31 Οκτωβρίου 2025, το Πάρκο θα περιορίσει τις εισόδους επισκεπτών το πρωί σε 15.000 και το απόγευμα στις 5.000.
Για να επισκεφθεί κάποιος το αρχαιολογικό πάρκο θα πρέπει εκ των προτέρων να έχει αγοράσει ηλεκτρονικά το εισιτήριό του, το οποίο συνδέεται με συγκεκριμένο όνομα επισκέπτη και προβλέπει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια για την επίσκεψη.
Η στρατηγική αυτή ακολουθεί παρόμοια μοντέλα που ακολουθούν άλλα ευρωπαϊκά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα και το Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, τα οποία εφαρμόζουν εδώ και καιρό πλαφόν επισκεπτών για να προστατεύσουν την πολιτιστική και ιστορική τους κληρονομιά.
Ελλάδα: Πολύπλευρη αντιμετώπιση του υπερτουρισμού
Η Ελλάδα θέσπισε μέτρα για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού και της κλιματικής ανθεκτικότητας. Από το 2025, το τέλος κλιματικής ανθεκτικότητας θα κυμαίνεται από 1,50 ευρώ για ξενοδοχεία "1 αστεριού" έως 15 ευρώ για τα 5άστερα καταλύματα την περίοδο αιχμής, όταν το πλαφόν για τα 5άστερα ξενοδοχεία το 2023 ήταν στα 4 ευρώ. Το τέλος θα είναι χαμηλότερο στη λεγόμενη "off season" περίοδο για να ενισχυθεί η τουριστική κίνηση καθ' όλο το έτος.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα επιβάλει τέλος αποβίβασης 20 ευρώ στους επιβάτες κρουαζιέρας που επισκέπτονται τη Μύκονο και τη Σαντορίνη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Μόνο η Μύκονος υποδέχθηκε 768 κρουαζιερόπλοια το 2024 και 1,29 εκατ. επιβάτες, όταν το νησί έχει 10.000 μόνιμους κατοίκους.
Επιπλέον το 2024 έγινε προσπάθεια να επεκταθεί η περίοδος κρουαζιέρας για το επόμενο έτος, από τον Φεβρουάριο έως τον Δεκέμβριο, με στόχο να κατανεμηθεί ο αριθμός των επισκεπτών και να μετριαστεί η τουριστική πίεση στο νησί.
Στην Αθήνα, από την 1η Ιανουαρίου 2025 απαγορεύτηκε η έκδοση νέων αδειών βραχυχρόνιας μίσθωσης στο ιστορικό κέντρο και σε περιοχές τριών δημοτικών διαμερισμάτων. Η κίνηση αυτή, που ανακοινώθηκε από την υπουργό Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη, αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος και στην αποκλιμάκωση της πίεσης που υφίστανται οι τοπικές υποδομές. Η απαγόρευση μπορεί να παραταθεί πέραν της αρχικής μονοετούς ισχύος της.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θεσπίζει "τουριστικό φόρο"
Το Ηνωμένο Βασίλειο εκσυγχρονίζει τα σύνορά του με το σύστημα ηλεκτρονικής ταξιδιωτικής εξουσιοδότησης (ETA). Από τις 8 Ιανουαρίου 2025, οι επιλέξιμοι μη Ευρωπαίοι ταξιδιώτες θα χρειάζονται ETA, ενώ οι επιλέξιμοι Ευρωπαίοι θα ακολουθήσουν στις 2 Απριλίου 2025.
Το τέλος των 10 λιρών, που συνδέεται ψηφιακά με τα διαβατήρια, επιτρέπει πολλαπλές εισόδους για έως και έξι μήνες σε διάστημα δύο ετών, λειτουργώντας ουσιαστικά ως τουριστικός φόρος. Η πρωτοβουλία αυτή ενισχύει την ασφάλεια, ενώ παράλληλα εξορθολογίζει τα ταξίδια εκατομμυρίων επισκεπτών ετησίως.
Συμπληρώνοντας την ETA, ο νόμος περί εισφοράς επισκεπτών (Σκωτία) του 2024 εξουσιοδοτεί τα τοπικά συμβούλια της Σκωτίας να καθορίζουν τους συντελεστές του τουριστικού φόρου. Αν και κανένα δεν το έχει εφαρμόσει ακόμη, το Συμβούλιο της πόλης του Εδιμβούργου και το Συμβούλιο των Highlands έχουν προτείνει ένα τέλος 5%. Ωστόσο, η επιβολή του παραμένει αβέβαιη για το 2025.
Στο μεταξύ, και η Ουαλία εξετάζει το ενδεχόμενο επιβολής τέλους επί των επισκεπτών το 2025.
Το αυξανόμενο τουριστικό κόστος της Πορτογαλίας
Σύμφωνα με το Πορτογαλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (LUSA), 40 από τους 308 δήμους της Πορτογαλίας επιβάλλουν πλέον τουριστικό φόρο.
Η Λισαβόνα διπλασίασε το τέλος διανυκτέρευσης τουριστών στα 4 ευρώ ανά άτομο για τους επισκέπτες ξενοδοχείων από την 1η Ιανουαρίου 2025, ενώ διατήρησε το τέλος αποβίβασης των 2 ευρώ για τους επιβάτες κρουαζιέρας.
Στο μεταξύ, το Πόρτο αύξησε στα 3 ευρώ ανά άτομο το τουριστικό τέλος.
Οι τελευταίοι δήμοι που υιοθετούν αυτή την πολιτική βρίσκονται στις Αζόρες (Ponta Delgada, Ribeira Grande, Lagoa, Vila Franca do Campo, Povoação και Nordeste) και στη Μαδέρα (Câmara de Lobos, São Vicente και Porto Santo).
Τα ερωτήματα παραμένουν
Ο υπερτουρισμός αναγκάζει την Ευρώπη να απαντήσει στα εξής ερωτήματα: Μπορούν τα παγκόσμια ταξίδια να συνεχιστούν χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την πολιτιστική κληρονομιά και την ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων; Αρκούν τα τουριστικά τέλη, τα πλαφόν επισκεπτών και οι απαγορεύσεις βραχυχρόνιας μίσθωσης για να περιοριστούν οι αρνητικές παρενέργειες του τουρισμού; Τι άλλο μπορεί να γίνει για να διασφαλιστεί ότι τα ευρωπαϊκά hot spots θα βρουν τη χρυσή τομή μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς;
Απόδοση - επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
