Του Jason Snyder
Ο γνωστός κυρίως από την ταινία "The Big Short" Michael Burry ποντάρει εναντίον της αγοράς AI. Ο ίδιος επενδυτής που προέβλεψε την κρίση των επισφαλών ενυπόθηκων δανείων (subprime) προειδοποιεί τώρα ότι ζούμε μέσα σε μια φούσκα AI, με ανεξέλεγκτες αποτιμήσεις, επιθετική κερδοσκοπία, φθηνό χρήμα και πίστη σε ατελείωτη ανάπτυξη. Η σύγκριση με το 1999 και το 2008 είναι δελεαστική. Όμως αυτή τη φορά ίσως έχει επιλέξει λάθος στόχο.
Η άνοδος της AI δεν χτίζεται πάνω σε επισφαλή στεγαστικά δάνεια ή φουσκωμένα διαφημιστικά metrics. Χτίζεται πάνω σε κάτι πολύ πιο θεμελιώδες: την ενέργεια. Ο Vaclav Smil έχει γράψει ότι η ενέργεια είναι το καθολικό νόμισμα του πολιτισμού. Κάθε μοντέλο, κάθε inference, κάθε έξοδος που περιγράφουμε ως "ευφυή" είναι τελικά μια μετατροπή ηλεκτρισμού σε δομημένη πιθανότητα. Όταν ο Burry "σόρταρε" την αγορά κατοικίας, πόνταρε ενάντια στη χρηματοοικονομική μόχλευση. Όταν σορτάρει την AI, ποντάρει ενάντια στη θερμοδυναμική — και η θερμοδυναμική συνήθως κερδίζει.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι ο Burry είναι αδαής - δεν είναι. Το πρόβλημα είναι ότι τα νοητικά μοντέλα με τα οποία αξιολογούμε την AI είναι παρωχημένα. Δεν πρόκειται για φούσκα με την κλασική έννοια. Μοιάζει με φούσκα μόνο αν επιμένουμε να την εντάξουμε στη λογική του παραδοσιακού software. Η AI δεν συμπεριφέρεται όπως το software. Τα οικονομικά της μοιάζουν περισσότερο με τα οικονομικά των υποδομών.
Οι δαπάνες φαίνονται υπερβολικές, το κεφάλαιο μοιάζει να ανακυκλώνεται, οι αποτιμήσεις μοιάζουν υπερφουσκωμένες. Όλα αυτά όμως μοιάζουν παράλογα μόνο μέσα από τον φακό της καταναλωτικής τεχνολογίας. Όταν η ενέργεια γίνεται ο πρωταρχικός συντελεστής της ευφυΐας, η λογική αλλάζει.
Η παρεξήγηση πίσω από τη "φούσκα AI"
Το αφήγημα ότι η AI βρίσκεται σε φούσκα είναι στην πραγματικότητα προϊόν παρωχημένων αναλογιών. Πολλοί επισημαίνουν τις ζημιές της OpenAI ή τις τεράστιες ανάγκες της σε υπολογιστική ισχύ. Σε όρους κλασικού software, αυτά πράγματι θα ήταν ανησυχητικά. Αλλά η AI ακολουθεί το μοτίβο των υποδομών: μεγάλες δαπάνες, ασυμμετρίες, προσωρινές ανισορροπίες — όλα απαραίτητα στάδια σε περιόδους ανοικοδόμησης θεμελιωδών υποδομών.
Το ίδιο συνέβη με το ηλεκτρικό δίκτυο, τους σιδηροδρόμους, τα τηλεφωνικά δίκτυα. Οι πρώιμες επενδύσεις έμοιαζαν παράλογες, αλλά τελικά στήριξαν ολόκληρες εποχές. Η OpenAI δεν μοιάζει περισσότερο με "φούσκα" απ’ όσο έμοιαζε παράλογη η απόφαση να χτιστούν σταθμοί ηλεκτροδότησης πριν υπάρξει μαζική κατανάλωση.
Η ζήτηση για AI δεν είναι εικασία — είναι συμβολαιοποιημένη. Επιχειρήσεις και κυβερνήσεις υπογράφουν πολυετείς συμφωνίες δισεκατομμυρίων, κλειδώνοντας τη χρήση AI για χρόνια. Ο Michael Pecoraro της Voya Investment Management σημειώνει πως οι MAG6 παράγουν πραγματική ανάπτυξη εσόδων, στηριγμένη σε πολυετείς συμβάσεις. Αυτό δεν είναι κερδοσκοπικό ενδιαφέρον, αλλά πραγματική δέσμευση.
Ο καλύτερος ιστορικός παραλληλισμός είναι το dot-com. Η περίοδος έμεινε γνωστή για τις αποτυχίες χιλιάδων εταιρειών, αλλά η υποδομή που χτίστηκε τότε αποτελεί σήμερα το θεμέλιο της παγκόσμιας οικονομίας. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και τώρα: δεν έχει σημασία πόσες εταιρείες AI θα αποτύχουν, αλλά ότι η υποδομή παραμένει και τελικά αλλάζει τα πάντα.
Η διαφορά είναι ότι το dot-com είχε ως περιορισμό τη ζήτηση. Η AI έχει ως περιορισμό την ενέργεια.
Η πιο επίμονη παρανόηση είναι ότι η AI λειτουργεί όπως το software. Η AI παράγει σκέψη σε πραγματικό χρόνο, με ενεργειακό κόστος ανά απάντηση. Είναι βιομηχανία συνεχούς γνωσιακής παραγωγής, όχι στατικού κώδικα. Αυτό εξηγεί την τεράστια ανάγκη για υποδομή: δεν πρόκειται για υπερβολή αλλά για τη βάση ενός παγκόσμιου συστήματος νοημοσύνης.
Η ζήτηση ήδη ξεπερνά την προσφορά. Η Microsoft ανακοίνωσε ότι το Azure δεν προλαβαίνει τη ζήτηση για AI, με σχεδόν 400 δισ. δολάρια μελλοντικών συμβασιοποιημένων εσόδων. Αν η AI ήταν φούσκα, θα υπήρχε αχρησιμοποίητο hardware. Στην πραγματικότητα υπάρχει έλλειψη.
Αυτό το περιβάλλον δημιουργεί τον ψευδαίσθηση φούσκας. Οι εταιρείες αγοράζουν υπολογιστική ισχύ, αυξάνοντας τις αποτιμήσεις εταιρειών που το παράγουν, οι οποίες επενδύουν σε άλλες εταιρείες AI — ένας βρόχος που θυμίζει dot-com, με τη διαφορά ότι εδώ το αντικείμενο δεν είναι διαφημιστικός χρόνος αλλά ενέργεια.
Η AI μετατρέπει την ενέργεια σε πιθανότητα, σε παραγωγή νοήματος. Το κέντρο βάρους δεν είναι η κερδοσκοπία αλλά η θερμοδυναμική.
Η ενέργεια ως το πραγματικό υπόβαθρο της εποχής της AI
Η μεγάλη τεχνολογική πρόοδος δεν καθορίστηκε από οθόνες και κουμπιά αλλά από το πώς αξιοποιούμε την ενέργεια: φωτιά, μηχανές, ηλεκτρισμός, μικροτσίπ, διαδίκτυο. Η AI είναι η επόμενη βαθμίδα. Όταν η ευφυΐα γίνεται έκφραση ενέργειας, δεν μοιάζει με φούσκα αλλά με αναπόφευκτη θερμοδυναμική άνοδο.
Η ενέργεια και η ευφυΐα ήταν πάντα συνδεδεμένες. Η AI πλέον παράγει προσομοιώσεις σκέψης σε βιομηχανική κλίμακα. Το αποτέλεσμα είναι όχι μόνο οικονομική επέκταση αλλά θερμοδυναμική πίεση: η ενέργεια αξιοποιείται με ρυθμούς χωρίς προηγούμενο. Αν δεν παραχθεί ανάλογη αξία, προκύπτουν στρεβλώσεις στην αλυσίδα: δίκτυο, περιβάλλον, εμπιστοσύνη.
Η γεωπολιτική της AI είναι η γεωπολιτική της ενέργειας. Κίνα, ΗΠΑ, Ευρώπη, Μέση Ανατολή ανταγωνίζονται για τον έλεγχο ηλεκτρικής ισχύος, σπάνιων γαιών, γραμμών παραγωγής και data centers. Όταν η ευφυΐα εξαρτάται από τον ηλεκτρισμό, η κυριαρχία εξαρτάται από το ποιος ελέγχει τα ηλεκτρόνια.
Πολλοί πιστεύουν ότι η ευφυΐα αυξάνεται γραμμικά με το μέγεθος των μοντέλων. Αλλά η ευφυΐα έχει φυσικά όρια — ενεργειακά όρια. Η AI μοιάζει περισσότερο με οργανισμό παρά με software: απαιτεί ενέργεια για τη σκέψη όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος απαιτεί μεταβολισμό.
Η διόρθωση στην αγορά AI θα έρθει. Όχι ως "σκάσιμο" φούσκας, αλλά ως κανονικοποίηση. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξουν χαμένοι, αλλά τι θα απομείνει: εγκαταλελειμμένα data centers ή μια πλανητική υποδομή ευφυΐας;
Το πραγματικό περιουσιακό στοιχείο δεν είναι η υπολογιστική ισχύς, αλλά η διαχείριση ενέργειας. Η επόμενη ψηφιακή ανισότητα δεν θα αφορά την πρόσβαση σε πληροφορία αλλά στην ισχύ — στην ενέργεια που απαιτείται για υπολογισμό.
Οι ηγέτες επιχειρήσεων οφείλουν να κατανοήσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα, να προτάξουν την ποιότητα δεδομένων, να σχεδιάσουν αρχιτεκτονικές με επίγνωση κόστους, να επενδύσουν σε πραγματική τεχνολογική παιδεία και να υιοθετήσουν χρονοδιαγράμματα υποδομών, όχι software.
Η ιστορία διδάσκει ότι οι επενδυτικές φούσκες χρηματοδοτούν την απαραίτητη υποδομή. Το dot-com κατέρρευσε αλλά άφησε το διαδίκτυο. Το ίδιο θα συμβεί με την AI. Όταν η κερδοσκοπία ψυχρανθεί, η υποδομή θα παραμείνει.
Το μέλλον δεν αφορά την τεχνητή ευφυΐα ως ιδέα, αλλά την υπεύθυνη ευφυΐα: ευφυΐα που γνωρίζει το κόστος της, τις συνέπειές της και το γιατί υπάρχει. Η πρόοδος ποτέ δεν ήταν γραμμική. Εξελίσσεται με ανατροφοδότηση, κύκλους και επιστροφές — όπως η ενέργεια, όπως οι αγορές, όπως το ανθρώπινο μυαλό.
Η πραγματική δοκιμασία δεν είναι αν οι μηχανές θα επιταχυνθούν, αλλά αν εμείς θα μάθουμε να ελέγχουμε την ενέργεια που τις κινεί. Αν τα καταφέρουμε, ο όρος "φούσκα AI" θα μοιάζει με παρανόηση μιας μεταβατικής εποχής. Η ευφυΐα θα εξελιχθεί σε κάτι που θα θυμίζει ζωή.
