Της Natasha Lindstaedt
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είπε στον Τύπο ότι οι συνεχιζόμενες επιθέσεις του Ισραήλ κατά του Ιράν είναι απαραίτητες λόγω της ραγδαίας επιτάχυνσης του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, το οποίο χαρακτήρισε ως "άμεση υπαρξιακή απειλή". Ενώ η επίσημη αιτιολόγηση του Ισραήλ -ή το casus belli- ήταν να σταματήσει την πυρηνική πρόοδο του Ιράν, οι Ισραηλινοί ηγέτες μπορεί να είχαν και ευρύτερους στρατηγικούς στόχους στο μυαλό τους.
Μπορεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν να έχει προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον, όμως στο παρελθόν είναι οι συμβατικοί του πύραυλοι που έχουν προκαλέσει ζημιές. Γι' αυτό και η επίθεση του Ισραήλ δεν αφορούσε μόνο τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, αλλά και τις στρατιωτικές βάσεις του, με στόχο να εμποδίσει το Ιράν να μεταφέρει τους πυραύλους του από τις αποθήκες στις βάσεις εκτόξευσης. Επιπλέον, το Ισραήλ χτύπησε το δίκτυο αεράμυνας του Ιράν καταστρέφοντας δεκάδες σταθμούς ραντάρ και εκτοξευτήρες.
Ποιες είναι οι πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν;
Το Ιράν δεν διαθέτει ακόμη πυρηνικά όπλα, αλλά σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις τους οι Ισραηλινοί ηγέτες εκτιμούν ότι το Ιράν θα μπορούσε να παράγει το σχάσιμο υλικό για την παραγωγή οκτώ πυρηνικών κεφαλών μέσα σε δύο εβδομάδες. Ο πρεσβευτής του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, Danny Danon, υποστήριξε σε συνέντευξή του που παραχώρησε στο NPR την περασμένη εβδομάδα ότι το Ισραήλ είχε πληροφορίες που έκαναν λόγο ότι το Ιράν "έτρεχε" ένα μυστικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη όλων των απαραίτητων μερών για τη συναρμολόγηση μιας βόμβας - στόχος που επιταχύνθηκε μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, από το Ισραήλ τον Σεπτέμβριο του 2024.
Για την κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας το ουράνιο πρέπει να είναι εμπλουτισμένο στο 90% και το Ιράν διαθέτει ένα αυξανόμενο απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένου έως και 60%, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επιταχύνθηκε μετά την κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας του 2015, εξέλιξη που "μπλόκαρε" τις επιθεωρήσεις των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από διεθνείς παρατηρητές. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι "απλωμένο" σε πάνω από 12 τοποθεσίες σε ολόκληρη την Ισλαμική Δημοκρατία. Η μεγαλύτερη εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου βρίσκεται στη Νατάνζ και βρέθηκε ήδη στο στόχαστρο του Ισραήλ.
Τα πλήγματα του Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2024 σε βάρος του Ιράν προξένησαν καίριες ζημιές στην αεράμυνα γύρω από τις πυρηνικές του εγκαταστάσεις. Οι περισσότερες εξ αυτών είναι υπόγειες. Για να υποστούν ουσιαστικές ζημιές οι υπόγειες εγκαταστάσεις θα πρέπει να δεχθούν ένα πολύ ισχυρό πλήγμα, σε αναλογία με την τοποθεσία και τα μέτρα προστασίας της κάθε υποδομής.
Ο ιρανικός στρατός σε σύγκριση με τις ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις
Η στόχευση των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν θα είναι δύσκολη, παρόλο που η υπεροχή της ισραηλινής ισχύος στους αιθέρες μπορεί να διευρυνθεί περαιτέρω. Το Ισραήλ διαθέτει μια πολύ πιο σύγχρονη πολεμική αεροπορία, με μαχητικά F-351 stealth και αναβαθμισμένα F-15 και F-16, αεροσκάφη επιτήρησης, και έχει τη δυνατότητα να πλήττει στόχους με μεγάλη ακρίβεια.
Αντίθετα, η πολεμική αεροπορία του Ιράν είναι ξεπερασμένη και εμφανίζει σημάδια "εγκατάλειψης". Διαθέτει πάνω από 300 αεροσκάφη, μεταξύ των οποίων αμερικανικά F-4 και F-5, καθώς και MiG-29 από τη σοβιετική εποχή, αλλά ο στόλος του έχει αγοραστεί πριν από δεκαετίες. Το δίκτυο αεράμυνας του Ιράν είναι ιδιαίτερα αδύναμο, με τα πρόσφατα ισραηλινά πλήγματα να βρίσκουν μικρή αντίσταση. Τα ισραηλινά F-16 έφτασαν σε απόσταση μικρότερη των 50 μιλιών από την Τεχεράνη και το Ιράν μπόρεσε να σηκώσει μόνο ένα MiG-29 για να υπερασπιστεί την πρωτεύουσα. Αντί να αναβαθμίσει την πολεμική του αεροπορία, το Ιράν έχει δώσει βάση στην αποθήκευση πυραύλων.
Στο παρελθόν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που χρησιμοποιούσε το Ιράν για να πλήξει το Ισραήλ ήταν οι βαλλιστικοί πύραυλοι. Γι' αυτό τον σκοπό χρειαζόταν πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς που μπορούν να διανύσουν πάνω από 600 μίλια (1000 χιλιόμετρα) και το Ιράν διαθέτει μια ευρεία γκάμα από τέτοιους πυραύλους που απέκτησε μέσω της συνεργασίας του με τη Βόρεια Κορέα.
Το Γραφείο του Διευθυντή Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ εκτιμούσε το 2024 ότι το Ιράν διαθέτει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων στη Μέση Ανατολή, σύμφωνα με το Euronews, με περίπου 3.000 βαλλιστικούς πυραύλους και άγνωστο αριθμό πυραύλων κρουζ. Μεταξύ των βαλλιστικών πυραύλων που διαθέτει το Ιράν είναι ο Sejil, που μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα άνω των 10.500 μιλίων την ώρα και με βεληνεκές 1.550 μιλίων (2.000 χιλιομέτρων). Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Sejil χρησιμοποιήθηκε από τη Χεζμπολάχ σε επιθέσεις κατά του Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2024. Το Ιράν υποστηρίζει ότι έχει αναπτύξει έναν υπερηχητικό πύραυλο υψηλής ακρίβειας, τον Fattah, ο οποίος μπορεί να εκτοξευθεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα, καθιστώντας δυσκολότερη την αναχαίτισή του.
Πολλοί από αυτούς τους πυραύλους υπέστησαν ζημιές από την επίθεση του Ισραήλ στις 13 Ιουνίου. Επιπλέον, τα 2/3 αυτών των πυραύλων είναι μεσαίου βεληνεκούς και επομένως μπορούν να πλήξουν το Ισραήλ. Δεν είναι σαφές πόσοι πύραυλοι ήταν έτοιμοι για εκτόξευση. Το Ιράν θα έχανε την αποτρεπτική του δύναμη αν εκτόξευε όλους τους βαλλιστικούς πυραύλους του, έτσι δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει όλο του το οπλοστάσιο για να απαντήσει στο Ισραήλ. Οι New York Times ανέφεραν ότι το Ιράν ήθελε αρχικά να απαντήσει με 1.000 πυραύλους, αλλά τελικά εκτόξευσε περίπου 200.
Επιπλέον, με το Iron Dome, το Ισραήλ διαθέτει ένα πολυεπίπεδο δίκτυο πυραυλικής άμυνας που μπορεί να αναχαιτίσει πυραύλους μικρού βεληνεκούς, ενώ το David's Sling και το Arrow μπορούν να αντιμετωπίσουν απειλές μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών. Αυτά τα αμυντικά συστήματα δοκιμάστηκαν τον Απρίλιο του 2024, όταν το Ιράν εξαπέλυσε αντίποινα για τον βομβαρδισμό της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό από το Ισραήλ. Ωστόσο, παρά τη συμμετοχή περισσότερων από 170 drones και 150 πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών, η επίθεση προκάλεσε ελάχιστες ζημιές στο Ισραήλ και η συντριπτική τους πλειονότητα καταρρίφθηκε.
Όταν το Ιράν επιτέθηκε στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2024 με περίπου 150 βαλλιστικούς πυραύλους, οι περισσότεροι από αυτούς αναχαιτίστηκαν και πάλι. Η πρόσφατη επίθεση του Ισραήλ είχε ως στόχο να περιορίσει και άλλο τις δυνατότητες εκτόξευσης πυραύλων του Ιράν. Την Παρασκευή το Τελ Αβίβ χτύπησε και στην Ταμπρίζ - τοποθεσία από όπου εκτοξεύθηκαν ιρανικοί πύραυλοι κατά του Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2024.
Με τα συμβατικά του όπλα του να εξουδετερώνονται, το Ιράν δεν έχει μεγάλες δυνατότητες για να πλήξει καίρια το Ισραήλ. Ιστορικά, το Ιράν επιλέγει μικρότερους στόχους, εκτοξεύοντας πυραύλους εναντίον κρίσιμων υποδομών για να υπονομεύσει τη σταθερότητα στην περιοχή. Μέσω των πληρεξουσίων του στην περιοχή έστειλε drones σε εγκαταστάσεις πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία το 2019, διαταράσσοντας την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, εκτόξευσε βαλλιστικούς πυραύλους από το ιρανικό έδαφος σε δύο στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2020 και στόχευσε την αεροπορική βάση Αλ Άσαντ στο Ιράκ με βαλλιστικούς πυραύλους και ρουκέτες τον Ιανουάριο του 2024. Οι επιθέσεις αυτές στόχευαν ως επί το πλείστον να δημιουργήσουν αναταραχή, καθώς η μόνιμη στρατιωτική ζημιά που προξένησαν ήταν μικρή. Η πιο αποτελεσματική στρατηγική για αντίποινα που μπορεί να εφαρμόσει το Ιράν είναι το σαμποτάζ.
Το "μπλόκο" στις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν
Η προσπάθεια να εμποδιστεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν παραμένει βασική προτεραιότητα τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για το Ισραήλ. Ενώ η κυβέρνηση Τραμπ έδωσε έμφαση στις διμερείς συνομιλίες για την αντιμετώπιση του πυρηνικού προγράμματος και των πυρηνικών φιλοδοξιών της Τεχεράνης, το Ισραήλ δεν έδειξε πολλή υπομονή για να περιμένει να δει πώς θα εξελιχθούν αυτές οι διαπραγματεύσεις.
Για να δικαιολογήσει την πρόσφατη επίθεσή του στο Ιράν, το Ισραήλ ισχυρίστηκε ότι είχε πληροφορίες ότι η Τεχεράνη ήταν έτοιμη να εξοπλίσει τους βαλλιστικούς της πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές. Αλλά η στόχευση πυρηνικών εγκαταστάσεων μικρή επιτυχία είχε στο παρελθόν. Τον Ιούνιο του 1981, η ισραηλινή επίθεση σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ιράκ προκάλεσε μεν κάποια ζημιά, αλλά έδωσε το έναυσμα στο καθεστώς της Τεχεράνης να γίνει πιο αποφασιστικό ως προς την απόκτηση πυρηνικών όπλων.
Αν και είναι δύσκολο να εξαλείψει τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν, το Ισραήλ κατάφερε να αποδυναμώσει σημαντικά το πυραυλικό οπλοστάσιο του Ιράν.
