Του David Axe
Η 20ή Μεραρχία Τεθωρακισμένων του σοβιετικού στρατού ήταν ένας από τους ισχυρότερους σχηματισμούς μάχης εδάφους στα τέλη του Ψυχρού Πολέμου. Η μεραρχία με έδρα την Πολωνία διέθετε περισσότερα από 350 άρματα μάχης και εκατοντάδες άλλα τεθωρακισμένα οχήματα.
Η μεραρχία εγκατέλειψε την Πολωνία το 1993 -δύο χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης- και μετακινήθηκε ανατολικά, εγκαταλείποντας τελικά τα τότε νέα άρματα T-80 στην Ουκρανία. Είκοσι εννέα χρόνια αργότερα, πολλά από εκείνα τα Τ-80 είναι και πάλι ενεργά και πολεμούν τους Ρώσους.
Η ιστορία των Τ-80 της 20ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων είναι ένας μικρόκοσμος της ευρύτερης προσπάθειας της Ουκρανίας να επανεξοπλίσει και να επεκτείνει τον στρατό της με παλιά αλλά αναβαθμισμένα άρματα. Τα αναβαθμισμένα, πρώην σοβιετικά T-80 δεν είναι τα ίδια άρματα που ήταν πριν από 35 χρόνια.
Αλλά είναι επίσης περιορισμένα σε αριθμό. Πράγμα που βοηθά να εξηγηθεί γιατί το Κίεβο προσπαθεί τόσο απεγνωσμένα να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα άρματα από τους Ευρωπαίους και Αμερικανούς συμμάχους του.
Αυτά τα 350 T-80 από την 20ή Μεραρχία Τεθωρακισμένων κατέληξαν σε μεγάλα πάρκα αρμάτων της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένου ενός στο Κίεβο και ενός άλλου μεγαλύτερου στο Χάρκοβο, δίπλα στο τεράστιο εργοστάσιο αρμάτων Malyshev της Ουκρανίας.
Αυτά τα πάρκα αρμάτων κάποτε φιλοξενούσαν χιλιάδες άρματα T-55, T-62, T-72, T-64 και T-80. Κατά τις δεκαετίες μεταξύ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και της αρχικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, η Ουκρανία πούλησε μερικά από τα πλεονάζοντα άρματα και χρησιμοποίησε άλλα ως πηγές ανταλλακτικών για το μειούμενο ενεργό οπλοστάσιό της που αποτελείται από περίπου χίλια γερασμένα Τ-64 και Τ-80.
Μόλις τον Μάρτιο του 2014, έναν μήνα μετά την εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στην ουκρανική χερσόνησο της Κριμαίας, ένας φωτογράφος μπορούσε να τρυπώσει στο πάρκο και τις αποθήκες του Malyshev και απλά να περπατήσει ανάμεσα στα σκουριασμένα άρματα και τις στοίβες με τα εξαρτήματα και τους κινητήρες.
Η ρωσική επιθετικότητα άλλαξε τα πάντα. Μέχρι το 2015, τα πάρκα αρμάτων απέκτησαν και πάλι ζωή, καθώς οι Ουκρανοί τα έψαχναν για οχήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν.
Οι Ρώσοι δεν κατάφεραν ποτέ να καταλάβουν το Χάρκοβο, παρόλο που η πόλη απέχει μόλις 20 μίλια από τα σύνορα με τη Ρωσία. Σήμερα το πάρκο αρμάτων Malyshev αποτελεί πιθανώς τη μεγαλύτερη πηγή των T-80 για τον στρατό και τις ταξιαρχίες πεζοναυτών της Ουκρανίας.
Η άλλη πηγή, φυσικά, είναι ο ρωσικός στρατός.
Πριν η Ρωσία διευρύνει τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας τον περασμένο Φεβρουάριο, τα T-80BV με αεροστρόβιλους κινητήρες αποτελούσαν μέρος κυρίως ενός μικρού αριθμού αερομεταφερόμενων ταξιαρχιών και του στρατού. Οι ταξιαρχίες αυτές διέθεταν από έναν μόνο λόχο με 10 άρματα μάχης. Το συνολικό απόθεμα T-80 της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2022 ήταν μόλις 88 άρματα, σύμφωνα με τα στοιχεία ενός αναλυτή.
Μέσα σε ένα χρόνο σκληρών μαχών, οι ουκρανικές ταξιαρχίες έχουν χάσει τουλάχιστον 42 T-80BV που μπορούν να επιβεβαιώσουν οι αναλυτές: σχεδόν το μισό αριθμό τέτοιων οχημάτων που διαθέτουν.
Αλλά οι ταξιαρχίες αυτές κατάφεραν να παραμείνουν στο πεδίο των μαχών, εν μέρει χάρη στα περίπου 98 T-80BV που οι ουκρανικές δυνάμεις πήραν από τους Ρώσους κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Αλλά οι Ουκρανοί έχουν επίσης πρόσβαση σε αυτά τα εκατοντάδες εγκαταλελειμμένα, πρώην σοβιετικά T-80 από την προ πολλού διαλυμένη 20ή Μεραρχία Τεθωρακισμένων.
Δεν είναι εύκολη διαδικασία η επισκευή ενός άρματος που βρίσκεται σε αχρηστία για περίπου 35 χρόνια. Το μέταλλο σκουριάζει. Οι ελαστικές σφραγίδες στεγνώνουν. Τα οπτικά θολώνουν.
Οι Ουκρανοί μηχανικοί είναι αισιόδοξοι. "Κάθε άρμα θα μπορούσε να επισκευαστεί, αρκεί να μην έχει κοπεί στη μέση", δήλωνε το 2015 στην εφημερίδα Kyiv Post ο Volodymyr Voronin, αναπληρωτής διευθυντής του εργοστασίου τεθωρακισμένων οχημάτων του Κιέβου.
Ένα πρώην T-80 της 20ής Μεραρχίας Τεθωρακισμένων θα χρειαζόταν νέα εξαρτήματα για τον κινητήρα του, σύγχρονα ραδιοτηλέφωνα, σύγχρονα οπτικά συστήματα και νέα αντιδραστική θωράκισης.
Τα οπτικά συστήματα αναμφισβήτητα είναι ο πιο κρίσιμος νέος εξοπλισμός. Ένα άρμα είναι τόσο καλό όσο η επίγνωση της κατάστασης του πληρώματός του. Ο ουκρανικός στρατός και οι πεζοναύτες γύρω στο 2017 ξεκίμησαν να χρησιμοποιούν ένα νέο θερμικό σκόπευτρο που συνδυάζει ουκρανικά εξαρτήματα με εισαγόμενα οπτικά συστήματα που φαίνεται να είναι τελευταίας τεχνολογίας.
Το σύστημα TPN-1-TPV επιτρέπει σε έναν πυροβολητή άρματος να εντοπίζει στόχους σε απόσταση έως και 4.400 μέτρα, ακόμη και τη νύχτα ή μέσα από καπνό. Δεν είναι σαφές ότι κάθε ουκρανικό T-80BV διαθέτει το TPN-1-TPV. Αλλά αυτά που το διαθέτουν είναι αρκετά επικίνδυνα.
Δίνοντας ακούσια εκατοντάδες T-80, ο σοβιετικός στρατός έκανε μια μεγάλη χάρη στον ουκρανικό. Αλλά ο τρέχων πόλεμος καταστρέφει τα άρματα αυτά με συγκλονιστικό ρυθμό και οι Ουκρανοί τελικά θα ξεμείνουν από Τ-80.
Γι' αυτό και οι αξιωματούχοι στο Κίεβο πίεσαν τόσο πολύ για δωρεές δυτικών αρμάτων μάχης. Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας μέχρι στιγμής έχουν υποσχεθεί περισσότερα από 300 γερμανικής κατασκευής Leopard 1 και Leopard 2, βρετανικής κατασκευής Challenger 2 και αμερικανικά M-1.
Δύο αερομεταφερόμενες ταξιαρχίες εκπαιδεύονται ήδη στη χρήση των Challenger 2, γεγονός που ενδεχομένως σηματοδοτεί το τέλος του T-80 στην υπηρεσία του ουκρανικού στρατού.
Φυσικά, αυτό δεν θα συμβεί γρήγορα. Η Ουκρανία θα λάβει μόλις 14 Challenger στην πρώτη παρτίδα. Αλλά είναι δυνατόν να φανταστεί κανείς μια εποχή, στο εγγύς μέλλον, όπου οι ουκρανικές ταξιαρχίες δεν θα χρειάζεται πλέον να διασώζουν T-80 τεσσάρων δεκαετιών που κάποτε ανήκαν στον σοβιετικό στρατό στην Πολωνία.
