Του Eric Tegler
Καθώς ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκεπτόταν την Τετάρτη το Λονδίνο, τα μέσα ενημέρωσης αναφέρθηκαν σε έναν ισχυρισμό του εκπροσώπου της βρετανικής κυβέρνησης ότι "εξετάζεται" το ενδεχόμενο η Βρετανία να προμηθεύσει την Ουκρανία με βρετανικά μαχητικά. Δεδομένης όμως της όχι και τόσο καλής κατάστασης του βρετανικού στρατού, της πραγματικότητας της αποτελεσματικής χρήσης οποιουδήποτε αεροσκάφους και της γρήγορης αντίδρασης της Ρωσίας, το "εξετάζει" είναι το μόνο που είναι πιθανό να πάρει ο Ζελένσκι.
Η είδηση ότι ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Ρίσι Σουνάκ είχε αναθέσει στον υπουργό Άμυνας της χώρας να διερευνήσει ποια αεροσκάφη μπορεί να στείλει η Βρετανία, αναπαράχθηκε από τη Wall Street Journal και άλλα πολλά μέσα.
Η αναφερόμενη διαβεβαίωση του Σούνακ προς τον Ζελένσκι ότι "τίποτα δεν είναι εκτός τραπέζης" όσον αφορά τα μαχητικά αεροσκάφη προκάλεσε τη γρήγορη αντίδραση των βρετανικών μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Sky News, το οποίο δημοσίευσε ένα άρθρο που εκτιμούσε ότι ο πρωθυπουργός "ίσως θα έπρεπε πρώτα να ρίξει μια ματιά στο τι ακριβώς βρίσκεται στο τραπέζι του. Εδώ είναι ένα στοιχείο: Δεν είναι πολλά και σίγουρα δεν περιλαμβάνει αεροσκάφη σύντομα".
Τα σχόλια της κυβέρνησης προκάλεσαν εξίσου γρήγορη αντίδραση από τη Ρωσία, η πρεσβεία της οποίας στο Λονδίνο εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία προειδοποίησε την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να μη στείλει μαχητικά αεροσκάφη στην Ουκρανία, λέγοντας ότι κάτι τέτοιο θα είχε "στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες για την ευρωπαϊκή ήπειρο και ολόκληρο τον κόσμο".
Μέχρι αργά το απόγευμα της Τετάρτης, αξιωματούχοι της βρετανικής κυβέρνησης και του υπουργείου Άμυνας προσπάθησαν να διευκρινίσουν τη δήλωση του πρωθυπουργού και τι εννοούσε εξετάζοντας τη μεταφορά των μαχητικών αεροσκαφών.
Προέκυψε μια σειρά επακόλουθων δηλώσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας από τον εκπρόσωπο του Σούνακ, Μαξ Μπλέιν, ο οποίος δήλωσε ότι η κυβέρνηση διερευνά "τι αεροσκάφη μπορεί να είμαστε σε θέση να δώσουμε" τα επόμενα χρόνια, αλλά ότι δεν είχε λάβει απόφαση για το αν θα στείλει τα F-35 ή τα Typhoon της.
Η υπαναχώρηση αυτή μέσα σε λίγες ώρες ήταν αρκετά αξιοσημείωτη, αλλά ακόμη περισσότερο υπό το πρίσμα ενός ισχυρισμού της Ντάουνινγκ Στριτ μόλις πριν από δύο εβδομάδες, κατά τον οποίο ένας εκπρόσωπος δήλωνε: "Πρόκειται για εξελιγμένο εξοπλισμό. Δεν πιστεύουμε ότι είναι πρακτικό να στείλουμε αυτά τα αεροσκάφη στην Ουκρανία".
Γιατί ο πρωθυπουργός και η βρετανική κυβέρνηση μπήκαν στο παιχνίδι για να προσφέρουν ένα τόσο μη ρεαλιστικό βάλσαμο στις ουκρανικές ελπίδες;
"Αυτό είναι κάτι σαν μια χάρη για έναν επισκεπτόμενο αξιωματούχο", λέει ο Mark Cancian, ανώτερος σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών. "Οι στρατιωτικοί πόροι του Ηνωμένου Βασιλείου είναι λιγοστοί. Στέλνουν 12 άρματα μάχης Challenger 2 [στην Ουκρανία] που είναι μια μεγάλη χειρονομία, αλλά όχι μια που θα αλλάξει τον πόλεμο".
Η συζήτηση για την ιδέα της προμήθειας αεροσκαφών από τον πρώην πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον και άλλους βρετανικούς κύκλους επικεντρώθηκε στη δυνατότητα μεταφοράς Eurofighter Typhoon πρώιμης κατασκευής (Tranche 1) στην Ουκρανία. Το F-35B είναι εκτός συζήτησης, τόσο λόγω των αμερικανικών περιορισμών στην τεχνολογία/μεταφορά του, όσο και λόγω του μικρού αριθμού (30) τέτοιων αεροσκαφών που διαθέτει η RAF. Ωστόσο, μια πηγή της RAF δήλωσε στο Sky News ότι η ιδέα του Typhoon δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα. "Τα Tranche 1 [Typhoon] είναι απλά εκπαιδευτικά αεροσκάφη που δεν είναι κατάλληλα για μάχη", δήλωσε.
Η πολύ περιορισμένη ικανότητα κρούσης των εκδόσεων Tranche 1 του Typhoon θα ήταν ελάχιστα χρήσιμη. Η Ουκρανία αναμφισβήτητα χρειάζεται ένα αεροσκάφος κρούσης για να αντιμετωπίσει τις αναμενόμενες ρωσικές χερσαίες επιθέσεις, αλλά τα Eurofighter που προμηθεύεται το Ηνωμένο Βασίλειο θα προσέφεραν ουσιαστικά μόνο την ικανότητα αεράμυνας. Η Ουκρανία έχει σημειώσει εξαιρετικές επιδόσεις στην αποτροπή της ρωσικής αεροπορικής ισχύος με πυραυλικά και άλλα αντιαεροπορικά συστήματα εδάφους και καμία από τις δύο αεροπορικές δυνάμεις δεν έχει επιχειρήσει σταθερά πάνω από την Ουκρανία από τις αρχές του πολέμου.
Επιπλέον, η προμήθεια Typhoon στην Ουκρανία θα απαιτούσε πιθανώς την υποστήριξη των μελών της κοινοπραξίας Eurofighter, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Ακόμη και όταν η Γερμανία δεσμεύτηκε να προμηθεύσει 14 άρματα μάχης Leopard 2 στην Ουκρανία στα τέλη Ιανουαρίου, ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, απέκλεισε την αποστολή αεροσκαφών στην Ουκρανία και δεν έχει ακόμη αλλάξει τη στάση του.
Στην επιπλοκή αυτή έρχεται να προστεθεί το γεγονός ότι το πρόγραμμα εκπαίδευσης πιλότων της RAF δεν εκπαιδεύει πιλότους αποτελεσματικά ή σε επαρκή αριθμό. Πρόσφατες αναφορές υποστηρίζουν ότι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ηνωμένου Βασιλείου σημειώνει καθυστερήσεις και ότι περίπου 300 άτομα του προσωπικού βρίσκονταν πρόσφατα σε αναμονή, καθώς περίμεναν να μεταβούν από το ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο επόμενο. Επικριτές εντός της Βρετανίας σημειώνουν ότι μπορεί να χρειαστούν έως και οκτώ ή και 10 χρόνια για να περάσει ένας νεοσύλλεκτος από την εκπαίδευση και να ενταχθεί σε μια μοίρα πρώτης γραμμής, αντί για τον στόχο της RAF που είναι κάτω από τρία χρόνια.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στην Ουκρανία με την παράδοση του μαχητικού 4ης γενιάς Tornado GR4. Αλλά σε μια προσπάθεια μείωσης των αμυντικών δαπανών, η Βρετανία απέσυρε τον στόλο των Tornado το 2019. Η ίδια πηγή δήλωσε στο Sky News: "Το Tornado είναι ένα φανταστικό αεροσκάφος, αλλά πολύ δύσκολο στο να συντηρηθεί, να λειτουργήσει και τώρα θα είναι σε αποσύνθεση. Δεν πάνε πουθενά για μήνες".
Το μόνο άλλο επιχειρησιακό τακτικό μαχητικό αεροσκάφος της Βρετανίας των τελευταίων χρόνων είναι το Harrier GR9, το οποίο αποσύρθηκε το 2011. Παρά το γενικά καλό ιστορικό μάχης, τα βρετανικά Harrier, συμπεριλαμβανομένου του GR9, ήταν δύσκολο να πετάξουν και να συντηρηθούν. Μια ουκρανική πολεμική αεροπορία χωρίς επιχειρησιακή ή εμπειρία συντήρησης VTOL (vertical take-off and landing) πιθανότατα θα δυσκολευόταν να τα χρησιμοποιήσει ακόμη και αν δεν ήταν για πολύ καιρό εκτός υπηρεσίας.
Εξ ου και η διαβεβαίωση Βρετανών αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, ότι η Βρετανία θα εκπαιδεύσει -κάποια στιγμή- Ουκρανούς πιλότους σε μαχητικά αεροσκάφη "προδιαγραφών ΝΑΤΟ". Ένα άρθρο στο The War Zone υποδηλώνει ότι το πραγματικό "πρακτικό μέρος" αυτής της υποτιθέμενης προσπάθειας μπορεί να είναι ελάχιστο.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να προσφέρει έναν σχετικά μικρό αριθμό θέσεων εκπαίδευσης σε πιλότους της ουκρανικής Πολεμικής Αεροπορίας με εμπειρία στα Mig-29 ή Su-27. Για αυτούς τους έμπειρους πιλότους, η διδακτέα ύλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να συντομευθεί και να στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση σε προσομοιωτή, με ελάχιστο χρόνο πραγματικής εκπαίδευσης σε όποιο αεροσκάφος και αν επιλεγεί.
Το F-16 θα ταίριαζε σίγουρα στο σχέδιο, τόσο από άποψη αποτελεσματικότητας στο πεδίο όσο και από άποψη προτύπων του ΝΑΤΟ, αλλά το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, έχουν κλείσει την πόρτα σε μια τέτοια εναλλακτική λύση για το προσεχές μέλλον.
"Η παροχή μαχητικών θα ήταν άκρως συμβολική, αλλά τεχνικά πολύ δύσκολη και όχι ιδιαίτερα καλή μορφή υποστήριξης", εκτιμά ο Cancian. "Είναι πολύ ακριβά και δύσκολα στη συντήρησή τους. Είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στο έδαφος".
Στο έδαφος είναι όπου η πραγματική βρετανική υποστήριξη, εκτός από τους αντιαεροπορικούς πυραύλους και τους πυραύλους επιφανείας προς επιφάνεια, είναι πιθανό να παραμείνει, καταλήγει ο Cancian. "Οι δηλώσεις [της βρετανικής κυβέρνησης] από αργότερα μέσα στην ημέρα είναι τόσο χλιαρές, που πραγματικά πιστεύω ότι αυτός ήταν απλώς ένας τρόπος για να ικανοποιηθεί ο Ζελένσκι και να φύγει".
