Του Michael Sheldrick
Η επόμενη κρίση στην αγορά εργασίας παγκοσμίως δεν θα προέλθει από την αντικατάσταση των ανθρώπων από την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά από την αποτυχία να τους προετοιμάσουμε. Τα πανεπιστήμια και τα εκπαιδευτικά συστήματα γενικά εξακολουθούν να διδάσκουν για τον κόσμο στον οποίο βρισκόμασταν, όχι για αυτόν στον οποίο εισερχόμαστε. Από τις ΗΠΑ έως τη Νότια Αφρική, η πραγματική αναστάτωση που μας περιμένει δεν πρέπει να αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά και την ετοιμότητα για την εργασία.
Στις ετήσιες συναντήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην Ουάσινγκτον, ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ajay Banga έθεσε ένα επείγον ερώτημα: Τι θα συμβεί όταν εμφανιστεί η επόμενη γενιά εργαζομένων και δεν θα μπορούν να βρουν δουλειά;
"Μόλις τα επόμενα 10 με 15 χρόνια, 1,2 δισεκατομμύρια νέοι θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας -ανταγωνιζόμενοι για περίπου 400 εκατομμύρια θέσεις εργασίας", προειδοποίησε ο Banga. "Τέσσερις νέοι θα εισέρχονται στην παγκόσμια αγορά εργασίας κάθε δευτερόλεπτο κατά την επόμενη δεκαετία", συμπλήρωσε.
Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η αυτοματοποίηση θα μπορούσε να ξεπεράσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Ο Banga απαντά με ρεαλιστική αισιοδοξία, υποστηρίζοντας ότι οι χώρες μπορούν να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας σε μεγάλη κλίμακα αν κινηθούν αρκετά γρήγορα. Επισημαίνει πέντε κλάδους με το σημαντικότερο δυναμικό για αύξηση της απασχόλησης -από τον τουρισμό και την ενέργεια έως την υγειονομική περίθαλψη- αλλά προειδοποιεί ότι η επιτυχία θα εξαρτηθεί από την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, τις επενδύσεις κεφαλαίου και τις βασικές υποδομές. Τελικά, η πρόοδος εξαρτάται από τις επενδύσεις τόσο στους ανθρώπους όσο και στην ισχυρότερη ανάπτυξη της ζήτησης. Άλλωστε, ακόμη και οι καλύτερα εκπαιδευμένοι απόφοιτοι θα αντιμετωπίσουν εμπόδια χωρίς την τελευταία.
Τα διακυβεύματα δεν θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτερα. "Ο αναπτυσσόμενος κόσμος είναι η πατρίδα της επόμενης γενιάς εργαζομένων, επιχειρηματιών και καινοτόμων -ένα δημογραφικό πλεονέκτημα που, αν καλλιεργηθεί, θα τροφοδοτήσει την παγκόσμια ανάπτυξη για δεκαετίες", δήλωσε ο Banga νωρίτερα φέτος. Αν αυτές οι προσδοκίες δεν εκπληρωθούν, ο κίνδυνος μεγαλύτερης απογοήτευσης, πολιτικής αντίδρασης και κοινωνικής αναταραχής θα αυξηθεί.
Κρίση ετοιμότητας, όχι μόνο δημιουργία θέσεων εργασίας
Ωστόσο, τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες, διαμορφώνεται ένα παράδοξο: ακόμη και όταν η αυτοματοποίηση αντικαθιστά ορισμένες θέσεις εργασίας, δημιουργούνται νέες -αλλά οι εργοδότες δεν μπορούν να βρουν άτομα έτοιμα να τις καλύψουν.
Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 1.600 ηγέτες και υπαλλήλους ανθρώπινου δυναμικού με έδρα τις ΗΠΑ, το Hult International Business School διαπίστωσε ότι το 98% των εργοδοτών δυσκολεύεται να βρει ταλέντα, αλλά το 89% εξακολουθεί να αποφεύγει την πρόσληψη ατόμων που έχουν αποφοιτήσει πρόσφατα. Οι ερωτηθέντες ανέφεραν την έλλειψη πραγματικής εμπειρίας, το χαμηλό επίπεδο ομαδικότητας, τη χαμηλή προσαρμοστικότητα και το υψηλό κόστος εκπαίδευσης. Κατά μέσο όρο, οι εταιρείες δήλωσαν ότι θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν περισσότερα από 4.500 δολάρια ανά υπάλληλο αν προσλάμβαναν πιο έμπειρους ανθρώπους που θα μπορούσαν να "ξεκινήσουν αμέσως".
Σε άρθρο του στην εφημερίδα The Independent, ο Farooq Mughal του Πανεπιστημίου του Bath προειδοποίησε ότι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι νέοι απόφοιτοι "σηματοδοτούν μια βαθύτερη κατάρρευση της μακροχρόνιας υπόσχεσης ότι η εκπαίδευση οδηγεί σε ευκαιρίες".
"Το πρόγραμμα σπουδών προχωράει πολύ αργά"
Ενώ ο Banga περιγράφει το μέγεθος της πρόκλησης, η Tiara Pathon δείχνει πώς είναι στην πράξη η ετοιμότητα για την εργασία. Η Pathon, Διευθύντρια της Microsoft για την κατάρτιση σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης σε ολόκληρη την Αφρική, με έδρα τη Νότια Αφρική, όπου η ανεργία των νέων αγγίζει το 60%, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο. Το πάθος της για την ετοιμότητα για την εργασία είναι προσωπικό. Παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο τα δικά της παιδιά χρησιμοποιούν την τεχνολογία στο σχολείο, έχει δει πόσο γρήγορα εξελίσσονται τα εργαλεία και πόσο αργά ακολουθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα.
"Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν προετοιμάζει τους νέους για τον κόσμο της εργασίας", μου λέει. "Οι κύκλοι των προγραμμάτων σπουδών διαρκούν πολύ. Μέχρι να εγκριθούν τα νέα μαθήματα, η ζήτηση της βιομηχανίας έχει ήδη προχωρήσει".
Η πρωτοβουλία AI Skilling της Microsoft είναι ένα από τα πιο εκτεταμένα παγκόσμια προγράμματα κατάρτισης της εταιρείας. Η πρωτοβουλία είχε ως στόχο την κατάρτιση ενός εκατομμυρίου Νοτιοαφρικανών σε δεξιότητες τεχνητής νοημοσύνης έως το 2026. Ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε έξι μήνες νωρίτερα.
"Έως τον Ιούνιο του 2025, καταρτίσαμε 1,2 εκατομμύρια άτομα", σημειώνει η Pathon, από μισό εκατομμύριο μαθητές σε 100 αγροτικές περιοχές έως δεκάδες χιλιάδες που συμμετείχαν σε εικονικά διαδικτυακά σεμινάρια.
Εκπαίδευση με την ταχύτητα της ζήτησης εργασίας
Η Pathon δεν θεωρεί τα προγράμματα κατάρτισης μεγάλης κλίμακας ως υποκατάστατο της μεταρρύθμισης των πανεπιστημίων. Τα πανεπιστήμια, υποστηρίζει, παρέχουν τα βαθύτερα, πιστοποιημένα προσόντα στα οποία εξακολουθεί να βασίζεται η βιομηχανία.
"Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε εκατομμύρια ανθρώπους", λέει, "αλλά αν τα πανεπιστήμια δεν εξελιχθούν, το χάσμα δεξιοτήτων θα ξανανοίξει".
Ορισμένα πανεπιστήμια αρχίζουν να προσαρμόζονται, δοκιμάζοντας ταχύτερους κύκλους σπουδών και πιστοποιητικά που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της βιομηχανίας. Αυτή η αλλαγή είναι απαραίτητη, μου λέει η Pathon. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, υποστηρίζει, πρέπει να βρει μια μέση λύση μεταξύ των προγραμμάτων ταχείας κατάρτισης και των πολυετών πτυχίων -προσφέροντας ενότητες 16 έως 40 ωρών σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης, κυβερνοασφάλειας και ανάλυσης δεδομένων, που θα αξιολογούνται με βάση την ετοιμότητα για εργασία και όχι με βάση τον χρόνο παρακολούθησης.
"Δεν θα λύσουμε αυτό το πρόβλημα περιμένοντας τη μεταρρύθμιση των προγραμμάτων σπουδών. Η λύση είναι τα συνδυαστικά, αναγνωρισμένα από τη βιομηχανία πιστοποιητικά, επιπλέον των πτυχίων, ώστε οι φοιτητές να είναι απασχολήσιμοι τώρα", προσθέτει.
Σχέδιο για πανεπιστήμια που προετοιμάζουν άμεσα εργαζομένους
Αυτό το μήνα, η Microsoft, η Γερμανική Υπηρεσία Διεθνούς Συνεργασίας (GIZ) και το Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης της Νότιας Αφρικής εγκαινίασαν την πλατφόρμα V-Digital για τα 50 τεχνικά κολέγια. Βασισμένη στην αρχιτεκτονική κοινοτικής κατάρτισης της Microsoft, η πλατφόρμα προσφέρει πέντε προγράμματα σπουδών με βάση τη ζήτηση- ανάλυση δεδομένων, κυβερνοασφάλεια, ανάπτυξη λογισμικού, cloud computing και σχεδιασμός περιεχομένου- και λειτουργεί ακόμη και εκτός σύνδεσης, επιτρέποντας στους μαθητές των αγροτικών περιοχών να κατεβάζουν τα μαθήματα και να συγχρονίζουν την πρόοδό τους αργότερα.
Τα πανεπιστήμια μπορούν να αντλήσουν έμπνευση από τέτοια ευέλικτα προγράμματα. Για να γίνει κάτι τέτοιο, πρέπει να συνεχίσουν να επανεξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα ενσωματώσουν την τεχνητή νοημοσύνη. Αντί να απαγορεύουν εργαλεία όπως το ChatGPT, τα ιδρύματα θα μπορούσαν να απαιτούν την υπεύθυνη χρήση τους.
Αυτό μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε, από τη σωστή αναφορά και επεξεργασία έως τη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την ενίσχυση της προσαρμοστικότητας και της κριτικής σκέψης σε συγκεκριμένα θέματα. Η ομάδα του Pathon, για παράδειγμα, δημιουργεί ένα πρωτότυπο του Policy-P, ενός πράκτορα τεχνητής νοημοσύνης εκπαιδευμένου στο νόμο της Νότιας Αφρικής, για να βοηθήσει τους δημόσιους υπαλλήλους και τους επιχειρηματίες να αντιμετωπίσουν ζητήματα κανονισμών και συμμόρφωσης.
"Τεχνολογίες όπως αυτή μπορούν να μειώσουν τη γραφειοκρατία που κάποτε έκανε αδύνατη την ίδρυση μιας επιχείρησης", λέει ο Pathon. "Αυτό που παλιά χρειαζόταν μήνες, τώρα χρειάζεται μόνο λίγες μέρες, και έτσι οι νέοι δημιουργούν τις δικές τους θέσεις εργασίας αντί να περιμένουν να τους δοθούν".
Και καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να εξελίσσεται, νέα μικρά γλωσσικά μοντέλα που λειτουργούν με ελάχιστη υπολογιστική ισχύ θα μπορούσαν να διευρύνουν περαιτέρω την πρόσβαση, ειδικά σε περιοχές όπου η ενέργεια και η συνδεσιμότητα παραμένουν περιορισμένοι παράγοντες.
Άλλα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να διαδραματίσουν παρόμοιο ρόλο μέσα στα πανεπιστήμια, μετατρέποντας τη θεωρία σε πράξη. Μπορούν να βοηθήσουν τους φοιτητές να εφαρμόσουν τα μαθήματα σε πραγματικές προκλήσεις μέσω προσομοιώσεων, έργων και συνεργασίας μεταξύ ομοτίμων: το είδος της εμπειρικής μάθησης που αναπτύσσει τη δημιουργικότητα, την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα. Αυτές είναι ακριβώς οι δεξιότητες που όλοι, από τον Mark Cuban έως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, αναγνωρίζουν ως απαραίτητες για την απασχολησιμότητα. Ο στόχος δεν είναι να μετατρέψουμε όλους σε προγραμματιστές, αλλά να συνδυάσουμε την ψηφιακή ευχέρεια με την ανθρώπινη κρίση που η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αναπαράγει.
Έκκληση με στόχο την προετοιμασία των νέων για εργασία
Ο Banga είχε δίκιο που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου: κάθε δευτερόλεπτο αυτής της δεκαετίας, τέσσερις νέοι θα εισέρχονται στην παγκόσμια αγορά εργασίας. Το αν θα επιτύχουν θα εξαρτηθεί από τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς και από τις επενδύσεις στην προετοιμασία τους για την αγορά εργασίας.
Τα εταιρικά προγράμματα κατάρτισης, όπως αυτά της Microsoft, δεν αποτελούν πανάκεια όσον αφορά την προετοιμασία και συχνά εξυπηρετούν εμπορικούς και κοινωνικούς στόχους. Η πρόοδος εξαρτάται επίσης από πρακτικούς παράγοντες, όπως η αξιόπιστη συνδεσιμότητα και η μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων.
Τελικά, η ετοιμότητα και η δημιουργία θέσεων εργασίας μπορούν να συνυπάρχουν. Μια γενιά που είναι καλύτερα εξοπλισμένη με τεχνολογία και επιχειρηματικές δεξιότητες μπορεί να ξεκινήσει επιχειρήσεις πιο γρήγορα, να απασχολήσει άλλους και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας όπου δεν υπήρχαν — βοηθώντας στην απορρόφηση των 1,2 δισεκατομμυρίων νέων που αναμένεται να εισέλθουν στην αγορά εργασίας την επόμενη δεκαετία.
"Η εκπαίδευση από μόνη της δεν δημιουργεί θέσεις εργασίας -οι συνεργασίες το κάνουν", μας υπενθυμίζει ο Pathon. "Πρέπει να ευθυγραμμίσουμε αυτά που μαθαίνουν οι μαθητές με τα μέρη όπου υπάρχουν ευκαιρίες -και πρέπει να κινηθούμε πιο γρήγορα".
Εάν οι χώρες καταφέρουν να μετατρέψουν την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση σε απασχόληση, το δημογραφικό μέρισμα μπορεί να φέρει ριζικές αλλαγές. Εάν όχι, η απογοήτευση των μορφωμένων, αλλά ανέργων νέων θα γίνει εκρηκτική.
