Του Sverre Alvik
Οι Αμερικανοί πολιτικοί συνήθως είναι πολύ επικοινωνιακοί. Με τρεις μόνο λέξεις -drill, baby, drill- (σ.σ.: θα τρυπήσουμε, μωρό μου, θα τρυπήσουμε) ο Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε να περιγράψει την ενεργειακή πολιτική του που συνάδει με το "America First". Στην ομιλία κατά την ορκωμοσία του, σημείωσε: "Θα γίνουμε και πάλι ένα πλούσιο έθνος και είναι ο υγρός χρυσός κάτω από τα πόδια μας που θα μας βοηθήσει να το πετύχουμε". Ακολούθησαν σχόλια στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, όπου προέτρεψε τον OPEC και τη Σαουδική Αραβία να μειώσουν την τιμή του πετρελαίου.
Μετά τις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου και την απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, θα ήταν λογικό να συμπεράνει κάποιος ότι ετοιμαζόμαστε για την "αναγέννηση του πετρελαίου". Ίσως όμως να είναι υπερβολικός αυτός ο χαρακτηρισμός. Αναμφίβολα η δεύτερη θητεία του Τραμπ θα έχει αντίκτυπο στην ενεργειακή μετάβαση, αλλά είναι απίθανο να έχει αντιστρέψει την τάση που επικρατεί σε όλο τον κόσμο για απαλλαγή από τον άνθρακα.
Πριν την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ έκανε προεκλογική εκστρατεία με την υπόσχεση να "κάνει τον άνθρακα και πάλι σπουδαίο". Ο άνθρακας δεν επανήλθε στο ενεργειακό μείγμα των ΗΠΑ σε σημαντικό βαθμό, και τώρα, οκτώ χρόνια μετά, δεν ακούγεται στις ΗΠΑ "η αναβίωση του άνθρακα". Υπάρχει, βέβαια, μεγάλη διαφορά μεταξύ άνθρακα και πετρελαίου. Το πετρέλαιο έχει μεγαλύτερη αντοχή στο παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα σε σύγκριση με τον άνθρακα και οι ΗΠΑ έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στην αγορά πετρελαίου.
Η άντληση περισσότερου πετρελαίου -και η παρέμβαση του OPEC- θα μπορούσε να μειώσει την τιμή στην αντλία για τους Αμερικανούς. Ωστόσο, οποιαδήποτε καθυστέρηση στη βελτίωση του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ και στην αύξηση των ηλεκτρικών οχημάτων στους αμερικάνικους δρόμους θα αναγκάσει τα νοικοκυριά των ΗΠΑ να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για ενέργεια. Σύμφωνα με την έκθεση Energy Transition Outlook North America της DNV για το 2023, οι ενεργειακές δαπάνες των αμερικανικών νοικοκυριών θα μειώνονταν κατά 50% μέχρι το 2050. Αυτό θα συμβεί κυρίως χάρη στον εξηλεκτρισμό και στην οικονομική αποδοτικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι πολύ πιο ενεργειακά και οικονομικά αποδοτικό να κατασκευάσεις ένα ηλιακό πάρκο και να "μεταφέρεις" αυτά τα ηλεκτρόνια σε ένα νοικοκυριό με ηλεκτρικό αυτοκίνητο, με τη μορφή μιας σόμπας ή μιας αντλίας θερμότητας. Η πιο δαπανηρή επιλογή είναι να μετατρέπεις το πετρέλαιο σε βενζίνη και τη βενζίνη σε... χιλιόμετρα.
Ο πρόεδρος Τραμπ βαδίζει στο ίδιο ενεργειακό "τεντωμένο σχοινί" με τους ομολόγους του σε όλο τον κόσμο. Η ενεργειακή μετάβαση προσφέρει πολλά οφέλη στους καταναλωτές, αλλά στη χώρα που "γέννησε" τη Standard Oil, την ExxonMobil και τον κινητήρα V8, το πετρέλαιο έχει ειδικό βάρος.
Ο Τραμπ έβαλε τον Έλον Μασκ, τον δημιουργό της κορυφαίας εταιρείας ηλεκτρικών οχημάτων στον κόσμο, στον πυρήνα της κυβέρνησής του. Αν και κάπως απρόθυμα, προεκλογικά υποστήριξε τα ηλεκτρικά οχήματα. Εν μέρει λόγω της "πράσινης" πολιτικής που υιοθέτησε η κυβέρνηση Μπάιντεν, στον αμερικανικό Νότο υπάρχουν πολλές εταιρείες παραγωγής μπαταριών που υποστηρίζουν την τάση ηλεκτροκίνησης.
Ωστόσο, μία από τις πρώτες ενέργειες του προέδρου Τραμπ με την ανάληψη των καθηκόντων του ήταν να πάρει αποστάσεις από τον "ηλεκτρισμό" για να σώσει την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία. Οι παραδοσιακές αυτοκινητοβιομηχανίες ήταν πιο αργές στον εξηλεκτρισμό και από τα 10 κορυφαία σε πωλήσεις ηλεκτρικά οχήματα στις ΗΠΑ το 2024, έξι ήταν είτε Tesla, είτε Rivian είτε ξένου κατασκευαστή. Τα Model Y και Model 3 της Tesla αντιπροσώπευαν άνω του 40% στις πωλήσεις νέων ηλεκτρικών οχημάτων.
Για να κρατήσει ευχαριστημένους τους υποστηρικτές της αυτοκινητοβιομηχανίας στο Μίσιγκαν και στο Τέξας, ο Τραμπ θα πρέπει να προβεί σε λεπτούς και επιδέξιους χειρισμούς. Είναι μια δύσκολη μάχη, αλλά μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη. Οι κινεζικές αυτοκινητοβιομηχανίες παρήγαγαν το 10% των οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης παγκοσμίως και σήμερα παράγουν τα 2/3 των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Σε προοπτική δεκαετίας, οι ΗΠΑ θα χάσουν τη μάχη αν η προσπάθειά τους εστιάσει στο να συντηρήσουν τις πωλήσεις οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης. Μπορούν όμως να κερδίσουν αν χρησιμοποιήσουν την καινοτομία για να στρέψουν την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία στην παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων.
Υπάρχει το επιχείρημα που λέει ότι οι πολιτικές που υιοθετούν οι πολιτείες μπορούν να καλύψουν μέρος του κενού που αφήνει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Σε κάποιον βαθμό αυτό ισχύει, καθώς ορισμένες πολιτείες εξακολουθούν να προσφέρουν φορο-κίνητρα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ωστόσο, απαιτείται τεράστια επένδυση στο δίκτυο, κυρίως γιατί τα αιολικά και ηλιακά πάρκα βρίσκονται συνήθως σε απομακρυσμένες τοποθεσίες: εδώ είναι που χρειάζεται το "ισχυρό χέρι" της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.
Πρώτα η ενεργειακή ασφάλεια
Το "Drill, baby, drill" είναι το απόσταγμα μιας εθνικιστικής τάσης που πλέον είναι κοινός τόπος παγκοσμίως. Η ενεργειακή ασφάλεια έχει μετατραπεί στη βασική κινητήρια δύναμη της ενεργειακής πολιτικής. Ωστόσο, οι ΗΠΑ, σε αντίθεση με την Κίνα, την Ινδία και την Ευρώπη, είναι ήδη ενεργειακά ασφαλείς και είναι καθαρός εξαγωγέας και όχι εισαγωγέας ενέργειας.
Τις επόμενες δεκαετίες, καμία χώρα δεν θα θέλει να αυξήσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας. Η ιλιγγιώδης ταχύτητα με την οποία η Κίνα αναπτύσσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αποφασιστικότητά της να είναι ενεργειακά ανεξάρτητη. Αλλά η ενδιαφέρουσα εξέλιξη που θα παρακολουθήσουμε είναι αν οι ΗΠΑ μπορούν να αυξήσουν το μερίδιό τους στις παγκόσμιες ενεργειακές εξαγωγές εις βάρος άλλων παικτών. Αυτό είναι πιθανό, και αν ο άλλος παίκτης είναι η Ρωσία, η πολιτική αυτή πιθανότατα θα επικροτηθεί. Έτσι, το πραγματικό πλεονέκτημα του "Drill, baby, drill" δεν είναι η αναβίωση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αλλά του αμερικανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Και αυτό είναι αρκετό για τον Τραμπ και τους ψηφοφόρους του.
Η περίοδος οδήγησης αποτελεί εξαίρεση, καθώς οι φθηνότερες τιμές στην αντλία μπορεί να ενθαρρύνουν μια οικογένεια να ταξιδέψει λίγο πιο μακριά και, επομένως, να αυξηθεί η ζήτηση. Αλλά γενικά, η αύξηση της προσφοράς δεν θα αυξήσει τη ζήτηση και επομένως το βασικό αποτέλεσμα θα είναι φθηνότερες τιμές. Αυτό είναι επίσης ένα επιθυμητό αποτέλεσμα για την κυβέρνηση Τραμπ, καθώς δήλωσε ότι οι χαμηλότερες τιμές θα οδηγήσουν σε τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Μια πιο φιλοπετρελαϊκή στάση των ΗΠΑ μπορεί να δώσει την εικόνα αύξησης της ζήτησης, αλλά η μακροπρόθεσμη τάση μέχρι το 2050 είναι να μειωθεί η παγκόσμια ζήτηση κατά ένα τρίτο και το πετρέλαιο να αποτελεί περίπου το 20% του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος σε σύγκριση με το 30% που αντιπροσωπεύει σήμερα. Ο αντίκτυπος της νέας προεδρίας Τραμπ στην εγχώρια ζήτηση μπορεί να είναι μεγαλύτερος, καθώς οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής πετρελαίου παγκοσμίως. Σίγουρα η ζήτηση για πετρέλαιο θα υπερβεί τα επίπεδα αιχμής που παρατηρήθηκαν το 2021.
Εξετάζοντας την ευρύτερη ενεργειακή μετάβαση, ακόμη και με μια διοίκηση Τραμπ που εστιάζει περισσότερο στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, η παγκόσμια τάση απεξάρτησης από τον άνθρακα δεν θα ανακοπεί. Το ενεργειακό μείγμα θα κατανεμηθεί ισορροπημένα μεταξύ ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μη ορυκτών καυσίμων έως το 2050. Η στήριξη του Τραμπ στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου θα έχει επιβραδυντική επίδραση στην ενεργειακή μετάβαση, τόσο στις ΗΠΑ όσο και παγκοσμίως, αλλά πιθανότατα η επίδραση θα είναι σχετικά ήπια.
Απόδοση - επιμέλεια: Μιχάλης Παπαντωνόπουλος
