Του Κώστα Ράπτη
Ποιο είναι το "ταβάνι" της ανάπτυξης για τον κινεζικό δράκο; Μοιάζει να είναι το ερώτημα του "ενός εκατομμυρίου" και το σημαντικότερο θέμα προς συζήτηση για τον αιώνα που διατρέχουμε.
Υπάρχουν οι αμφισβητίες. Για παράδειγμα ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Ταφτς, Μάικλ Μπέκλεϊ, επιμένει ότι η Κίνα δεν είναι προορισμένη να διαδεχθεί μακροπρόθεσμα τις Ηνωμένες Πολιτείες στη διεύθυνση των υποθέσεων του κόσμου για μια σειρά λόγων (δημογραφική γήρανση, ανθρώπινο κεφάλαιο, δυναμικά στρατιωτικά κόστη). Ο διακεκριμένος δημοσιογράφος και μελετητής της κινεζικής ιστορίας, Τζόναθαν Φένμπι, συνηγορεί, δίνοντας έμφαση στις διαστάσεις του πολιτικού συστήματος και της κομματικής διαφθοράς που φαίνεται να παρεισφρέει σε κάθε πτυχή του οικονομικού συστήματος.
Πράγματι, προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν και να επιμένουν. Η κατάρρευση της κινεζικής τράπεζας Evergrande μπορεί να μην επιβεβαίωσε τους φόβους για μαζικό bank run και η επιβράδυνση της ανάπτυξης της Κίνας προς το τέλος του 2022 (λόγω της πολιτικής των lockdown απέναντι στην εκτίναξη των κρουσμάτων του κορονοϊού) επανέφερε στο προσκήνιο τις ανησυχίες για υποταγή της οικονομίας στις κομματικές ιδεοληψίες.
Προσαρμοστικότητα
Η αρχή του τέλους όμως (ακριβέστερα, η αρχή μιας κάποιου είδους αναπτυξιακής στασιμότητας) φαίνεται να είναι ένα σενάριο πολύ μακρινό να πραγματωθεί στα αμέσως επόμενα χρόνια. Μια παράμετρος έχει να κάνει με την αξιοθαύμαστη ικανότητα του μηχανισμού του Πεκίνου να προσαρμόζεται στις οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Μια απλή υπενθύμιση του ποιο ήταν το σημείο αφετηρίας κατά την έναρξη της μεταρρυθμιστικής περιόδου και το πού βρίσκεται σήμερα η Κίνα προσφέρει πειστικές απαντήσεις. Το όχι και τόσο μακρινό 1979, χρονιά που ο Ντενγκ Χσιάο Πινγκ άνοιξε την οικονομία στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας υπολογιζόταν σε 404 δολάρια για να φτάσει τα 11.560 δολάρια το 2022 σε σταθερά δολάρια. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι αυτό πενταπλασιάστηκε μόλις από το 2001, όταν η Κίνα έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Πρόκειται για μια μοναδική στο είδος της πορεία οικονομικής μεγέθυνσης σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ειδικά αν αναλογιστεί ότι την ίδια περίοδο το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ινδίας αυξήθηκε από 373 δολάρια το 1979 σε μόλις 2.085 το 2022.
Ως συνήθως, η στατιστική δεν αποτυπώνει την αλήθεια στην ολότητά της, ιδίως σε ό,τι αφορά το προχώρημα του ασιατικού γίγαντα στις νέες τεχνολογίες. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει ενεργά στη διαδικασία της γραμμής παραγωγής, με μεγάλες εργοστασιακές μονάδες να βασίζονται για τη διαλογή και την αποθήκευση προϊόντων σε ρομπότ. Η ομολογουμένως εντυπωσιακή εικόνα των Containers που αδειάζουν μέσα σε 45 λεπτά (αντί για τις 48 ώρες που συνήθως απαιτούνται στα αμερικανικά λιμάνια) όσο κι αν υποκρύπτει εκτεταμένες συνθήκες εργασιακής εξουθένωσης, δεν παύει να συνιστά από μόνο του αξιοσημείωτο επίτευγμα σύγχρονης μηχανικής. Αξιοθαύμαστη είναι και η πρόοδος σε επίπεδο εκπαίδευσης, αν αναλογιστεί κανείς ότι πάνω από το 50% των πολιτών της χώρας μετέχει κάποιου είδους ανώτερης εκπαίδευσης, ποσοστό σχεδόν εικοσαπλάσιο από εκείνο του 1979. Και παρά τα διόλου αμελητέα προβλήματα που διέπουν την αγορά των ακινήτων, το Πεκίνο εξακολουθεί να επενδύει στον κατασκευαστικό κλάδο, όπου η Κίνα συνιστά υπερδύναμη, καθώς οι απόφοιτοι πολυτεχνικών σχολών της χώρας υπερβαίνουν τους αντίστοιχους των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Γερμανίας μαζί.
Κατασκευαστικό πρωτείο
Τα πρωτεία στο πεδίο των κατασκευών μεταφράζονται σε οικονομική επέκταση, αλλά και σε διπλωματική επιρροή. Η Κίνα έχει επίσης επεκτείνει την οικονομική της εμβέλεια στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αφού πλέον εξάγει περισσότερο στον παγκόσμιο Νότο παρά σε ανεπτυγμένες αγορές, διπλασιάζοντας τις εξαγωγές της στην χώρες της ASEAN και τριπλασιάζοντας τις εξαγωγές της στην Κεντρική Ασία μετά το 2020. Παράλληλα, κατασκευάζει ευρυζωνικές συνδέσεις, σιδηρόδρομους και λιμάνια από την Αφρική έως τη Νότια Αμερική, προωθώντας μια μόνιμη αγορά για τις εξαγωγές της.
Όσο για τον κίνδυνο της πληθυσμιακής γήρανσης ή μάλλον τις επιπτώσεις που θα έχει αυτή στην αγορά εργασίας, ειδικοί όπως ο οικονομικός αναλυτής των Asian Times, Ντέιβιντ Γκόλντμαν, υπενθυμίζουν την ανάλογη περίπτωση της Νότιας Κορέας και της δικής της δημογραφικής μετάβασης μεταξύ των δεκαετιών του ’80 και του ’00, όταν η χώρα εγκατέλειπε την παραδοσιακή βιομηχανία, για να εξελιχθεί σε κόμβο παραγωγής υψηλής ποιότητας ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Είναι αυτή η δυνατότητα να επιτυγχάνονται τεχνολογικά άλματα, παρότι η εργατική δύναμη βαίνει μειούμενη, που αφήνει χώρο για αισιοδοξία στο Μέσο Βασίλειο.
Το ερώτημα της στάσης των ΗΠΑ
"Δεν έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε ξανά λάθος ως προς την ιστορία της Κίνας" σημειώνει σε πρόσφατο άρθρο του ο Γκόλντμαν στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Newsweek και επισημαίνει ότι από πλευράς ΗΠΑ η προσδοκία μιας παρατεταμένης περιόδου οικονομικής επιβράδυνσης θα πρέπει να δώσει τη θέση της στην ανάγκη υιοθέτησης μιας νέας βιομηχανικής πολιτικής, βασισμένης στις τεχνολογίες αιχμής.
Πέρα από τις τριβές μεταξύ των δύο γεωπολιτικών ανταγωνιστών όμως υπάρχει το ευρύτερο διακύβευμα της παγκόσμιας οικονομίας. Και σε αυτό που κατατείνουν όλοι σχεδόν οι άνθρωποι της αγοράς είναι ότι η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας έχει καθοριστική σημασία για τον κόσμο. Σε αυτό το πνεύμα αν ο σινικός "δράκος" συνεχίζει να αντεπεξέρχεται με επιτυχία σε προκλήσεις, όπως η βελτίωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η βελτίωση της κοινωνικής ασφάλισης και του εισοδήματος των νοικοκυριών και η ανάπτυξη μιας πράσινης οικονομίας μπορεί να δώσει ώθηση όχι μόνο στις δικές της υποθέσεις, αλλά και να προσφέρει αμοιβαία επωφελείς ευκαιρίες συνεργασίας μεταξύ των εθνικών οικονομιών, συνεισφέροντας στο στοίχημα της επίτευξης μιας (κάποιας) σταθερότητας. Όπως επισημαίνει και σχετική αναφορά του ιστότοπου GZERO μπορεί να μη δούμε ποτέ τον "αιώνα της Κίνας" να υλοποιείται, αλλά το σενάριο μιας ακόμη δεκαετίας με ισχυρή οικονομική ανάπτυξη σε λογικά πλαίσια και με αυξημένη διεθνή επιρροή είναι αρκετά πιθανό.
