Του Wesley Alexander Hill
Οι αναφορές του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με το ενδεχόμενο να προσχωρήσουν και άλλα κράτη στις "Συμφωνίες του Αβραάμ" είναι μια από τις πιο σημαντικές και συγχρόνως υποτιμημένες εξελίξεις στη σκιά του πολέμου Ισραήλ-Ιράν. Ενώ οι "Κασσάνδρες" προφήτευαν αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, η επέκταση των Συμφωνιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα λιγότερο "ριζοσπαστικό" και πιο σταθερό πολιτικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι διαθέσιμοι ενεργειακοί πόροι παγκοσμίως. Μια τέτοια αλλαγή στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων μπορεί να είναι ευπρόσδεκτη, καθώς Κίνα και Ρωσία αντιλαμβάνονται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αστειεύονται.
Το Ιράν υποστήριξε την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 για να εκτροχιάσει τις "Συμφωνίες του Αβραάμ", και ειδικότερα για να αποτρέψει τη Σαουδική Αραβία από το να συμμετάσχει σε αυτές. Οι "Συμφωνίες του Αβραάμ", τα σημαντικότερα επιτεύγματα της πρώτης θητείας Τραμπ στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, στόχευαν στην εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με κράτη της Μέσης Ανατολής όπου ο μουσουλμανικός πληθυσμός είναι η πλειονότητα. Υπήρχε η ελπίδα ότι η αλληλεπίδραση και οι οικονομικοί δεσμοί θα μπορούσαν σταδιακά να λύσουν τον "γόρδιο δεσμό", δηλαδή τη σχέση Ισραήλ-Παλαιστίνης, μειώνοντας τις εντάσεις. Η διατάραξη αυτής της διαδικασίας από το Ιράν ήταν τόσο ιδεολογική όσο και στρατηγική. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες του Ιράν στην περιοχή και στρατηγική του να "περικυκλώσει" το Ισραήλ και να του επιτίθεται μέσω των πληρεξουσίων του απειλούνταν από την πρωτοβουλία του Τραμπ.
Είτε πιστεύει κάποιος ότι ένα χαλασμένο ρολόι λέει σωστά την ώρα δύο φορές τη μέρα, είτε πιστεύει ότι το αποτέλεσμα οφείλεται σε στρατηγική διορατικότητα, ο Τραμπ φαίνεται πως πέτυχε αυτό που ήθελε στον "υπέροχο μικρό του πόλεμο". Η πυρηνική και στρατιωτική ικανότητα του Ιράν έχει μειωθεί, το δίκτυο των πληρεξουσίων του έχει συντριβεί, το φιλικό καθεστώς Άσαντ στη Συρία έχει απομακρυνθεί, και το τέλμα που θα προέκυπτε από μια αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη αποφεύχθηκε. Η παγκόσμια οικονομία απέφυγε την ύφεση αφού το Ιράν δεν έκλεισε τα Στενά του Ορμούζ - ενδεχομένως αυτό οφείλεται και στην Κίνας. Η θέση των ΗΠΑ, τόσο γεωπολιτικά όσο και στον ενεργειακό τομέα, ενισχύθηκε μετά τα χτυπήματα κατά του Ιράν, με τις τιμές του Brent να κυμαίνονται στα επίπεδα των 67 δολ. το βαρέλι, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες. Μπορεί ακόμα να αμφισβητείται η επιτυχία των αμερικανικών χτυπημάτων κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και να μην είναι ξεκάθαροι οι "πυρηνικοί σκοποί" της Τεχεράνης, ωστόσο οι συνέπειες για τους γείτονες και πληρεξούσιους του Ιράν είναι προφανείς.
Επεκτείνονται οι "Συμφωνίες του Αβραάμ"
Η επέκταση των "Συμφωνιών του Αβραάμ" είναι το πιο πιθανό άμεσο αποτέλεσμα της ταπείνωσης του Ιράν και προμηνύει την υπονόμευση της ιρανικής ισχύος. Ένας προφανής υποψήφιος για να προσχωρήσει στις "Συμφωνίες", και κατά τη γνώμη μου και σύμφωνα με τα ισραηλινά ΜΜΕ, είναι το Αζερμπαϊτζάν: ένα κατά πλειοψηφία σιιτικό κοσμικό κράτος που διατηρεί άριστες σχέσεις με το Ισραήλ. Στον αντίποδα, δηλαδή, με το Ιράν. Αν το Αζερμπαϊτζάν προσχωρήσει στις Συμφωνίες, η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας θα είναι ο μεγάλος άμεσα ωφελημένος, αφού οι αζέρικοι ενεργειακοί πόροι θα μπορούσαν να διοχετευθούν προς τα δυτικά χωρίς να αποτελεί εμπόδιο η υφιστάμενη συνεργασία του Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ.
Σήμερα, το Ιράν, μη μπορώντας να αντιμετωπίσει το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, διαλέγει τη μάχη εναντίον του Αζερμπαϊτζάν, διαδίδοντας fake news και εξαπολύοντας απειλές για "αντίποινα" για την υποτιθέμενη βοήθεια του Μπακού προς την Ιερουσαλήμ κατά τον "Πόλεμο των 12 Ημερών". Η είσοδος του Αζερμπαϊτζάν στις "Συμφωνίες του Αβραάμ" θα έχει αποτρεπτική ισχύ απέναντι σε τυχόν επιθετικές κινήσεις του Ιράν, δηλώνοντας ξεκάθαρα πως δεν θα μπει σε διαμάχη με την Ισλαμική Δημοκρατία για τον έλεγχο της πλούσιας σε ενέργεια περιοχής του Καυκάσου.
Υπάρχουν και άλλοι -πολλά υποσχόμενοι- υποψήφιοι για να προσχωρήσουν στις "Συμφωνίες του Αβραάμ". Η Συρία, εάν τελικά συμμετέχει στις "Συμφωνίες", θα αποτελέσει ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της ικανότητας ενός κράτους να εγκαταλείψει τον "Άξονα του Κακού" και να ξεκινήσει μια πορεία προς την ανάπτυξη. Θα ήταν και ένα τρόπος για τον πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ Σαάρα να αποδείξει ότι οι ισχυρισμοί του πως έχει αλλάξει δεν είναι μόνο λόγια. Μια τέτοια εξέλιξη θα άνοιγε επίσης τον δρόμο για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας αξιοποιώντας τους ανεκμετάλλευτους ενεργειακούς της πόρους. Σημειωτέον πως το Αζερμπαϊτζάν διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στη διευκόλυνση των συνομιλιών μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ αναφορικά με την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία.
Τα κράτη της κεντρικής Ασίας, συμπεριλαμβανομένων του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν, τα οποία, όπως το Αζερμπαϊτζάν, είναι σε μεγάλο βαθμό κοσμικές μουσουλμανικές χώρες και έχουν καλές σχέσεις με το Ισραήλ, θα μπορούσαν επίσης να αποτελέσουν εξαιρετικές προσθήκες στις "Συμφωνίες του Αβραάμ". Σε γενικές γραμμές, είναι κράτη που εξάγουν ενέργεια και τα έσοδά τους εξαρτώνται από την εμπορική δραστηριότητα. Η ένταξή τους σε ένα αναδυόμενο γεωοικονομικό πλαίσιο υπό την αιγίδα των "Συμφωνιών του Αβραάμ" θα μπορούσε να συμβάλει οικονομικά στην ενίσχυσή τους έναντι της ρωσικής και κινεζικής επιρροής, ενώ ταυτόχρονα θα ενίσχυε την ανάπτυξη και τους δεσμούς με τη Δύση.
Η στροφή της Κίνας και οι "Συμφωνίες του Αβραάμ"
Την ώρα που η Τεχεράνη βρέθηκε σε δύσκολη θέση, οι σύμμαχοί της αναδιπλώθηκαν υπό την αμερικανική πίεση. Η Ρωσία, εγκλωβισμένη στην Ουκρανία, αρνήθηκε να δράσει. Το Πεκίνο θα μπορούσε να υποστηρίξει το Ιράν για να υπερασπιστεί την εμπορική τους σχέση. Αντ' αυτού, η Κίνα επέλεξε να αγοράσει ενέργεια σε χαμηλές τιμές υπό τον φόβο ότι η περαιτέρω κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή θα έβλαπτε την οικονομία της. Στον απόηχο της νίκης του Τραμπ, το Πεκίνο βρίσκεται ενώπιον δύσκολων επιλογών αλλά και ευκαιριών.
Το γεγονός ότι η Κίνα εγκατέλειψε το Ιράν δεν σημαίνει ρήξη. Αυτή η ενέργεια μπορεί να πείσει κάποιους ότι η Κίνα είναι μια "χάρτινη τίγρη", ενώ για άλλους, ιδίως για τους Άραβες αντιπάλους του Ιράν, θεωρείται ένδειξη σύνεσης. Η Κίνα εξαρτάται ενεργειακά πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα αραβικά κράτη παρά από το Ιράν. Επιπλέον, η μόνη ελπίδα του Πεκίνου να επεκτείνει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή επαφίεται στα αραβικά κράτη - και τα αραβικά κράτη, που πιθανόν να προσχωρήσουν στις "Συμφωνίες του Αβραάμ", είναι το κλειδί προκειμένου να εξομαλύνει η Κίνα τις επαφές της με τη Μέση Ανατολή παρακάμπτοντας τις ιρανικές ηγεμονικές φιλοδοξίες.
Μεταξύ των υποψηφίων για να ενταχθούν στις Συμφωνίες, η Κίνα έχει ήδη στενές σχέσεις με κράτη της Κεντρικής Ασίας και έχει εκφράσει ενδιαφέρον για επενδύσεις στη Συρία. Με το Αζερμπαϊτζάν η Κίνα διατηρεί μια ρεαλιστική, αναπτυσσόμενη στρατηγική σχέση που έχει τις ρίζες της στην ενέργεια, στις υποδομές και στην περιφερειακή συνδεσιμότητα. Έτσι, η Κίνα μπορεί να θεωρήσει πως της είναι χρήσιμο στρατηγικά να υποστηρίξει τις "Συμφωνίες του Αβραάμ" όχι μόνο για τους στόχους της στη Μέση Ανατολή, αλλά και για να μετριάσει τις αντιπαραθέσεις σχετικά με την καταστολή των μουσουλμάνων Ουιγούρων στην περιοχή Xinjiang της Κίνας.
Οι "Συμφωνίες του Αβραάμ" μπορούν να εξελιχθούν σε έναν συνασπισμό κρατών με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συναλλάσσονται αξιόπιστα. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ισραήλ είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Επιπλέον η ικανότητα μιας μουσουλμανικής χώρας να διατηρεί αρμονικές σχέσεις με το Ισραήλ θεωρείται ενδεικτική των δυνατοτήτων της για εποικοδομητική δέσμευση με τις ΗΠΑ. Αυτό το στρατηγικό όραμα θέτει τις "Συμφωνίες του Αβραάμ" ως ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αξιοποιώντας τον ρόλο του Ισραήλ για την προώθηση ενός δικτύου συμμαχικών κρατών, ενισχύοντας έτσι την αμερικανική επιρροή και την ενεργειακή ασφάλεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό το στρατηγικό όραμα, πάντως, αναγνωρίζεται περισσότερο στο Πεκίνο και την Τεχεράνη παρά στην Ουάσιγκτον.
