Του Mitchell Martin
Η Fitch Ratings υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο του αμερικανικού δημοσίου κατά μια βαθμίδα, στο AA+, αλλά δεν μπόρεσε να υποβαθμίσει το πανίσχυρο δολάριο.
Ο Νο3 οίκος αξιολόγησης των ΗΠΑ συντονίστηκε την Τετάρτη με τη Standard & Poor's 12 χρόνια μετά την απόφαση του οίκου να στερήσει από τις ΗΠΑ το "τριπλό άλφα". H Fitch αιτιολόγησε την κίνησή αυτή επικαλούμενη ιδίως τις "επανειλημμένες" κρίσεις "για το όριο του χρέους", υπογραμμίζοντας πως οι "πολιτικές συγκρούσεις (...) και οι αποφάσεις της τελευταίας στιγμής διάβρωσαν την εμπιστοσύνη στη διαχείριση των δημοσιονομικών" στην Ουάσιγκτον, τονίζοντας πως το χρέος των ΗΠΑ είναι υπερδιπλάσιο από αυτό των χωρών με ίδια αξιολόγηση.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ διαθέτουν κάτι που δεν έχουν αυτά τα κράτη: "Το κατεξοχήν αποθεματικό νόμισμα παγκοσμίως, το οποίο παρέχει στην κυβέρνηση μεγάλη ευελιξία χρηματοδότησης", επισήμανε η Fitch αναλύοντας το σκεπτικό της υποβάθμισης, η οποία βασίζεται στην "αναμενόμενη δημοσιονομική επιδείνωση κατά τα επόμενα τρία χρόνια".
Όντως, η δημοφιλία του δολαρίου στις τάξεις των επενδυτών αλλά και μεταξύ των κυβερνήσεων -το αμερικανικό νόμισμα αντιπροσωπεύει το 60% των επίσημων αποθεματικών σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με την S&P- επιτρέπει στις ΗΠΑ "να λειτουργούν ανεύθυνα", σύμφωνα με τον Martin Fridson, επικεφαλής επενδύσεων στην Lehmann, Livian, Fridson Advisors και συντάκτη του ενημερωτικού δελτίου Forbes/Fridson Income Securities Investor.
Το πρώην Twitter γέμισε με οργισμένα μηνύματα κατά της Fitch τόσο για αυτή καθαυτή την υποβάθμιση όσο και για τη χρονική στιγμή που ανακοινώθηκε. Ο Λευκός Οίκος συνέταξε έναν κατάλογο "διάσημων" επικριτών της Fitch από τoν πρώην υπουργό Οικονομικών Λόρενς Σάμερς έως τον Νομπελίστα Πολ Κρούγκμαν και τον οικονομολόγο της Moody's Μαρκ Ζάντι, ο οποίος σχολίασε: "Ρωτήστε τους επενδυτές ποια ομόλογα θα ήθελαν να έχουν, αν ζορίσουν τα πράγματα στην παγκόσμια οικονομία. Η απάντηση είναι: του αμερικανικού Δημοσίου".
Σχολιάζοντας τη χρονική συγκυρία της υποβάθμισης από πλευράς Fitch -που συνέπεσε με την τελευταία πράξη του δράματος για το όριο του χρέους- ο Richard Francis, συντάκτης της έκθεσης του οίκου, δήλωσε στο Forbes ότι η απόφαση είχε ληφθεί μετά τον τελευταίο γύρο διαμάχης στην Ουάσιγκτον που έφερε τις ΗΠΑ στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.
Το Κογκρέσο συμφώνησε να αναστείλει το όριο του χρέους τον Ιούνιο και η Fitch αποφάσισε να "πάρει τον χρόνο της παρά να μιλήσει αμέσως μετά από αυτή την απόφαση", σημειώνει ο Francis. Η άρση του ανώτατου ορίου των 31,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων εκπνέει τον Ιανουάριο του 2025, αμέσως μετά τις επόμενες προεδρικές εκλογές, οι οποίες, όπως επισημαίνει ο ίδιος, "απέχουν λιγότερο από δύο χρόνια", και τονίζει ότι οι κρίσεις για το όριο του χρέους επαναλαμβάνονται περίπου χρόνο παρά χρόνο από το 2011.
Οι τάσεις προς τα άκρα στην αμερικανική πολιτική σκηνή είναι άλλη μια παράμετρος που απασχολεί τη Fitch. "Η Αριστερά κινείται πιο αριστερά, η Δεξιά πιο δεξιά και το κέντρο καταρρέει", παρατηρεί ο Φράνσις. Όπως προτείνει, "θα ήταν καλύτερα να απαλλαγούμε από το ανώτατο όριο του χρέους, κάτι που θα έλυνε το εξαμηνιαίο μπρα ντε φερ αν και πιθανότατα θα επιδείνωνε το πρόβλημα της αύξησης του χρέους".
Ο δρόμος για την επιστροφή στο "τριπλό Α" θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον τερματισμό του ανώτατου ορίου και τη σταθεροποίηση του ομοσπονδιακού χρέους στα σημερινά επίπεδα, προσθέτει. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε έναν συνδυασμό: πειθαρχία στις δημοσιονομικές δαπάνες και αύξηση των εσόδων, στον οποίο η όλο και πιο βαθιά διχασμένη Ουάσινγκτον έχει δείξει πως δεν μπορεί να ανταποκριθεί.
Σήμερα το χρέος "αγγίζει" τα 33 τρισ. δολάρια, υπερδιπλάσιο από τα επίπεδα που ήταν όταν η S&P υποβάθμισε τις ΗΠΑ σε ΑΑ+ τον Αύγουστο του 2011.
Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων παρέμειναν σταθερές την Τετάρτη, αλλά ενισχύθηκαν την Πέμπτη, με το 10ετές να σκαρφαλώνει στο 4,19% από 4,05% πριν την υποβάθμιση. Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ κυμαίνονται σχεδόν κατά 1 ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από εκείνες των μεσοπρόθεσμων - με λήξεις ενός έτους ή και λιγότερο: η λεγόμενη ανεστραμμένη καμπύλη αποδόσεων, δηλαδή ένα σήμα ενδεχόμενης ύφεσης, αλλά σίγουρα όχι ένδειξη πανικού στην αγορά ομολόγων.
"H διαφορά μεταξύ τριπλού και διπλού Α, δεν είναι μεγάλη", υποστηρίζει ο James St. Aubin, επικεφαλής επενδύσεων της Sierra Mutual Funds, η οποία διαθέτει κεφάλαια ύψους 5,6 δισ. δολαρίων. Οι επαγγελματίες του σταθερού εισοδήματος θεωρούν πως τα πηγαίνουν καλύτερα στην πρόβλεψη του κινδύνου αθέτησης πληρωμών από ό,τι οίκοι αξιολόγησης όπως η Fitch.
Ο St. Aubin προσθέτει ότι τα κρατικά ομόλογα είναι δικαίως τιμολογημένα στα τρέχοντα επίπεδα και ότι η αγορά μπορεί να υποτιμά τον κίνδυνο ύφεσης και να υπερεκτιμά τις πληθωριστικές πιέσεις. Μακροπρόθεσμα "δεν μπορείτε να συνεχίσετε να δημιουργείτε έλλειμμα δαπανώντας, χωρίς να δημιουργήσετε πληθωρισμό", αλλά ο κίνδυνος χρεοκοπίας είναι κυρίως θεωρητικός για τις ΗΠΑ σε αυτήν τη συγκυρία.
Ωστόσο, η αύξηση του χρέους -που αξιολογείται στο σκεπτικό για την υποβάθμιση- σημαίνει ότι "για την κυβέρνηση των ΗΠΑ η εξυπηρέτηση του χρέους της θα της κοστίζει περισσότερο", σημειώνει η Λόρα Βέλντκαμπ, καθηγήτρια Οικονομικών στο Graduate School of Business του Πανεπιστημίου Κολούμπια, "και κάποια στιγμή, κάποιος θα πρέπει να πληρώσει υψηλότερους φόρους".
Για να γίνει πιο κατανοητό, προσθέτει: "Αν η ασφαλιστική εταιρεία σας ανακαλύψει ότι παίζετε ριψοκίνδυνα παιχνίδια με το αυτοκίνητό σας, ας πούμε έναν διαγωνισμό θα φτάσει πρώτος στην άκρη του γκρεμού, τότε θα ήθελαν να σας αυξήσουν τα ασφάλιστρα".
Η απόδοση του 10ετούς ομολόγου έχει αυξηθεί από το 3,3% που ήταν στις αρχές Απριλίου, γεγονός που οφείλεται στην αύξηση των επιτοκίων που σχεδιάζει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό, ο οποίος τρέχει περίπου με 3%, αλλά σκαρφαλώνει στο πιο προβληματικό 4,8% όταν δεν υπολογίζονται τα τρόφιμα και η ενέργεια.
Μακροπρόθεσμα, η αξιοπιστία της Fed όσον αφορά τη διατήρηση των τιμών σε σταθερά επίπεδα διατηρεί το δολάριο σε ευνοϊκή θέση.
Η αυξανόμενη επιβάρυνση του χρέους που επικαλείται η Fitch για την υποβάθμιση ήταν ένα από τα επιχειρήματα της S&P για να διατηρήσει αμετάβλητο το ΑΑ+ αλλά και ένας από τους κινδύνους που επισημαίνει η Moody's, που μπορεί να την αναγκάσει να προχωρήσει επίσης σε υποβάθμιση του αξιόχρεου των ΗΠΑ. Η Fitch επισήμανε πως ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ για τις ΗΠΑ κυμαίνεται στο 11% για το 2023, σε σύγκριση με 39,3% κατά μέσο όρο για άλλα κράτη που αξιολογούνται με ΑΑΑ, όπως η Δανία, η Γερμανία και η Αυστραλία, και 44,7% για κράτη που αξιολογούνται με ΑΑ, όπως η Γαλλία, η Φινλανδία και η Ταϊβάν.
Η έκθεση έκανε αναφορά στη γήρανση του πληθυσμού που θα οδηγήσει σε αύξηση του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης και της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, σημειώνοντας πως στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος έχει επιτευχθεί "περιορισμένη πρόοδος".
Εκτός από τα πλεονεκτήματα που παρέχει το δολάριο, και οι τρεις οίκοι αξιολόγησης επισημαίνουν μια σειρά διαρθρωτικών λόγων που διατηρούν τις ΗΠΑ σε ισχυρή πιστωτική θέση. Όσον αφορά τον κίνδυνο αθέτησης πληρωμών, η υποβάθμιση σε ΑΑ+ από ΑΑΑ είναι σχεδόν αμελητέα.
Η Fitch σημειώνει ότι η αξιολόγηση των ΗΠΑ βρίσκει στήριξη "στη μεγάλη, ανεπτυγμένη, επαρκώς διαφοροποιημένη οικονομία, που συνοδεύεται από ένα δυναμικό επιχειρηματικό περιβάλλον". Ωστόσο, ο οίκος επαναλαμβάνει τις ανησυχίες του σχετικά με τη "διακυβέρνηση", εστιάζοντας στις διαπραγματεύσεις για το όριο του χρέους, στις μειώσεις φόρων και σε δαπάνες που "συνέβαλαν σε διαδοχικές αυξήσεις του χρέους την τελευταία δεκαετία".
Όλες οι ανησυχίες της Fitch είναι γνωστές και με μακροχρόνιες αιτίες. Μελλοντικά μπορεί να υπερκεράσουν τα πλεονεκτήματα που απολαμβάνουν οι ΗΠΑ χάρη στο νόμισμά τους που διευκολύνει τον δανεισμό. Οι οίκοι αξιολόγησης κατηγορούνται συχνά ότι "βρίσκονται πίσω από την καμπύλη", λέει ο Fridson, προσθέτει όμως πως η απόφαση για την υποβάθμιση και η χρονική στιγμή που αυτή ανακοινώθηκε ήταν μια συνηθισμένη κίνηση.
"Δεν προκάλεσε σοκ - ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να προκαλέσει σοκ", σημειώνει. "Οι οίκοι αξιολόγησης δεν αντιμετωπίζουν εαυτούς ως οργανισμούς που παράγουν ειδήσεις, ούτε είναι δουλειά τους να αποκαλύπτουν άγνωστα γεγονότα".
